Wie kent niet de beroemde uitspraak van Neil Armstrong: ‘That’s one small step for a man, one giant leap for mankind‘? Keek u live op uw zwart-wit TV de maanlanding op 20 juli 1969? We volgen kort de eerdere vluchten van Apollo 8, Apollo 9 en Apollo 10, die het voorwerk hebben gedaan. Daarna gaan we naar de maan met de bemanning van Apollo 11: de lancering van de vlucht, de landing op de maan en de terugvlucht. Wereldwijd zijn er veel zegels uitgegeven voor deze belangrijke gebeurtenis.
Wat vooraf ging?
NASA
De National Aeronautics and Space Administration (NASA), is een onafhankelijk agentschap van de federale overheid in Amerika, dat verantwoordelijk is voor het Amerikaanse ruimtevaartprogramma. NASA voert ook onderzoek uit, en coördineert onderzoek op het gebied van luchtvaart- en ruimtevaarttechniek. Een van de grootste ruimtevaartprojecten was het Apolloprogramma.
Het Apolloprogramma was tussen 1961 en 1972 een ruimtevaartprogramma van de Amerikaanse lucht- en ruimtevaartorganisatie NASA om de mens op de Maan te laten landen. Bij zes maanlandingen zijn in totaal 12 astronauten op de maan geweest en zes in de buurt. Verder waren er nog twee vluchten waarbij in totaal nog zes astronauten in de buurt van de maan zijn geweest. In totaal dus 12 op de maan en 12 in de buurt. Verder is nog nooit een mens zo ver weg van de aarde geweest.
Apollo 8, Apollo 9 en Apollo 10
Op 24 december 2018 heb ik uitgebreid bericht over de ‘Koude Oorlog’, de ruimtevaartwedloop, de Amerikaanse presidenten, Wernher von Braun, de Saturnus V als draagraket en uiteindelijk het rondje om de maan van Apollo 8 (50 jaar geleden in 2018):
https://www.postzegelblog.nl/2018/12/24/50-jaar-geleden-een-rondje-om-de-maan-van-apollo-8/
Apollo 9 was een testmissie met alle modules die nodig waren voor een maanlanding. De maanlander (LM, Lunar Module) en de besturingmodule (CSM, Command Service Module) werden in een baan om de aarde gebracht door een Saturnus V-raket. In de ruimte werd de koppeling tussen de LM en de CSM geoefend.
Ook voerden de astronauten (Russell Schweickart, David Scott en James McDivitt) nog ruimtewandelingen uit en testten ze een nieuw ruimtepak.
De Apollo 9-capsule landde 290 km ten oosten van de Bahama’s in de Atlantische Oceaan en de bemanning werd met een helikopter opgepikt en vervoerd naar de USS Guadalcanal.
Ajman (1969): Capsule landing in ocean (red overprint on Apollo 7 stamp).
Apollo 10 was de vierde bemande vlucht uit het Apolloprogramma. De bemanning bestond uit commandant Thomas Stafford, CSM-piloot John Young en maanlanderpiloot Eugene Cernan.
Het doel van de missie was het testen van de modules en het koppelen van de modules in een baan om de maan. Het was zogezegd de generale repetitie voor de echte maanlanding van Apollo 11. De maanlander daalde, met Cernan en Stafford, af tot slechts 15 kilometer boven het maanoppervlak. Daar zou de missie overgaan in het testen van de procedure om een maanlanding af te breken.
50 jaar geleden de lancering van Apollo 10, maar minder bekend dan Apollo 11.
Apollo 11
Belofte
President John F. Kennedy drukte op 25 mei 1961 zijn wens als volgt uit om binnen afzienbare tijd mensen op de Maan te laten landen: ‘I believe that this nation should commit itself to achieving the goal, before this decade is out, of landing a man on the Moon and returning him safely to the Earth’. Vertaald: ‘Ik geloof dat deze natie zich moet verplichten om het doel te bereiken om, voordat dit decennium voorbij is, een mens op de Maan te laten landen en hem veilig terug te brengen naar de Aarde’. Daarna nam president Kennedy het initiatief in de beroemde speech, gehouden op 12 september 1962 aan de Rice University in Houston. Hij kondigde aan dat Amerika een man op de maan moest zetten vóór 1970. De wereld stond versteld. Een reis naar de maan zou vele malen moeilijker en gevaarlijker zijn dan een vlucht rond de aarde. Men wist niet eens zeker of een mens wel zo lang in de ruimte in leven kon blijven.
Speech John F. Kennedy 25 mei 1961:
Speech John F. Kennedy 12 september 1962:
https://er.jsc.nasa.gov/seh/ricetalk.htm
Bemanning
De bemanning bestond uit Neil Armstrong (1930-2012), Buzz Aldrin (1930) en Michael Collins (1930). In maart 1969 besloot NASA dat Armstrong de eerste mens op de Maan moest worden, deels omdat de leiding hem zag als iemand zonder een groot ego. Op een persconferentie op 14 april 1969 werd het ontwerp van de maanlander als de reden gegeven waarom het Armstrong zou worden; het luik opende rechts naar binnen waardoor het voor Aldrin, wiens werkpositie rechts in de maanlander was, moeilijk zou zijn om als eerste het toestel te verlaten. Verder vond men, puur protocollair gezien, dat de gezagvoerder de eerste moest zijn om de maanlander te verlaten.
Lancering
Op 16 juli 1969 werd de Saturnus V-raket met de LM Eagle (maanlander) en de CSM Columbia (commando- en servicemodule) gelanceerd om 13:32 UTC (9:32 uur plaatselijke tijd) van lanceerplatform 39A op het Kennedy Space Center. Armstrongs hartslag bereikte 110 slagen per minuut. De Apollocapsule was, vergeleken met die van Armstrongs eerdere Geminivluchten, ruim. De astronauten konden zich vrij bewegen, wat gezien werd als de mogelijke hoofdreden waarom niemand van de bemanning last kreeg van ruimteziekte. Op 20 juli (UTC), op ongeveer 100 km van het maanoppervlak, scheidde de maanlander met Armstrong en Aldrin van de CSM, waarin Collins alleen achterbleef.
Mannen op de Maan
Daarna daalde Aldrin met Armstrong in de maanlander Eagle af naar het maanoppervlak, terwijl Collins achterbleef in het ruimtevaartuig Columbia. Twee minuten en 21 seconden voor de landing nam Armstrong de besturing over van de maanlander, omdat de automatische landing dreigde plaats te vinden in een gebied met veel kleine kraters en rotsblokken. Om gewicht te besparen was er niet veel brandstof aan boord. Op een gegeven moment kreeg Armstrong bericht van NASA dat er nog voor 60 seconden brandstof in de tanks zat. Uiteindelijk zette Armstrong de maanlander neer in een vlak gebied. De maanlanding vond plaats om 20:17:39 UTC op 20 juli 1969. De schotelvormige uiteinden van de landingspoten drongen ± 5 cm in de maanbodem door; de uitlaat van de afdalingsmotor ± 30 cm.
Eerste voet op de Maan 
Het officiële NASA-vluchtplan voorzag in een rustperiode van vijf uur slaap voordat aan de maanwandeling begonnen werd, maar Armstrong verzocht om de wandeling eerder in de avond, Houstontijd, uit te voeren, omdat hij en Aldrin ervan overtuigd waren dat ze de slaap niet konden vatten. Zes uur en zesenveertig minuten later begon Armstrong aan zijn maanwandeling. De druk in de Eagle werd gelijkgemaakt aan die op de Maan, het luik werd geopend en Armstrong stapte naar buiten.
Maanlanding en interview Armstrong:
https://www.youtube.com/watch?v=s49Uldzci5Y
Buzz Aldrin stapt als tweede mens op de maan. Foto: NASA.
Aangekomen onderaan de ladder, zei Armstrong: ‘I’m going to step off the LEM now’. Hij draaide zich om en zette zijn linkervoet op het maanoppervlak om 2:56 UTC op 21 juli 1969, om vervolgens te zeggen: ‘That’s one small step for a man, one giant leap for mankind‘, (vertaling: ‘Dat is een kleine stap voor een mens, een reuzensprong voor de mensheid‘. Toen Armstrong zijn beroemde uitspraak deed, werden zijn woorden rechtstreeks uitgezonden via de Voice of America, BBC en talrijke andere televisie- en radiostations ter wereld. Geschat wordt dat 450 miljoen mensen zijn zin gehoord hebben, op een toenmalige wereldpopulatie van 3,631 miljard mensen.
Na de eerste stappen maakte Armstrong enkele foto’s. Hij werd onderbroken door NASA die hem opdroeg zo snel mogelijk monsters te verzamelen, conform het werkschema. Mochten de twee door welke reden dan ook plotseling moeten terugkeren, dan hadden ze tenminste maanstenen bij zich. Hij had hiervoor een zak op kniehoogte hangen waar de monsters ingingen. Geheel ongevaarlijk was het verzamelen niet. Een miniem gat in het ruimtepak kon de dood betekenen. Een beschadiging zou hij ook kunnen oplopen als hij bij het wandelen op de grond zou vallen. De bepakking die hij droeg hielp daarbij niet. Die was net zo zwaar als zijn eigen lichaamsgewicht. Doordat de zwaartekracht op de Maan maar een zesde deel is van die op Aarde, wogen hij en bepakking in totaal 26 kilo.
Foto’s gemaakt door de bemanning
Iedereen vraagt zich af hoe de foto’s gemaakt zijn in de analoge periode. Welke camera is gebruikt en wat is gebeurd met alle camera’s van de Apollo vluchten? Neil Armstrong en Buzz Aldrin hadden twee analoge Hasselblad camera’s van Zweedse makelij bij zich. De camera’s moesten extreme temperaturen kunnen weerstaan (van min 65 tot plus 120 graden Celsius), hadden automatische doorspoel en een cassette voor 70 opnamen. Op de maan werden ongeveer honderd kleurenfoto’s geschoten. De meeste foto’s werden gemaakt door Armstrong. Van Armstrong zelf zijn vijf foto’s gemaakt. Vanwege NASA-beleid moesten de camera’s op de maan achterblijven, om gewicht te besparen voor de terugreis. Op de maan zijn van alle Apollo vluchten in totaal 12 camera’s te bezichtigen.
(Zweden (1988): piloot Alan Bean met Zweedse Hasselblad camera van Apollo 12 maanlanding in 1969 te zien. Ontwerp zegel: Czeslaw Slania). 
(Zweden (2019), alleen te koop tijdens Stockholmia 2019 (29 mei – 2 juni), velletje 50 jaar maanlanding met overprint Stockholmia 2019. De foto van de tweede en derde zegel zijn gemaakt met de Hasselblad camera).
Voetafdruk Armstrong
Beroemd zijn de voetafdrukken van Neil Armstrong (‘selfie’) op de maan, vereeuwigd op zegels van diverse landen. Overigens is de voetafdruk van de Nederlandse zegel van Aldrin.
Werkzaamheden op de Maan met Aldrin
Gedenkteken aan trap van LM van Apollo 11.
Ongeveer een kwartier na de eerste stap, volgde Aldrin om de tweede mens te worden die voet zette op de Maan. Vervolgens begon het duo aan zijn opdracht om te onderzoeken hoe een mens zich op het maanoppervlak kan voortbewegen. Al snel werd een plakkaat onthuld om hun vlucht en landing te herdenken en plantten ze de nationale vlag van Amerika. Deze had aan de bovenkant een metalen staaf om hem horizontaal te houden. Doordat die niet helemaal uitgetrokken was en de vlag strak opgevouwen en verpakt was geweest, leek het alsof de vlag wapperde.
(Hongarije gaf deze zegel uit in 1989 (20 jaar herdenking maanlanding). Te zien: Amerikaanse vlag met voetafdruk van Aldrin, Aldrin die salueert naar de vlag, links staat de maanlander Eagle. Rechts staat de naam ‘N. A. Armstrong’, maar de man is in feite Aldrin die gefotografeerd wordt door Armstrong.)
Iconische foto van Aldrin
Aldrin gefotografeerd door Armstrong. Foto: NASA.
Info over beide zegels, die op 19 juli 2019 verschijnen:
Amerika gebruikte de beroemde foto van Aldrin voor hun 50 jarige herdenkingszegel van 2019. Op de helm van Aldrin is Armstrong (fotograaf) te zien en de maanlander. Overigens niet erg origineel want andere landen gebruikten dezelfde foto voor hun eerdere uitgiften. Op de tweede USA zegel is met witte punt aangegeven op de maan de landingsplek ‘Sea of Tranquility’.
(De Nieuw-Zeelandse zegel uit 1994 is mijn favoriete 3D Hologram zegel. Te zien: Aldrin in ruimtepak staat op de maan, achter Aldrin is de aarde met prominent ‘Nieuw-Zeeland’ achter zijn hoofd).
Kort na het planten van de vlag telefoneerde president Richard Nixon vanuit het Witte Huis met een vooraf samengestelde korte boodschap. Nixon sprak ongeveer een minuut, waarna Armstrong in ongeveer dertig seconden een dankwoord uitsprak.
Armstrong en Aldrin zetten vervolgens een pakket meetinstrumenten op het maanoppervlak. Daarna liep Armstrong naar wat nu bekendstaat als de Oostkrater, een wandeling van 59 m en de langste die Armstrong of Aldrin op de Maan maakte. In totaal verzamelden ze 21,32 kilo stenen. Dit geschiedde om veiligheidsredenen met een mechanische schop. Door het zware rugpak bestond het gevaar dat de astronauten hun evenwicht zouden verliezen en een fatale val op scherpe maanstenen zouden maken.
Met behulp van een boor nam Aldrin een bodemmonster tot een diepte van bijna 13 cm. Een experiment met betrekking tot het nemen van bodemmonsters ging niet door wegens tijdgebrek. Armstrongs laatste opdracht was het achterlaten van een klein pakket gedenktekens ter nagedachtenis aan de omgekomen Sovjet-kosmonauten Joeri Gagarin en Vladimir Komarov en de Apollo 1-astronauten. De totale maanwandeling duurde twee uur en 31 minuten. 
Vertrek van de Maan
Om 17:54 UTC op 21 juli 1969 stegen de twee astronauten op. Ze koppelden om 21:35 UTC aan de commandomodule met Collins. De reis eindigde op 24 juli 1969. Om 16:21 UTC werden de commando- en servicemodule gescheiden, en een half uur later landden de drie mannen in de Grote Oceaan, waar ze werden opgepikt door de USS Hornet.
De commandmodule Columbia staat tentoongesteld in het National Air and Space Museum te Washington D.C. De stijgtrap van de maanlander Eagle is op een onbekende plek op de Maan te pletter geslagen, de daaltrap staat nog altijd onaangeroerd op haar oorspronkelijke landingsplaats. Zie https://airandspace.si.edu/
De media 
In Nederland is er veel belangstelling voor de gebeurtenissen rondom de Apollo missie. De eerdere Apollo-vluchten hebben veel indruk gemaakt. De maanlanding in de nacht van 20 op 21 juli 1969 wordt dan ook rechtstreeks en ononderbroken op televisie en radio uitgezonden. Een aantal presentatoren worden hierdoor onlosmakelijk verbonden met deze gebeurtenis. Televisiepresentator Henk Terlingen wordt door deze uitzending bekend als Apollo Henkie. De radiopresentator Hugo van Rhijn praat Neil Armstrong haast de maan op: “En we zien het been van Neil Armstrong! Nu voor het eerst: voetstap op de maanbodem nu! En daar staat ie op de maan, nu!”. Chriet Titulaer treedt op de bewuste avond op als deskundige en vestigt hiermee zijn reputatie.
Bijzondere uitgiften en verhalen
Europa in de ruimte (1991)
Het thema van Europa CEPT in 1991 was ‘Europa in de ruimte’. Guernsey gaf onderstaande zegel uit, want in 1969 (het jaar van de maanlanding) was ook het jaar dat Guernsey zelfstandig postzegels mocht uitgeven als land. Heel origineel bedacht van de ontwerpers. 
Bhutan 3D
Bhutan gaf in 1969 drie velletjes uit als 3D Hologram. Hieronder het eerste vel. 3D velletjes met favoriete thema’s werden regelmatig uitgegeven door Bhutan.
Complottheorieën rond de Apollo-maanlanding
De complottheorieën rond de Apollo-maanlanding stellen dat de Verenigde Staten niet echt astronauten naar de maan hebben gestuurd. Volgens deze theorieën hebben de maanlandingen binnen het Apollo-ruimtevaartprogramma in de jaren 1969 tot 1972 niet daadwerkelijk plaatsgevonden, maar zijn ze door de NASA en de Amerikaanse regering in scène gezet.
Veel ‘Trucial States’ gaven Apollo 11 zegels uit vanwege commerciële overwegingen.
De aanhangers van deze theorieën voeren een aantal argumenten aan. Zo zouden er schaduwen zijn waargenomen op de foto’s die op de maan zijn genomen, waarbij sprake zou zijn van meerdere lichtbronnen in plaats van één. Andere bekende argumenten zijn het ontbreken van sterren op de foto’s, en de wapperende Amerikaanse vlag.
De maanlanding als strip. Dus toch niet echt gebeurd?
Een mogelijk motief van de Amerikanen om de landing in scène te zetten in plaats van daadwerkelijk naar de maan te reizen zou zijn dat het niet mogelijk was om mensen naar de maan te sturen vanwege de vele onopgeloste problemen. Zie info:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Complottheorie%C3%ABn_rond_de_Apollo-maanlanding
Fly me to the moon (Frank Sinatra)
In 1964 zong Frank Sinatra ‘Fly Me to the Moon’: https://www.youtube.com/watch?v=Y2rDb4Ur2dw
Dit lied was altijd gerelateerd aan het Apollo-programma bijvoorbeeld voor de missies van Apollo 10 en Apollo 11. Tijdens de maanlanding luisterde Buzz Aldrin met een portable cassettespeler naar ‘Fly Me to the Moon’. Waar of niet waar?
Meer info:
50 jaar maanlanding: https://www.50jaarmaanlanding.nl/
Prachtige foto’s van lancering tot landing Apollo 11:
https://www.theatlantic.com/photo/2014/07/45-years-ago-we-landed-men-on-the-moon/100775/
Historie van de Maanlanding Apollo 11 op de Nederlandse TV:
https://wiki.beeldengeluid.nl/index.php/Maanlanding_1969
Trouw dossier maanlanding: https://www.trouw.nl/dossier/maanlanding
Volkskrant, Apollo 11 special:
https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2019/apollo-11-de-onmogelijke-maanmissie/
Festivals en expo’s
Festival Apollo 11, Oude Sterrewacht Leiden, 20 – 21 juli 2019:
https://www.universiteitleiden.nl/agenda/2019/07/50-jaar-sinds-de-eerste-mens-op-de-maan
Festival Apollo 11, Boerhaave Leiden, 20 – 21 juli 2019:
https://rijksmuseumboerhaave.nl/te-zien-te-doen/maanlandingweekend/
Festival Apollo 11, Volkssterrenwacht Bussloo, 21 juli 2019:
https://volkssterrenwachtbussloo.nl/?p=1098
Tentoonstelling en festival Apollo 11, Noordwijk, Space Expo, vanaf 21 juli 2019:
https://www.space-expo.nl/50jaarmaanlanding
Film en tv-series:
Film Apollo 11 (2019) in Omniversum Den Haag:
https://www.omniversum.nl/nl/filmagenda/apollo-11
Film Apollo 11 (2019) in de bioscoop, trailer: https://www.youtube.com/watch?v=K5JtxB8KVm0
Film First Man (2018), nu op DVD, trailer: https://www.youtube.com/watch?v=PSoRx87OO6k
VPRO, De wilde ruimte, tv-serie:
https://www.vpro.nl/programmas/de-wilde-ruimte/kijk/afleveringen.html
NTR, Govert naar de grenzen van het heelal, tv-serie:
https://www.ntr.nl/Govert-naar-de-grenzen-van-het-heelal/338#content
VPRO, Chasing the moon, tv-serie:
https://www.vpro.nl/programmas/chasing-the-moon.html
Animatie maanlanding:
https://www.nationaalruimtevaartmuseum.nl/images/MaanlandinganimatieKL.mp4
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Australië • Bhutan • Nederland • Polen • Verenigde staten • Zweden • Ruimtevaart
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij Collect Club.
(18 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)
Laden...
Reacties (1)
De zegels over de Apollo 10, met de naam Madagaskar er op gedrukt, zijn illegale zegels gedrukt door Russische criminelen.
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)