Behalve Amsterdam vieren nog een aantal andere gemeenten hun 750 jarig jubileum dit jaar. In deze blog zijn dat Oudenbosch en Oud Gastel. Wellicht bent u nog nooit naar Oudenbosch geweest. We hebben een bezoek gebracht net voor paus Franciscus was overleden. Een restauranthouder van Oudenbosch vertelde me dat er busladingen toeristen de Basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara bezoeken. Zeker wel 70.000 bezoekers per jaar en dan is het prettig dat ze kunnen eten en drinken bij ons restaurant tegenover de basiliek. Oudenbosch heeft een NS-station waar de sprinter tussen Dordrecht en Roosendaal stopt. Daarna zijn alle attracties van Oudenbosch op loopafstand te bereiken. Reist u mee?
Gerelateerde artikelen
Halderberge
Halderberge is een gemeente in Noord-Brabant. De gemeente telt 31.183 inwoners (22 november 2024, bron: CBS). De gemeente is op 1 januari 1997 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten Hoeven, Oudenbosch en Oud en Nieuw Gastel. Dit was het gevolg van de gemeentelijke herindeling in de provincie Noord-Brabant.
De kernen van Halderberge bestaan uit Bosschenhoofd, Hoeven, Oud Gastel, Oudenbosch (gemeentehuis) en Stampersgat.
Oudenbosch
Oudenbosch is een plaats in Noord-Brabant. Het ligt niet ver van Etten-Leur en Roosendaal.
Oudenbosch is vooral bekend vanwege de grote, tussen 1865 en 1892 gebouwde, Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara. Het ontwerp is geïnspireerd door twee kerken in Rome. De koepel van de basiliek is een (verkleinde) kopie van de koepel van de Sint-Pietersbasiliek, de voorgevel is een kopie van de voorgevel van de Sint-Jan van Lateranen. Indien in Rome een nieuwe paus wordt gekozen, is dit ook bij deze kerk te zien. Uit de schoorsteen van de kerk komt dan witte rook en ook de klokken worden dan geluid. Daarnaast wordt de Vaticaanse vlag gehesen. Bij het overlijden van een paus hangt bij de kerk gedurende de novemdiales de Vaticaanse vlag halfstok en kan er een condolanceregister in de kerk worden getekend. Oudenbosch is een voormalige “vlek” en voormalige gemeente; de gemeente ging in 1997 op in de gemeente Halderberge. In Oudenbosch staat het gemeentehuis van Halderberge.
In 1975 bestond Oudenbosch 700 jaar. Wie heeft dit jubileum nog meegemaakt?
De economische bedrijvigheid werd na 1860 sterk bevorderd door de opbloei van de suikerindustrie in West-Brabant. In Oudenbosch werden drie suikerfabrieken opgericht, die aan velen werk verschaften. In het begin van de 20ste eeuw werden deze weer gesloten. Het betrof de NV Nederlandsche Beetwortelsuikerfabriek (1862-1902), Amunda (1866-1916) en Marie Cateau (1872-1917). Hier werkten in totaal 690 mensen. Ook afgeleide werkgelegenheid ontstond, zoals het bedrijf van Soethoudt, dat de messen van de bietensnijmolens sleep. Er legden in de 2e helft van de 19e eeuw wel 3000 schepen per jaar in de haven aan. De Oudenbossche bierbrouwerijen, zoals Fortuijn en Den Anker, profiteerden van het drukke reizigersverkeer, waardoor bovendien dankzij de bieraccijnzen de gemeentekas werd gevuld. In 1948 werd echter de laatste brouwerij gesloten. Ook de levendige handel in rijshout en granen verschafte velen een bestaan. Na de Tweede Wereldoorlog kon het grote probleem van het structurele tekort aan werkgelegenheid aangepakt worden. Dankzij de politiek van de overheid, die op regionale spreiding van de arbeidsplaatsen was gericht, kon het gemeentebestuur een actief beleid voeren.
Er werden bedrijventerreinen aangelegd en bedrijfshallen gebouwd, waardoor diverse bedrijven werden aangetrokken. In de jaren 1953-1956 kon Oudenbosch profiteren van de extra faciliteiten, die van rijkswege werden verleend om de industrialisatie te stimuleren. Tevens kwamen voorzieningen tot verbetering van het leefklimaat tot stand, zoals accommodaties in de sociaal-culturele sector. Al ging het welvaartspeil van Oudenbosch omhoog, het bleef niet voor tegenslagen gespaard. Het begin van de twintigste eeuw bracht de ondergang van de suikerfabrieken, die het slachtoffer werden van de centralisatie in deze industrie. De boomkwekerijen leden ernstige verliezen in de Eerste Wereldoorlog, toen de export naar verschillende afzetgebieden stagneerde. Veel grond werd toen in gebruik genomen voor de tuinbouw, een bedrijfstak die zich sindsdien in de agrarische sector een belangrijke plaats heeft verworven.
De Oudenbossche Ruiterdagen zijn een evenement in Oudenbosch waar ruiters kunnen deelnemen aan dressuurwedstrijden in verschillende klassen, van B tot en met ZZ-L. Het evenement vindt traditioneel plaats op de terreinen van Hunter Douglas. Naast de wedstrijden is er ook een kinderdorp met ponyrijden, springkussens en andere activiteiten voor kinderen.
Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara
De Basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara is een rooms-katholieke kerk te Oudenbosch, in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. De kerk werd gebouwd tussen 1867 en 1880 en werd in 1912 tot basilica minor verheven. De kerk is een verkleinde kopie van de Sint-Pietersbasiliek, met het front van de Sint-Jan van Lateranen te Rome. De architecten zijn P.J.H. Cuypers en later G.J. van Swaay.
Basiliek Van De Heilige Agatha En Barbara: Overzicht noordgevel en koorzijde met koepel. Foto: R. Koch.
De koepel van de Basiliek heeft veel weg van de koepel van de Sint Pieter in Rome, ook aan de binnenkant is veel gekopieerd. Een tweetal beelden zijn overgenomen van de Sint-Pieter namelijk de Pietà van Michelangelo is gegoten van een mortel en het beeld van Petrus is van natuursteen en in de St.Pieter van brons. Ook het baldakijn boven het altaar is een kopie van de baldakijn van Bernini. Zelfs kopieën van schilderstukken uit de Sixtijnse kapel zijn aangebracht aan de gewelven van het linker transept.
De oude kerk van Oudenbosch uit 1425 heette ook al de St. Agathakerk, deze kerk was in 1649 protestants geworden maar werd in 1799 teruggegeven aan de Katholieke Kerk. De nieuwe basiliek is genoemd naar de heilige vrouwen Agatha en Barbara. Agatha van Sicilië was een van de eerste heiligen uit de Katholieke Kerk, een van de zeven primaire heiligen. Vaak wordt een kaars aangestoken bij haar beeld door vrouwen met borstkanker of mensen met brandwonden. De H. Barbara van Nicomedië is toegevoegd aan de naam van de kerk tijdens de bouw van de basiliek. Ook zij geldt als een van de vroegere heiligen van de Katholieke Kerk.
Pastoor Willem Hellemons gaf opdracht tot de bouw van de kerk, ter vervanging van de gotische St. Agathakerk van Oudenbosch die 200 meter verder naar het oosten stond, waar nu de Oude Begraafplaats is. Hellemons had in Rome gestudeerd en was daar onder de indruk geraakt van de kerkelijke architectuur. Als blijvende herinnering aan de Pauselijke Zoeaven is voor de basiliek een standbeeld op het voorplein opgericht. Het in 1911 opgerichte beeld stelt voor paus Pius IX met een stervende zouaaf.
P.J.H. Cuypers (1827 – 1921) – Het complete werk (2007).
Hoewel de bouw-pastoor een afkeer had van gotiek en neogotiek was het juist P.J.H. Cuypers, bij uitstek de architect van de neogotiek, die de opdracht kreeg om de nieuwe kerk te ontwerpen. Cuypers vertrok hiervoor naar Rome om daar met name de Sint-Pieterskerk te bestuderen. De koepel nam hij over van de Sint-Pieterskerk, alsmede de vormen van het interieur, maar de voorgevel is die van de Sint-Jan van Lateranen.
Het gebouw is een vreemd element in het oeuvre van de architect omdat zowel de stijl als de uitvoering tegen zijn denkbeelden ingingen. Qua stijl benadert de kerk dicht het door Cuypers verfoeide neoclassicisme. Hetzelfde geldt voor het interieur, waar met name veel met marmerpatronen beschilderd hout en beschilderd stucwerk zijn te vinden. Omdat nergens de hand van Cuypers te herkennen is, is vaak betwijfeld of hij de kerk wel echt ontworpen heeft. Diverse documenten, waaronder bouwtekeningen, dragen echter zijn handtekening. Ook de voorgevel is door Cuypers ontworpen naar voorbeeld van de voorgevel van de St. Jan van Lateranen. Deze gevel is in 1892 voltooid onder leiding van G.J. van Swaay.
Het gebouw heeft een kruisvorm van brede eenheden, met een middenschip met twee zijbeuken, het centrale deel van de koepel met aan de oost- en de westkant een transept, de voorkerk of apsis en het voorportaal, ofwel een kleine narthex.
Koepel van binnen genomen. Foto: R. Koch.
De basiliek is 81 meter lang, 55 meter breed en het hoogste punt van de koepel is 63 meter. Er is één grote koepel (22,5 meter doorsnede en 51 meter hoog) en diverse kleinere koepels. De koepel is via een smalle trap te beklimmen en de schilderingen aan de binnenkant van de koepel zijn zo van dichtbij te bekijken. Via de koepeltrap naar beneden komt men in de winkel. Deze trap is geheel gemetseld met onder elke trede een gewelfd boogje. Onder de koepel staat een Latijnse inscriptie: TV ES PETRVS ET SVPER HANC PETRAM AEDIFICABO ECCLESIAM MEAM. TIBI DABO CLAVES REGNI CAELORVM (Gij zijt Petrus, en op deze Rots zal Ik Mijn Kerk bouwen. Aan U zal Ik de Sleutels van het Koninkrijk der Hemelen geven). De tekst is afkomstig uit het Evangelie volgens Matteüs 16:18 en het is een kopie van de inscriptie onder de koepel van de Sint-Pieter.
Boven in de koepel met een diameter van 22,5 meter doorsnede Via een wenteltrap met 144 treden. Foto: R. Koch.
Station Oudenbosch
Het stationsgebouw uit 1854 is de een na oudste nog bestaande van Nederland. Station Valkenburg werd één jaar eerder geopend. Sprinters in de richtingen Roosendaal en Dordrecht houden er halt. Voorzieningen: onbewaakte fietsenstalling, fietskluizen, parkeerplaatsen voor auto’s en een taxistandplaats. Er is ook een openbaar toilet aanwezig en er kunnen OV-fietsen gehuurd worden. Het NS-loket is op 14 februari 2003 gesloten. Kaartverkoop vindt plaats via een kaartautomaat en er zijn palen voor de OV-chipkaart. Verder is er ook een bushalte voor bussen richting Breda, Klundert, Nispen en Oud Gastel. Het aantal door NS vervoerde reizigers (per gemiddelde werkdag) bedraagt 1022 reizigers in 2024.
Station Oudenbosch (1910): overwegend woning, met enkele lokalen voor stationsdienst. Foto: Stationsweb.nl
Reizen was aan het begin van de negentiende eeuw nog een zware onderneming. Tijdrovend, vol risico’s en moeilijkheden. Tot de spoorwegen kwamen. Oudenbosch kreeg al vroeg een treinverbinding en een station. Het is, op een na, het oudste treinstation van Nederland. Het lag dan ook erg strategisch tussen Rotterdam en Antwerpen. Mede dankzij het station kon Oudenbosch een verzamelplaats worden voor de Pauselijke Zouaven. Dat waren de soldaten die de landsgrenzen van het Vaticaan verdedigden.
Station Oudenbosch (2025): Zie de verschillen met historische foto. Foto: R. Koch.
Zouaven
De Pauselijke Zoeaven (ouder Nederlands: zouaven) (Italiaans: Zuavi Pontifici) waren, in navolging van de Franse zoeaven, een infanterie-eenheid van de Kerkelijke Staat (1861-1870), opgericht als antwoord op interne instabiliteit en op de Risorgimento, de beweging die het van oudsher in grotere en kleinere staten en staatjes verdeelde Italië wilde verenigen tot één Italiaanse staat.
Zouavenmuseum Oudenbosch met originele Zouavenuniformen. Foto: R. Koch.
In het kader van de Risorgimento werd de Kerkelijke Staat bedreigd door militaire en guerrilla-aanvallen die werden geleid door Victor Emanuel II, koning van Sardinië, en diens bondgenoot Giuseppe Garibaldi, een liberaal en nationalist die streefde naar de scheiding van kerk en staat. Ook interne instabiliteit vormde een grote bedreiging voor het voortbestaan van de Kerkelijke Staat. In het Revolutiejaar 1848 waren er opstanden die leidden tot een kortstondige Romeinse Republiek (1849).
Franse legers hielpen de Paus toen weer in het zadel, maar de problemen bleven voortduren. Om deze dreigingen het hoofd te bieden, riep paus Pius IX in 1860 de gehele katholieke wereld op om jonge, ongehuwde mannen te zenden, om als vrijwilliger dienst te doen in dit legeronderdeel. De Pauselijke Zoeaven vormden samen met de Zwitserse Garde het leger van de Kerkelijke Staat.
Op het Basiliekplein zie je ook het monument voor de Zouaven; dit zijn soldaten die het grondgebied van het Vaticaan verdedigden. Je ziet een Zouaaf die de zegen ontvangt van paus Pius IX. Foto: R. Koch.
Oud Gastel
Oud Gastel is een dorp in de gemeente Halderberge. Omliggende plaatsen zijn Stampersgat, Oudenbosch, Roosendaal en Kruisland. Vóór de gemeentelijke herindeling van 1997 vormde Oud Gastel samen met Stampersgat de gemeente Oud en Nieuw Gastel.
De naam Gastel is waarschijnlijk afgeleid van -gestel: hoge grond tussen twee waterlopen. Het grondgebied van het dorp ligt ingebed tussen de rivieren de Mark en de Vliet en is misschien geheel, in elk geval voor een groot deel door en uit deze rivieren gevormd. Naast Oud Gastel bestond ook Nieuw Gastel. Dit lag ten noorden van Oud Gastel aan de Dintel in het poldergebied. Het ging, reeds kort na de stichting ervan, in de 16e eeuw door overstromingen verloren.
Het dorp Oud Gastel is een lintdorp, de lengte (zuid-noord) is 4 km, de breedte is een stuk minder (oost-west 1 km). De belangrijkste straten zijn de Roosendaalsebaan, Moleneind, Kerkstraat, Markt, Dorpsstraat, Rijpersweg en de Veerkensweg. Door deze straten liep vroeger de tramverbinding van Roosendaal naar Willemstad. De bebouwing aan de westelijk kant van deze straat is tegen een dijk aan gebouwd op de grens van zand en klei. Op sommige punten is het verschil in hoogte 1 meter. Hoe dichter bij de kerk, hoe groter het verschil wordt.
Met dank aan Peter Janssen voor de frankeermachinestempels. Zie voor info www.frankeerstempel.nl
Meer info:
750 jaar Oudenbosch:
https://www.visithalderberge.com/vier-750-jaar-oudenbosch/
https://www.oudenbosch750jaar.nl/
Ontdek Halderberge: https://www.visithalderberge.com/
Basiliek Oudenbosch: https://www.basiliekoudenbosch.com/
Negen wonderen Oudenbosch:
https://www.visithalderberge.com/wandelroute-halderberge/
Zouavenmuseum: https://zouavenmuseum.nl/
750 jaar Oud Gastel:
https://www.visithalderberge.com/vier-750-jaar-oud-gastel/
Gerelateerde artikelen
Reacties (1)
Breaking nieuws
Fraude stichting Comité Oudenbosch 750:
https://nos.nl/artikel/2577733
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)