Paus Franciscus (1936 – 2025)

Paus Franciscus, geboren als Jorge Mario Bergoglio (Buenos Aires, 17 december 1936 – Vaticaanstad, 21 april 2025), was sinds 13 maart 2013 de paus van de Rooms-Katholieke Kerk, een ambt dat inhoudt dat hij leider van deze kerk, bisschop van Rome en soeverein vorst van Vaticaanstad was. De Argentijn was de eerste jezuïet die paus werd, de eerste uit Latijns-Amerika en van het zuidelijk halfrond. Paus Franciscus wordt door de Rooms-Katholieke Kerk beschouwd als de 266e paus. Hij was de opvolger van Benedictus XVI, die op 28 februari 2013 aftrad.

Paus Franciscus. Foto: quirinale.it / Wikipedia.

Paus Franciscus werd op 17 december 1936 geboren als Jorge Mario Bergoglio, in Argentinië. Op 13 maart 2013 werd hij gekozen tot paus, als opvolger van Benedictus XVI, die een enkele daarvoor was afgetreden. De keuze voor Franciscus was een verrassing, omdat hij met zijn 76 jaar te oud leek om een serieuze kandidaat te zijn. Bovendien was hij de eerste paus van buiten Europa sinds de achtste eeuw.

Franciscus was bij zijn aantreden in 2013 een welkome frisse wind voor de katholieke kerk, die in de jaren onder paus Benedictus XVI werd achtervolgd door schandalen over kindermisbruik. De onrust was compleet toen Benedictus vanwege zijn hoge leeftijd (toen 85) en verschillende gezondheidsproblemen vroegtijdig aftrad. Dat was sinds 1415 niet meer gebeurd.

Italië (2013): Habemus Papam, S. S. Francesco.

(Het Habemus papam is de Latijnse aankondiging door de kardinaal-protodiaken wanneer er een nieuwe paus is gekozen.)

Pausnaam

Bergoglio noemt zich Franciscus als eerbetoon aan Franciscus van Assisi, de apostel van de armen, die ook voor de stichter van de jezuïetenorde Ignatius van Loyola een groot voorbeeld is geweest. Franciscus werd in 1181 in Assisi in Umbrië (Italië) geboren en is daar gestorven in 1226. Hij wordt in de Rooms-Katholieke Kerk gezien als een van de grootste heiligen die heeft geleefd. Ter gelegenheid van zijn eerste Angelusgebed op 17 maart 2013 zei hij dat hij de naam had aangenomen van de patroonheilige van Italië en dat die zijn spirituele banden versterkt met het land waar zijn familie oorspronkelijk vandaan komt.

Franciscus als pausnaam werd nog niet eerder gevoerd. De laatste paus vóór Franciscus die een nieuwe pausnaam koos was paus Johannes Paulus I in 1978, een combinatie van al voorgekomen pausnamen. De huidige keuze is de eerste geheel nieuwe en unieke naam sinds paus Lando in 913. Desondanks wenst hij te worden aangeduid als Franciscus I – de eerste – wat ongebruikelijk is als er nog geen opvolger is met dezelfde naam. Kennelijk hoopt hij dat de naam – en zijn sobere leefwijze – worden nagevolgd.

Pauselijk wapen

Het pauselijk wapen is, net als bij voorgaande pausen, in grote lijnen identiek aan het wapen dat kardinaal Bergoglio als aartsbisschop van Buenos Aires voerde. Het schild bestaat uit een veld van azuur met daarin een gouden ster, een bloem van het narduskruid en het monogram IHS. Toegevoegd zijn de gouden en zilveren sleutel en het rode koord, die sinds de 12e eeuw vaste elementen van het pauselijk wapen zijn. Franciscus’ voorganger had de tiara vervangen door een mijter; bij dit wapen is dat niet anders.

Het wapen van paus Franciscus.

Het door Benedictus toegevoegde pallium is door de huidige paus weggelaten. De zon met de letters IHS met een kruis en drie nagels verwijzen naar Christus’ lijden en vormen het zegel van de orde van de jezuïeten. Onderaan staat een ster, die in de katholieke traditie naar Maria (Sterre der Zee) verwijst, en een tros bloemen van de nardus-plant, die in veel Spaanstalige landen een symbool van de Heilige Jozef is. Als eerste paus in de geschiedenis heeft Franciscus zijn bisschoppelijke wapenspreuk aan het wapen toegevoegd: Miserando atque eligendo (= Gekozen uit genade). Dit is een kort fragment uit een preek van de eerbiedwaardige Beda over de apostel Matteüs.

Ghana (2013): Paus Franciscus en Pauselijk wapen.

Pontificaat

Paus Franciscus is veel milder dan zijn voorgangers. Hij richt zich minder op dogma’s, waarin staat hoe je precies een goed christen moet zijn. Hij is een paus die erg z’n best doet om armen te helpen. Hij haalt fel uit naar landen in Zuid-Amerika, onder andere in een speech: We leven in het meest ongelijke deel van de wereld, dat het meest is gegroeid, maar dat de ellende het minst heeft verminderd Hij kookte ook als aartsbisschop altijd z’n eigen maaltijden en een kenner zei: Dit is een man die naar de krottendorpen gaat en met de mensen kookt. Ook woonde hij in een eenvoudig appartement in plaats van in het luxe paleis waar de aartsbisschop normaal gesproken wonen. Ook is hij niet per se voorstander van het celibaat en zei dat het misschien wel eens zou kunnen worden opgeheven.

Over vrouwen zei hij dat zei sowieso geen priester kunnen worden. De kerk heeft gesproken en zei nee. Die deur is gesloten zei hij erover. Wel vindt hij dat vrouwen meer leiding mogen hebben in niet-geestelijke taken maar die wel met de Kerk te maken hebben. Hij is tegen het homohuwelijk, maar ook tegen het discrimineren van homo’s. Tijdens een interview in het vliegtuig zei hij dat alleen God kan bepalen of homoseksualiteit een zonde is. Als aartsbisschop vond hij het trouwens wel erg slecht dat een wet werd ingevoerd om homoseksuelen te kunnen laten trouwen in Argentinië.

Sede vacante

Sedisvacatie, ook sedisvacatio (van het Latijnse sedis vacatio: leegheid van de stoel) of sede vacante, is de toestand dat de zetel van een bisschop niet bezet is. Ze wordt veroorzaakt door het overlijden, het aftreden of de overplaatsing van een bisschop. Een sedisvacatie loopt af bij de benoeming van een nieuwe bisschop.

Pauselijke embleem tijdens een sedisvacatie; de camerlengo vermeerdert zijn wapen met deze symbolen. Bron: Wikipedia.

In het geval van een sedisvacatie van de Heilige Stoel (vrijwel altijd veroorzaakt door het overlijden of soms het aftreden van de paus) worden de honneurs waargenomen door het College van Kardinalen, dat echter niet de pauselijke macht bezit en alleen lopende en zeer dringende zaken in behandeling mag nemen. Dit college kan in zeer uitzonderlijke gevallen op enkele gebieden decreten uitvaardigen, die slechts gedurende de sedisvacatie geldig zijn, maar later door de paus kunnen worden bevestigd.

In de Universi Dominici Gregis is vastgelegd dat tijdens een sedisvacatie alle hoge functionarissen binnen de Romeinse Curie hun functie verliezen. Hierop zijn wel enkele uitzonderingen, namelijk:

• De kardinaal-grootpenitentiarius
• De kardinaal-vicaris
• De aartspriester van de Sint-Pietersbasiliek. Dit is een kardinaal die tevens vicaris-generaal van Vaticaanstad is.
• Twee substituten (plaatsvervangers) van de Staatssecretaris, een voor algemene zaken en een voor buitenlandse zaken.

Tijdens een sedisvacatie is een belangrijke taak in handen van de camerlengo. Deze kardinaal is tijdens een sedisvacatie verantwoordelijk voor alle zaken die rond het overlijden van een paus moeten worden geregeld en tevens voor het organiseren van het conclaaf. Als kardinaal-schatbewaarder is hij tevens de tijdelijke beheerder van alle pauselijke goederen en rechten. De pauselijke vertrekken in het Vaticaan en in Castel Gandolfo worden door de camerlengo aan het begin van de sedisvacatie verzegeld.

Vaticaanstad, dat munten slaat met de beeltenis van iedere paus, heeft de traditie om tijdens de sedisvacatie van de Heilige Stoel zogenaamde Sede vacante-munten te slaan. De meest recente sedisvacatie begon op 21 april 2025, met het overlijden van paus Franciscus.

Meer info:

Pauscast (podcast): https://kro-ncrv.nl/programmas/pauscast

NOS Paus Franciscus update:

https://nos.nl/collectie/13987-paus-franciscus-overleden

Vaticaan: https://www.vatican.va/content/vatican/en.html

Vaticaan nieuws: https://www.vaticannews.va/en.html

Alles over Vaticaan o.a. filatelie: https://www.vaticanstate.va/en/#

Eerdere Paus blogs: https://www.postzegelblog.nl/tag/paus/

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • België

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Aan het laden...