1) Postzegels, postzegelalbum & OCH

In deze Overzichtscatalogus Holland worden de talrijk vele door Veerkamp ontworpen ‘postzegels’ met achtergrondinformatie beschreven naast die van enkele andere ontwerpers. Deze postzegels (via een abonnement algemeen verkrijgbaar voor abonnees) verschijnen op gezette en onregelmatige tijden in de vorm van supplementen bij de afnemers. De postzegels kunnen op de voorbedrukte pagina’s van het losbladige ‘Postzegelalbum van Joost Veerkamp’ opgeborgen worden.

2) Veerkamps ontwerpstrategie en . . . erkenning

Joost Veerkamp beschouwt zijn ‘postzegel-productie’ als een reactie op het vormgevingsbeleid van PTT / PostNL. Hij kon/kan zich vanaf 1988 niet in de vormgevingsbenadering én zeggingskracht van de Nederlandse postzegel vinden. Hij hoopte toch eens een opdracht van PostNL te ontvangen. Gevolg? Je actief bezighouden met het ontwerpen van verschillende alternatieve postzegels, waardoor je met je kennen en kunnen de ‘postzegel-ontwerp-en-vormgeving-kennis’ onder de knie kunt krijgen. Je treedt er ook mee naar buiten, anderen (o.a. PostNL) weten wie je vormgevingstechnisch bent. De vormgevingsstudie van Veerkamp heeft in 2012 en 2013 er tenslotte toe geleid dat Veerkamp de emissies Nederlandse rundveerassen (nvph 2973.78) en Molenpostzegels (nvph 3069/78) heeft mogen ontwerpen.

Deze kunstvorm van Veerkamp staat onder de noemer ‘mail art‘ bekend (met alle postale variaties o.a. als postzegelboekjes, stempels, stroken, etiketten en maximumkaarten). In zijn vormgevingsonderzoek verwoordt hij met ontzag het ontwerp van Joost Swartes kinderpostzegels 1984 (nvph 1316/19): “Zijn kinderzegels staan op eenzame hoogte. Ik heb me vaak afgevraagd, hoe hij dit deed. Ik ben er nog niet achter, mijn vormonderzoek heeft dat nog niet opgehelderd. Het stratenplan is een vondst van de eerste orde. De vormgeving van de frankeerwaarde is onnavolgbaar.”

Er bestaat voor Veerkamp meestal een vast proces om posters, boeken of postzegels te ontwerpen: “Over mijn eerste probeersel ben ik erg tevreden, de volgende dag is dat al wat minder en neemt voortdurend af. De dag daarop vind ik het ronduit slecht. Dan begin ik opnieuw en dat voltrekt zich een paar keer tot er uiteindelijk een dieper begrip ontstaat. Daar moet ik nu eenmaal doorheen.”
Hij is niet snel tevreden. Hij blijft maar bezig en kijkt kritisch naar het ontwerp van een postzegel, dat hij meestal op het formaat van een ansichtkaart tekent.

3) Alternatieve postzegels en krantenpostzegels

Vanaf 1988 is Veerkamp dus driftig bezig met het ‘postzegel-leer-ontwerp-proces’ door sociaal-maatschappelijke onderwerpen met commentaar te ontwerpen. In 1995 vraagt NRC Handelsblad hem wekelijks een postzegelrubriek te verzorgen. Het zwaartepunt van zijn studie verschoof daarmee naar de actualiteit. Kritische onderwerpen kwamen aan de orde: politionele acties in Nederlands-Indië (zie postzegelblog-artikel 22 september j.l. Alternatieve Veerkamp-postzegels). Na de publicatie van de transformatie (metamorfose) van Kok in Bolkenstein (de Socialistische Partij gebruikte de afbeelding als campagne-affiche!) verbreekt het dagblad het contact met Veerkamp. Reden? Groot aantal abonnementsopzeggingen. Het Handelsblad wilde niets te maken hebben met partijpolitieke propaganda.
De ‘krantenpostzegels’ zijn nooit tot echte postzegels verheven.

Veerkamp is aanhanger van de tekenstijl de Klare Lijn, die de Belgische striptekenaar Hergé in de Kuifje-strips toepast. De oorsprong van deze stijl ligt in de Chinese en Japanse prentkunst. Even dikke, zwarte contourlijnen omsluiten vlakken, die egaal ingekleurd zijn. Joost Veerkamp past kleurovergangen toe in tegenstellingen tot Joost Swarte. Deze tekenstijl (ook wel Hergé-stijl of Kuifje-stijl genoemd) kent geen of nauwelijks schaduwen en is in één oogopslag te vatten.

De Veerman-postzegels bezitten op enkele uitzonderingen na ‘Holland’ als landsnaam-aanduiding. De postzegels zijn afkomstig uit het onafhankelijke vorstendom Holland, dat achter de duinen van Zuid-Kennmerland ligt. Sinds 2004 wordt het land bestuurd door vorstin Amalia I. Vanaf 2002 voeren de postzegels uit het vorstendom Holland de gulden als muntsoort.
De alternatieve postzegels zijn algemeen verkrijgbaar voor abonnees op het Postzegelalbum van Joost Veerkamp. Ook bestaan er ‘niet-algemeen-verkrijgbare’ alternatieve postzegels. Deze postzegels zijn nooit in de handel geweest en zijn ook niet in het Veerkamp-album opgenomen, maar hebben wel een plaats in OCH 2019 gekregen. De ontwerper is Veerkamp steeds zelf.

Naast de alternatieve postzegels van Veerkamp bestaan er ook enkele emissies met geldige frankeerwaarde, namelijk de PostNL-emissies Nederlandse rundveerassen (nvph 2973/78) en Molenpostzegels (nvph 3069/78), die Joost Veerkamp zelf in 2012 en 2013 voor PostNL heeft ontworpen. Persoonlijke Postzegels met stramien-vulling van de gevel van het Faculteitsgebouw van de Rijksuniversiteit Groningen [1908] zijn ook frankeer-geldige postzegels.
Bijna alle in de catalogus opgenomen postzegels (in formaat 80 % van de ware grootte) zijn door Veerkamp ontworpen. Toch hebben enkele bekende gastontwerpers hun medewerking verleend om postzegels te ontwerpen als Kees van Kooten, Alex van Warmerdam, Siegfried Woldhek en Joost Swarte.

4) Overzichtscatalogus Holland: het album van Joost Veerkamp

Op de voorbedrukte pagina’s van het losbladige ‘Postzegelalbum van Joost Veerkamp’ kunnen de Veerkamp-postzegels zonder frankeeraarde in kaders met begeleidende tekst bevestigd en opgeborgen worden. Op onregelmatige tijden ontvangen abonnees supplementen met daarin een aantal albumbladen en de erbij behorende postzegels.
Recentelijk is het 20e supplement (in 1988 kwam het eerste supplement uit) verschenen met daarbij het handzame overzicht OCH 2019. Het album, uniek in zijn soort, is een bijzonder, in tijd een lang lopend grafisch kunstproject, dat door aanvullingen nog steeds springlevend is. Catalogus OCH 2019 maakt de ontwerpen, die in de loop der jaren zijn ontstaan, overzichtelijk met een inhoudsopgave van vijftien hoofdstukken.

4a) presentatie van postzegels in kaders

De contrastwerking van een postzegel met een witte kaderrand op een witte ondergrond is onaantrekkelijk. waardoor de Mickey & Minnie Mouse-postzegels pregnant op de voorgrond treden.

1. Dries van Agt, lyrische katholiek, minister van justitie, wielrenner, premier 1977 – 1981.
2. Wim Kok, vakbondsbestuurder FNV, minister van Financiën, minister-president.
3. Ruud Lubbers, CDA-fractieleider 1976 – 1981, minister van economische zaken, premier 1982 – 1994.
4. Joseph Luns, Nederlands staatsman, minister van buitenlandse zaken.
5. Hans Janmaat, verschijnsel, gribus, spreekbuis van ultrarechts, fractieleider van de CDA.
6. F. Jacobs, vrije jongen, oprichter van de Tegenpartij met Tedje van Es.
7. Joop den Uyl, mens, econoom, oppositieleider Pv/dA, minister-president 1975 – 1977.
8. Erica Terpstra, wedstrijd-zwemster, 2e Kamerlid, staatssecretaris van VWS, Gekkie.

Deze Staatslieden-postzegels komen in vormgeving, kleurstelling en ontwerp overeen met de zomerzegels uit de periode 1935 – 1947.

Aansluitend bij de stelregel van Veerkamp dat de verzamelaar daadwerkelijk bij zijn collectie dient te worden betrokken, heb ik kaders zwart gemaakt, waardoor de postzegels stuk voor stuk beter tot hun recht komen.

Veerkamps kinderzegels 1990 zijn iets uit de hand gelopen. Normaal drie of vier postzegels. Het werden er steeds meer. Want zo gaat dat bij muizen. De zegels afkomstig uit een film van Walt Disney over geboortebeperking. Immers de beste hulp is die, welke niet hoeft te worden gegeven. Bron: een absoluut muizengat, geschreven door Arie van den Berg.

4b) Opvallende postzegelemissies

Bij het doorbladeren van OCH 2019 vallen sommige emissies op door de tekening, uitvoering en verscheidenheid van het onderwerp, maar ook door het vindingrijk inhoudsvolle en verduidelijkende bijschriften.

Koninklijke traditie. Joost Vierkamp weet in 1995 op een bijzonder vindingrijke manier een aantal ongelukken van bewoners van het koninklijk huis in een postzegelemissie van Curaçao uit 1943 (nvph 158/63) een origineel aantrekkelijke plaats te geven. Van Zwolle naar Amsterdam in een half uur! Ons land is te klein voor zijn turbo-monarchie, hetgeen vaak tot botsingen leidt met het gewone volk. Dat is onze fout. We weten immers allemaal dat we bij een kruising met verkeerslichten voor oranje moeten stoppen.

• 08 ct: Prins Hendrik botst op een tram in ‘s-Gravenhage in 1908.
• 37 ct: Prins Bernhard ramt een zandauto in Diemen in 1937.
• 65 ct: Prins Pieter op wintersport I in Leys in 1965.
• 73 ct: Prins Bernhard ramt tegenligger in Italië 1973.
• 83 ct: Prins Pieter op wintersport II in Maria Alm 1983.
• 88 ct: Prins Alex rijdt in sloot in Leiden 1988.
• 95 ct: Prins Alex rijdt in vangrail in München in 1995.

Gesneuveld op het veld van eer. Ook PTT was er zeker van overtuigd dat het Nederlands elftal de finale zou bereiken op het Wereldkampioenschap Voetbal 1990. Het postbedrijf had al een herinneringszegel klaarliggen. Veerkamp daarentegen bezat die hoogmoed niet. Hij had gelukkig een serie achter de hand voor het geval dat Nederland niets zou bereiken. Vijf zegels met vers gedolven graven in aardkleuren.

1. Eeuwig rijst voor Ronald Koeman, bij leven al een doodmoe man.
2. Hier doet Marco wat hij boven de zoden al deed: geen reet!
3. Finaleplaats van Leo Beenhakker, stiltegebied. Maak hem wakker!
4. Hier ligt Rijkaard in völler grund opgebaard. Zijn levenssappen wisten eerder te ontsnappen.
5. Laatste transfer van Gullit. He could / would / did not do it.

Hoeden-postzegels? Deze afgestempelde emissie (en daardoor niet meer bruikbaar) gaat niet over achterhoofden met een hoofddeksel als pothoed, oma-hoedje, vilthoed of gleufhoed, maar over oudere, buitenspel gezette ouderen, die van ons weglopen en die we met de nek aankijken. Feitelijk hebben ze geen gezicht. “Inhoudelijk en maatschappijkritisch gezien, is deze emissie geslaagd”, aldus Veerkamp.

4c) Betrokkenheid-verhogende-verzamel-aspecten

Veerkamp weet op een bijzonder originele manier de abonnees van zijn album bij het krijgen en verzamelen van postzegels te betrekken. Ze moeten een prestaties leveren, waarvan de moeilijkheidsgraad om de ontbrekende postzegel te bemachtigen behoorlijk kan variëren.

Verzamelaars konden in 1998 pas het bijbehorende postzegelvel van de Pandaprins ontvangen als de ‘laatste-dag-van-bestaan-envelop’ (gefrankeerd met een Pandaprins-postzegel) binnen 48 uur na het overlijden van prins Bernhard werd ontvangen. De afgestempelde envelop werd naderhand samen met het postzegelvel geretourneerd.

De abonnees van het Veerkamp-album hebben naast het postzegelvel ‘Molenpostzegels’ ook tien prentbriefkaarten ontvangen met daarop afbeeldingen van de tien molens. Abonnees die alle tien ansichtkaarten (voorzien van de passende postzegel [of aan de voorkant, of aan de achterkant] hadden laten afstempelen (iedere molenaar beschikte over een picturale stempel), ontvingen de twee nog missende postzegels [bonuspostzegels]. De postzegels waren bedoeld voor de eerste drie binnengekomen twee, respectievelijk tien molenkaarten voorzien van het picturale stempel.

Op de ene bonuspostzegelafbeelding staat de boezemmolen ‘Molen nummer 6’ uit Haastrecht en op de andere ‘de Torenmolen’ van Gronsveld.

De bonuspostzegel is in twee verschillende uitvoeringen gedrukt: mét een beker [beker-postzegel] en zónder een beker met specifieke details als ‘2ST’ , ’10ST’ en ‘beker’.

5) OCH 2019: “Wie zijn de lezers, kijkers en genieters?”

Naast filatelisten, die hongerig naar iedere postzegel kijken en waarvan het meer nooit vol is, kijken ook vormgevers en fotografen met waardering en achting naar de creatief speelse vondsten en artistieke toepassingen op de bijzondere Veerkamp-postzegels. Ook schrijvers en dichters hebben oog voor Veerkamps spitsvondige woordspelingen in de commentaren op actuele gebeurtenissen uit de politiek, landsbestuur en sport. De bewoners van het koninklijk huis ontsnappen ook niet aan de aandacht van de grafisch ontwerper. Ieder geniet met genoegen en op zijn manier van Joost Veerkamp.
Uit het informatieve en rijk geïllustreerde naslagwerk, dat niet geheel ontbloot is van [homo]seksuele werkelijkheden en toespelingen, blijkt dat Veerkamp over een geweldig groot visueel geheugen beschikt blijkens talrijk geraadpleegde bronnen.

6) Stikstof-problematiek

Stel dat Veerkamp zich geroepen voelt aandacht te schenken aan de actualiteit van de stikstofproblematiek van agrarisch Nederland en zich dan met name op de protesttocht van boeren met tractoren via snelwegen naar Den Haag op 1 en 16 oktober richt en daarbij gebruik maakt van de 40 cent kinderzegel 1965 (nvph 850) dan kan deze ‘schets’ wel eens zijn uitgangspositie zijn. Trekkers rijdend op een holle en op een bolle weg (tegen de stroom [leesrichting] in), die met Holland en Bolland naar de landnaam verwijst. Maar tegelijk ook verwijst naar ‘agrarische-sector-uithollen’ en de ‘pers-die-er-bol-van-staat’. De toepassing van het ‘postzegel-doorlopers-effect’ heeft betrekking op de vervolggesprekken/-activiteiten, die er ongetwijfeld zullen volgen.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 4,33 uit 5)

Laden...