« Typisch Nederlands – koeien: echt ogende onechte koeien!

25e editie Top 2000: bijzondere thema’s in de lijst »

Home » Bloggers » Randy Koo » 525e postzegelblog: Kersttradities, champagne voor oud en nieuw

525e postzegelblog: Kersttradities, champagne voor oud en nieuw

31 december 2023, 14:19 uur - Randy Koo

Op 31 december schrijf ik mijn 525e blog over champagne. De drank die bijna iedereen 1x per jaar in huis heeft gehaald. De traditie is om de fles open te knallen te midden van familie en vrienden na de oudejaarsconference van Micha Wertheim. In Nederland (en België) eten we vooraf oliebollen (of smoutebollen) om daarna met een glas champagne te proosten op het nieuwe jaar 2024!

Post Views: 458

Champagne (provincie)

De historische provincie verdeeld over huidige departementen. Bron: Wikipedia.

Champagne was tot aan de Franse Revolutie een van de provincies van Frankrijk. Champagne grensde aan de provincies Orléanais in het zuidwesten, Île-de-France in het westen, Picardië in het noordwesten, de Habsburgse Nederlanden en Prinsbisdom Luik in het noorden, Hertogdom Lotharingen in het oosten, Franche-Comté in het zuidoosten en Bourgondië in het zuiden. De provincie werd in 1790 opgeheven en ingedeeld in departementen. Tussen 1982 en 2016 bestond er een regio Champagne-Ardenne. Deze is nu opgegaan in de regio Grand Est.

De oorsprong van deze provincie ligt in het graafschap Champagne. Dit graafschap ontstond uit de samensmelting van de graafschappen Meaux en Troyes, door toedoen van de graven van Vermandois, later overgegaan naar de graven van Blois. Dat graafschap werd op zijn beurt in de 13e eeuw met Frankrijk verenigd, en dit door het huwelijk van Johanna I van Navarra met Philips van Frankrijk, die in 1285 koning werd onder de naam Filips IV van Frankrijk, bijgenaamd de Schone.

Champagne (wijn)

Champagne is een mousserende wijn die wordt geproduceerd in het gelijknamige gebied in noordoost-Frankrijk. Witte champagne is het algemeenst, maar er is ook roséchampagne. Alleen mousserende wijn uit deze regio, gemaakt volgens de méthode traditionnelle (voor 1994 als méthode champenoise gekend) mag de naam ‘champagne’ dragen.

Kaart van de Champagnestreek. Bron: Wikipedia.

Anders dan in de Bourgogne of bij Bordeaux is er in de Champagne geen sprake van een denominatie op basis van de wijngaarden of kastelen. Iedere champagne is een mengsel van wijn uit vele, tientallen of zelfs honderden, wijngaarden en van verschillende jaren en cru’s. Zo kan een huis steeds eenzelfde kwaliteit en eenzelfde smaak blijven leveren.

Deze champagnes dragen geen jaartal. Er zijn ook champagnes die alleen van most uit een bepaald jaar zijn gemaakt. Dat is alleen zinvol bij goede wijnjaren maar er zijn wijnhuizen die ieder jaar een dergelijke “millésime” proberen te produceren. Alleen bij deze flessen die een jaargang op het etiket dragen is het zinvol om tussen de jaren van de oogst of “cuvées” te onderscheiden.

Champagne is al eeuwenlang populair. Franse hovelingen serveerden al in de 15e eeuw champagne aan buitenlandse vorsten die op bezoek kwamen. Dit was echter de stille variant, zonder bubbels. In 1668 diende zich een nieuwe variant aan: de heldere en mousserende champagne. De Franse diplomaat Talleyrand zou deze wijn aanbieden tijdens onderhandelingen op het Congres van Wenen om zijn partners in de discussies te ontspannen. De bezetting van Champagne door Russische troepen in 1815 populariseerde deze mousserende wijn onder de Russische aristocratie. De weduwe Clicquot leverde haar wijn af bij de bezetters en zei met vooruitziende blik: “Vandaag drinken ze, morgen zullen ze betalen…”

In de meeste westerse landen wordt champagne traditioneel bij bijzondere gebeurtenissen gedronken, zoals met oudjaar, bij de doop van een schip, bij een jubileum of na een geboorte. Behalve de mousserende wijn worden er in de Champagnestreek op zeer beperkte schaal ook witte, rode en rosé stille wijnen gemaakt, die sedert 1974 het AOC-label coteaux-champenois dragen. De bekendste ervan is de rosé des Riceys, uit het uiterste zuiden van de Champagnestreek. Dit is de enige wijn die drie nominaties mag dragen: champagne, coteaux-champenois en rosé des Riceys.

De champagne is een sinds juni 1936 wettelijk beschermde “appellation d’origine contrôlée” met grenzen die in 1907, 1929 en 2008 werden afgebakend. In de Baltische EU-staten (met name Letland) worden ondanks het EU-verbod toch mousserende wijnen onder de naam Sovjetskoje Sjampanskoje (Sovjetchampagne) verkocht. Zij claimen dat de Franse overheid de tsaristische overheid (ten tijde van Lev Golytsin) een ‘oneindig’ recht op het voeren van de naam ‘champagne’ heeft verleend.

Behalve de herkomstaanduiding, de “Appellation d’Origine Contrôlée” (AOC), vermeldt het etiket de naam van het merk of handelshuis, het type, dat kan variëren van droog tot zoet, de naam van de producent, de inhoud van de fles, het alcoholgehalte en eventueel de speciale cuvée ‘millesimé’ met het oogstjaar. Op het etiket van een champagnefles moet het alcoholpercentage en de soort (brut, demi-sec etc.) zijn vermeld. Alleen de schuimwijn van volgens de méthode traditionnelle uit de in de AOC Champagne geplukte druiven mag een champagne heten.

Ook de herkomst of fabrikant wordt op het etiket aangegeven. Het is gebruikelijk, maar niet verplicht, om een nummer voorafgegaan door twee letters (RM, NM, RC, MA of CM) op het etiket te vermelden. Iedere fabrikant kreeg een uniek nummer. zo is Charles de Cazanove NM 301-006 en Roederer NM 291-001.

Gevaarlijke oesters uit Frankrijk

De Fransen zitten met een probleem: het Bassin d’Arcachon, de beroemde baai bij de mondaine badplaatsen Arcachon en Cap Ferret in het zuidwesten van Frankrijk, kan geen oesters meer leveren. Dat is vervelend nieuws in een periode (december 2023) waarin nogal wat zuiderburen graag zo’n zilte zeevrucht aperitiefgewijs achter de kiezen steken bij een glaasje bubbels of witte wijn. Het Bassin is namelijk goed voor 10 procent van de nationale productie.

Frankrijk (2023): La Poste heeft haar nieuwe boek met verzamelzegels uitgebracht. Acht postzegels met de titel “Nature Précieuse en Nouvelle-Aquitaine”, waaronder twee gewijd aan de emblematische plekken van het Bassin van Arcachon: de Dune du Pilat en het Nationaal Natuurreservaat Banc d’Arguin!

Oesters geoogst in het Bassin mogen tijdelijk niet verkocht worden nadat een paar gevallen van vergiftiging waren gesignaleerd. “Het gaat om klachten die doen denken aan die van een hevige maag-darmontsteking”, meldt de prefectuur van Gironde, het departement waarin het Bassin gelegen is. “Tot dusver hebben wij geen weet van ernstige gevallen.”

De gezondheidsautoriteiten zijn naarstig op zoek naar de oorzaak, maar sommige bronnen menen nu al te weten dat de oesters die in het Bassin gekweekt worden ten prooi zijn gevallen aan het norovirus. Het norovirus is volgens Sciensano zeer besmettelijk en de belangrijkste oorzaak van buikgriep wereldwijd. Het bevindt zich in stoelgang en braaksel en kan van mens op mens overgedragen worden, onder meer via aerosolen. Besmetting is ook mogelijk door het eten van besmette voeding, zoals schaaldieren, weekdieren, door mensen gemanipuleerde voedingsmiddelen, rood fruit en smoothies of door het drinken van besmet water.

De prefectuur neemt geen risico en heeft in overleg met de gezondheidsdiensten beslist de visserij en de oogst van oesters en schelpdieren in het Bassin te verbieden, alsook de commercialisering gericht op menselijke consumptie. “Vanaf vandaag is het verboden oesters en andere schelpdieren die in die zone geoogst of opgevist worden te verkopen”, meldt de prefectuur. “We vragen mensen ook uitdrukkelijk om schelpdieren die afkomstig zijn uit het Bassin niet te consumeren.”

(Charente-Maritime ligt in het zuidwesten van Frankrijk en in de noordelijke helft van de regio Nouvelle-Aquitaine. Het heeft een aanzienlijke kustlijn, waardoor het vandaag de dag nationaal een voortrekkersrol speelt op het gebied van de productie van schelpdieren (oesters en mosselen). Het departement beschikt ook over talrijke kwelders, waardoor het een hoge zoutproductie kan verkrijgen.)

De maatregel, die van kracht blijft “tot we overtuigd zijn van de hygiënische kwaliteit van alle schelpdieren”, treft in de eerste plaats de oesterkwekers, die zich volop aan het voorbereiden waren op de feestdagen voor het eindejaar. Oesters zijn een populair aperitiefhapje bij onze zuiderburen.

De plaatselijke beroepsvereniging van oesterkwekers spreekt dan ook van een ramp. “We zijn het slachtoffer van de oververzadiging van het rioleringsnetwerk, waardoor afvalwater in natuurlijk water terechtkomt”, meldt het Comité Régional de la Conchyliculture Arcachon Aquitaine (CRCAA) in een communiqué. “Twee maanden geleden verwoestten stormen vele hectares oesterbanken op de Banc d’Arguin, en nu dit”, jammert het CRCAA. “We vrezen voor een ongeziene economische crisis.” In het Bassin d’Arcachon wordt elk jaar ongeveer 8.000 ton oesters geoogst. Dit komt neer op een tiende van de nationale productie – de helft komt uit de befaamde oesterstreek Marennes-Oléron in het departement Charente-Maritime.

Gebruikte bron: demorgen.be