« In kort bestek…(198) 1700 jaar joods leven in Duitsland

Postzegeluitgifteprogramma Nederland tweede halfjaar 2021 »

Home » Themaverzameling » 50 jaar Máxima: 100 jaar Astor Piazolla, bandoneon en tango

50 jaar Máxima: 100 jaar Astor Piazolla, bandoneon en tango

22 juli 2021, 13:58 uur - Randy Koo

Behalve de verjaardag van onze koningin Máxima is nog een belangrijke Argentijnse muzikant, die een belangrijke rol speelt in Máxima’s leven: Astor Piazolla. Zijn 100e geboortejaar in 2021 wordt groots herdacht in landen waar zijn muziek populair is. Zijn muziekinstrument is de bandoneon. De muzikale uitvoering van Adiós Nonino werd uitgevoerd door Carel Kraayenhof tijdens haar huwelijk op 2 februari 2002. Herinnert u de tv-beelden van bijna 20 jaar geleden of was u gast bij het koninklijk huwelijk? Veel Astor Piazolla, zijn bandoneon en de tango.

Post Views: 2.981

Astor Piazolla, bandoneon en tango

Astor Piazzolla (1921 – 1992) was een Argentijns tanguero (tangomuzikant), bandoneonist en componist. Zijn nieuwe tangobenadering (nuevo tango) zorgde voor een vernieuwing van de Tango. Piazzolla was een controversiële figuur op muzikaal en politiek vlak.

Argentinië (2018): 25 jaar overlijden van Astor Piazzolla (1921 – 1992).

Tot zijn bekendste werken behoren onder meer Libertango, Oblivión en Adiós Nonino. Over dit laatste werk wordt gezegd dat hij in de Verenigde Staten per telefoon te horen kreeg dat zijn vader was overleden. Piazzolla zou zich toen op zijn kamer hebben teruggetrokken en al improviserend op zijn piano dit lied hebben gecomponeerd. ‘Adiós Nonino’ betekent zoveel als ‘Vaarwel lieve opa’.

Mexico (2021): 100 jaar Astor Piazzolla (1921 – 1992).

Piazzolla koos voor de bandoneon als muziekinstrument. Een bandoneon is een harmonica-achtig muziekinstrument, dat Heinrich Band in 1854 uit de concertina ontwikkelde. De warme en wollige klank maakt het geschikt voor het spelen van melancholisch getinte muziek, zoals de tango. De bandoneon heeft een uitzonderlijk lange balg die door de bespeler als het ware ‘gebroken’ wordt op de knie om zeer felle accenten te krijgen.

Bandoneon. Foto: Pavel Krok (Wikipedia).

De bandoneon verschilt wezenlijk van de accordeon en trekzak omdat elke afzonderlijke toets aan beide kanten van het instrument een afzonderlijke toon geeft, in plaats van een akkoordmogelijkheid onder een knop aan de linkerhand. De bandoneon is wisseltonig; duwen en trekken geeft een verschillende toon, net als bij de trekzak, de mondharmonica en de Anglo-concertina die de bandoneon voorafging. Door de indeling van de knoppen (op het eerste gezicht bijna willekeurig) is het instrument niet makkelijk bespeelbaar.

Argentinië (1997): Astor Piazzolla.

Argentinie (2001): Tango

Aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw was de bandoneon in Duitsland een populair instrument (meer dan 1000 bandoneonverenigingen), maar door het nazisme, de Tweede Wereldoorlog en de groeiende populariteit van de makkelijker bespeelbare accordeon raakte het instrument daar in onbruik.

Ierland (1952); 100 jaar Sir Thomas Moore (1779 – 1852).

De bandoneon werd in de 19e eeuw steeds in omvang uitgebreid, zodat hij nu een bereik van bijna 5 octaven heeft. Men zegt dat het instrument rond 1880 door de Ier Thomas Moore werd geïntroduceerd in Argentinië, maar waarschijnlijker is, dat het instrument meekwam met de vele seizoenarbeiders uit Italië, waar de bandoneon ook populair was.

Spanje (2012): Tango (persoonlijke postzegel).

In Argentinië werd het een van de populairste volksinstrumenten en het ontwikkelde zich tot het kenmerkende instrument van de Argentijnse tango. Hierbij dient te worden vermeld dat aan de groeiende vraag naar geschikte bandoneons bovenal kon worden voldaan door de Duitse bandoneonfabriek van Alfred Arnold in Carlsfeld (Oost-Duitsland) Tot in 1938 produceerde deze duizenden instrumenten, speciaal voor export naar Argentinië. Vooral de types ‘Doble-A’ en ‘Premier’ vonden gretig aftrek, elk met hun eigen karakteristieke geluid, waarover men beweerde dat alleen Alfred Arnold zelf het geheim kende. Ieder instrument is overigens uniek door het vele handwerk waarmee de bandoneons werden gemaakt.

Spanje (2012): Tango (persoonlijke postzegel).

Ze zeggen dat het woord tango ouder is dan de dans en dat het in 1803 in het woordenboek van de Koninklijke Spaanse Academie verscheen als een variant van de tangano, een bot of steen die werd gebruikt voor het spel met die naam. Maar al in 1889 omvatte de normatieve instelling van de taal een tweede betekenis van tango als ‘feest en dans van zwarten en mensen van de stad in Amerika’. Het duurde echter bijna 100 jaar voordat het woordenboek de tango definieerde als ‘een Argentijnse dans van een gekoppeld koppel, een muzikale vorm en een maat van twee bij vier’ internationaal werd bekend. Andere geleerden van stadsmuziek beweren dat het woord typerend is voor de Afrikaanse talen die met de slaven naar de Río de la Plata kwamen en waarvan de betekenis “gesloten plaats” zou zijn.

Spanje (2012): Tango (persoonlijke postzegel).

Het is zeer waarschijnlijk dat de tango een stem van Portugese oorsprong is die in het nieuwe continent is geïntroduceerd via het Afro-Portugese Creoolse dialect. Bij het vergelijken van tango en tambo bevestigt Blas Matamoro dat beide onomatopeeën zijn van de tam-tam of candombe die in zwarte dansen wordt gebruikt. Bovendien was in het bozal-dialect de uitdrukking ’tocá tango’ of ’tocá tambó’ (bespeelt de trommel) om de dans te beginnen. De ontmoetingsplaats voor slaven, zowel in Afrika als in Amerika, heette de tango. En zo noemde Buenos Aires de huizen in de buitenwijken waar, aan het begin van de 19e eeuw, zwarten elkaar ontmoetten om te dansen en tijdelijk hun toestand te vergeten.

Frankrijk (2006): Tango (gemeenschappelijke uitgifte Frankrijk – Argentinië).

Van onnauwkeurige datum en zelfs meer onzekere oorsprong, zijn er theorieën die verwijzen naar zijn zwarte wortels en anderen die zijn immigratie-oorsprong verzekeren. De waarheid is dat in het midden van de 19e eeuw de bekende huurkazernes van de bloeiende stad Buenos Aires gevuld waren met landgenoten uit het binnenland, ‘gringo’s’ die net van het schip waren gestapt en verschillende porteños met weinig middelen die, misschien om zich te onderscheiden of om wortels te genereren, gemarkeerd met hun eigen impuls de nieuwe populaire uitdrukkingen.

Argentinië (2006): Tango (gemeenschappelijke uitgifte Frankrijk – Argentinië).

In 2006 gaf Frankrijk en Argentinië een gemeenschappelijke uitgifte. Tango (muziek en dans); ter nagedachtenis aan de Argentijnse populairste tangokunstenaar Carlos Gardel (1890-1935), geboren in Frankrijk. Afbeeldingen: dansers en bandoneon speler.

Carlos Gardel was vanaf 1923 Argentijns staatsburger en een prominent figuur in de geschiedenis van de Argentijnse tango. Hij stierf door een vliegtuigongeluk op de top van zijn roem, hetgeen leidde tot een beeld van een tragische held in geheel Latijns-Amerika. Voor velen is Gardel de belichaming van de ziel van de tangostijl uit Buenos Aires aan het einde van de 19e eeuw.

Een mengelmoes van gesloten codes en met een bepaalde taal, ontkiemde de tango in de danshuizen, langs de Riachuelo, de carreros en cuarteadores clubs, de conventillos in de zuidelijke wijk. In die jaren kwamen veel van de immigranten alleen en de weinige vrouwen die kwamen waren in de academies of in bordelen. Het Buenos Aires van de jaren ’80 werd stilaan ontdekt in academies en theaters. In komedies, zarzuelas en andere toneelstukken begonnen de acteurs tango te zingen en te dansen. De academies, ook wel peringundines genoemd, opereerden alleen met toestemming in de buitenwijken of wijken ver van het centrum en hoewel ze in principe alleen voor mannen waren, namen ze later vrouwen in dienst die waren ingehuurd om te dansen.

Frankrijk (2016): Blok Dag van de Postzegel – Tango.

Frankrijk (2015): Dag van de Postzegel – Tango.

De knappe, compadrito’s en malevos waren in het Café Sabatino, de Almacén de la Milonga en de Viejo Bailetín del Palomar. In de nachtclubs aan de Calle Necochea de La Boca begon deze vrolijke, jeugdige en ondeugende muziek te horen die, op het ritme van twee aan vier, werd gespeeld door Rosendo Mendizábal, Eduardo Arolas, Angel Villoldo en andere autodidactische mensen die componeerden zonder de scores te kennen. Tango was niet langer exclusief voor de buitenwijken en drong geleidelijk het centrum van de stad binnen. De draaiorgels verspreidden het door de wijken waar het gebruikelijk was om mannenparen op straat te zien dansen.

Argentinië (2005): Dansen – gemeenschappelijke uitgifte Thailand – Argentinië.

Veel schrijvers komen uit Buenos Aires en menen dat de tango van het einde van de jaren ’80 verschillende muziekstijlen combineerde. De choreografie van de milonga, het ritme van de candombe en de melodische, emotionele en sentimentele lijn van de habanera zouden daarbij betrokken zijn. Maar het werd ook beïnvloed door de Andalusische tango, de chotis en de cuplé, waaraan de payadas puebleras en de Creoolse milongas zijn toegevoegd.

Thailand (2005): Dansen – gemeenschappelijke uitgifte Thailand – Argentinië.

In 2005 gaven Thailand en Argentinië voor hun 50 jaar diplomatieke relatie de gemeenschappelijke uitgifte met thema ‘Dansen’: Tangodansscene (Argentinië) en klassieke Thaise Klong Yao (Thailand) dansers. Tijdens PHILANIPPON 01 verscheen onderstaand blokje van Argentinië.

Argentinië (2001): PHILANIPPON 01 – Tango en Japans theater.

Carel Kraayenhof

Carel Kraayenhof (1958) is een bandoneonist. Kraayenhof hoorde Piazzolla’s wereldberoemde Adios Nonino in 1984, tijdens een live-optreden van Astor Piazzolla y su Quinteto Tango Nuevo voor de VPRO-televisie in Vredenburg, Utrecht, en besloot toen bandoneon te gaan studeren. Later werd hij lid van de Eerste Utrechtse Trekzak Sociëteit en ontmoette hij een Argentijn die hem zijn eerste bandoneon verkocht.

Carel Kraayenhof. Foto: Oscar (Wikipedia).

Toen Kraayenhof in 1986 door zijn grote idool Astor Piazolla persoonlijk werd uitgenodigd voor hem op Broadway te komen meewerken aan de musical ‘Tango Apasionado’, bedacht hij zich geen moment en vertrok voor drie maanden naar New York. Twee jaar later, in 1988, richtte hij zijn instrumentale Sexteto Canyengue op, dat tot de beste tango-orkesten ter wereld zou gaan behoren, en in het Rotterdams Conservatorium vestigde hij samen met Leo Vervelde een tangoafdeling, waar de Argentijnse componist en pianist Gustavo Beytelmann inmiddels de artistieke scepter zwaait.

CD Astor Piazolla – Adiós Nonino.

Het was uiteindelijk ook de bandoneon die hem in één klap tot nationale faam verhief toen hij hierop tijdens de kerkelijke inzegening van het huwelijk van de Nederlandse kroonprins Willem-Alexander en de Argentijnse Máxima Zorreguieta op 2 februari 2002 in de Nieuwe Kerk te Amsterdam, Adiós Nonino (1959) van de beroemde Argentijnse bandoneonist en tangovernieuwer Astor Piazolla speelde en zodoende de bruid tot tranen bewoog. Als direct gevolg hiervan mocht hij in 2003 voor zijn album Tango Royal de Edison Klassiek Publieksprijs in ontvangst nemen.

Zie video Carel Kraayenhof – Adiós Nonino in de Nieuwe Kerk op 2 februari 2002:

https://www.youtube.com/watch?v=JiTVMlthLPo

Argentinië (2021): FDC 100 jaar Astor Piazzolla (1921 – 1992) met speciaal stempel ‘100 años’ met blokje uitgifte 2018. Heeft Argentinië geen nieuwe zegel uitgebracht?