Over het ontwerp

In de voorbereidingen op de viering van de vijfhonderdste sterfdag in 2016 van de beroemdste Bosschenaar is weinig aan het toeval overgelaten. Al in 2009 schreef de organiserende Stichting Jheronimus Bosch 500 een competitie uit onder ontwerpbureaus. Studio Kluif won de prestigieuze pitch. Het bureau heeft sindsdien een breed scala aan ontwerpen gemaakt voor de herdenking, variërend van logo en huisstijl tot posters, bewegwijzering, websites, apps en jaarverslagen. Gezien hun grote betrokkenheid bij de viering van 500 jaar Jheronimus Bosch lag het voor de hand dat Studio Kluif door PostNL werd benaderd voor het ontwerp van het postzegelvel dat op 4 januari 2016 uitkomt. “Vanzelfsprekend zeiden we direct ja”, aldus Jeroen Hoedjes, medeoprichter van het bureau. “Het is natuurlijk een hele eer om een postzegel te mogen ontwerpen.”

Studio Kluif kreeg van PostNL alle vrijheid om zelf de beeldinvulling en de detaillering te bepalen. “We waren wel gebonden aan de schilderijen en tekeningen van Jheronimus Bosch die speciaal naar Nederland zijn gebracht voor de grote overzichtstentoonstelling van zijn werk in Het Noordbrabants Museum. Vanaf het begin wilden we dat al die wonderlijke figuren die Bosch schilderde de basis zouden vormen voor het ontwerp. Met het idee om ze als ‘helden’ af te beelden.“

Jeroen Hoedjes – “dit postzegelvel is echt mijn kindje” – maakte verschillende ontwerpen die hij aan PostNL voorlegde. Hij begon door verschillende figuurtjes uit verschillende schilderijen los te halen uit hun omgeving en deze geïsoleerd op de postzegels af te beelden, met kleurvlakken op de achtergrond. “Ook heb ik een variant gemaakt, waarbij de vreemde personages geheel beeldvullend op de postzegels kwamen te staan. En ik heb gekeken naar wat we met de letters van Jheronimus konden doen – toevallig precies tien letters voor tien postzegels. Dat gaf wel een heel mooi resultaat, maar het verband verdween zodra je een postzegel losmaakte uit het vel. Bij de vierde variant zocht ik naar een uitsnede uit een schilderij die volmaakt zou passen binnen het sjabloon van een postzegelvel zodat er tien losse tafereeltjes ontstaan. Je laat dan zowel de individuele details zien als het gehele beeld. Deze variant had mijn voorkeur. Gelukkig ook die van PostNL. Het is eigenlijk de simpelste aanpak, op basis van een simpel idee. Soms werkt dat het beste.”

In de uitwerking koos Jeroen het middenpaneel van de triptiek van De Hooiwagen. Waarom dit schilderij? “De Hooiwagen was als enige perfect geschikt voor de toepassing van dit concept. Ik kon door veel schuiven precies tien betekenisvolle tafereeltjes eruit halen met uiteenlopende personages per postzegels. Alsof het tien aparte schilderijtjes zijn. Bij de andere werken van Bosch lukte dat niet of niet goed genoeg. De Hooiwagen heeft als voordeel dat er op het middenpaneel onder hooiwagen twee rijen personen staan, met daartussen een relatief lege ruimte. Daar kon ik dan mooi de typografie in kwijt. Ik heb niets hoeven manipuleren. Alleen de kleur is wat opgefrist – zo terughoudend mogelijk – omdat het schilderij een wat sombere zweem heeft.”

De scherpe weergave van de details van het schilderij werd mogelijk door de hogeresolutiefotografie die speciaal voor het Bosch Research and Conservation Project was gemaakt. “Dit is een bijzonder project waarbij alle schilderijen die naar Den Bosch komen volgens dezelfde methodiek wetenschappelijk worden onderzocht. Dat levert een schat aan informatie op, een mooie tegenprestatie voor de musea die hun kostbare werken hebben uitgeleend. Voor mij was het voordeel dat ik het beeld kon uitvergroten tot op het niveau van craqueléscheurtjes en penseelstreken.”

De typografie is per postzegel ondergebracht in halve cirkels uitgespaard wit, die per twee postzegel samen een perfecte cirkel vormen. Voor de tekst zocht Jeroen de Avenir uit, een simpele en strakke letter die ook in klein corps goed leesbaar is. “Deze letter had ook mijn voorkeur om een andere, op zich onbelangrijke reden. Namelijk dat dit lettertype zo’n mooie volkomen ronde letter o heeft. Misschien dat ik daarom ook de cirkels voor de typografie heb genomen, het was in ieder geval geen bewuste gedachte. Pas later zag ik dat ze ook verwijzen naar de twee wielen van de hooiwagen. Toeval? Het is in ieder geval een ontwerp geworden waarmee ik 100 procent tevreden ben, ook door de prachtige verhaaltjes van de hand van Bosch-kenner Jos Koldeweij. Die vormen de volmaakte afronding.”

Over de ontwerper

Het postzegelvel 500 jaar Jheronimus Bosch laat een uitsnede zien van het middenpaneel van het drieluik De Hooiwagen. De uitsnede is zodanig over de tien postzegels weergegeven dat elke postzegel een tafereel afbeeldt dat weer onderdeel vormt van het grotere verhaal dat Jheronimus Bosch heeft geschilderd. Op de tab bij iedere postzegel staat een tekst als korte toelichting op wat we zien. Onder aan elke postzegel op de bovenste rij en boven aan elke postzegel op de onderste rij is een witte halve cirkel uitgespaard met daarin de aanleiding voor de uitgifte: 500 jaar Jheronimus Bosch, plus het jaartal 2016 en de sorteerhaak. Op de linkervelrand staat een tekst over het belang van de schilder, met het logo van de viering van zijn vijfhonderdste sterfdag. Op de rechtervelrand zijn onder meer het logo van PostNL en de barcode opgenomen. De teksten over Jheronimus Bosch en De Hooiwagen zijn geschreven door Jos Koldeweij, hoogleraar Kunstgeschiedenis van de middeleeuwen aan de Radboud Universiteit Nijmegen en een groot kenner van het werk van Bosch.

Technische specificaties

Zegelformaat     25 x 36 mm
Tanding     14 ½ : 14 ½
Papier     normaal met fosforopdruk
Gomming     synthetisch
Druktechniek     offset
Oplage     180.000 velletjes
Drukkerij     Cartor Security Printing, Frankrijk
Drukkleuren postzegel     geel, magenta, cyaan en zwart

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(Breng als eerste je stem uit.)

Laden...