Door de Luxemburgse Post werd op 4 juni 1945 een serie van vijf postzegels uitgegeven met afbeeldingen van een andere Madonna van Luxemburg. In de serie zijn verschillende scenes te zien met de Madonna als centrale figuur. De postzegels werden ontworpen door René Cottet. Dit beeld van Madonna is te vinden in de kathedraal van de stad Luxemburg en is de schutpatroon van het groothertogdom. Jaarlijks wordt het beeld twee weken voor Pinksteren in de grote Octaafprocessie meegedragen.

Het beeld in de kathedraal van de stad Luxemburg stamt uit de 17de eeuw. Het heeft de titel ‘Maria Troosteres der Bedroefden’ en stond oorspronkelijk in een kapel buiten de muren van de stad. Dit beeld wordt door toeristen wel eens verward met de zogenoemde ‘Zwarte Madonna’ die zich in de parochiekerk van de Heilige Johannes in het stadsdeel Grund bevindt. Het blokje werd uitgegeven op 30 september 1945 en hiervan werden 180.028 exemplaren verkocht voor 100 Fr per stuk.

In een oplage van 50.000 blokjes werd op 14 april 1945 een ongegomd blokje met daarin een weldadigheidszegel van 20 Fr verkrijgbaar gesteld door ‘Mariae Caritas’ een vereniging die opkwam voor de armen in de stad Luxemburg. De zegel, ook wel vignet genoemd, heeft geen frankeerwaarde maar komt soms wel eens voor op poststukken. Onder de zegel, die ontworpen is door Bernard Wolff, is de tekst aangebracht: ‘Troosteres der Bedroefden, Patrones van de stad Luxemburg. Geschonken door de postzegelvrienden voor de armen in de stad Luxemburg’. De twee op het blokje geplakte postzegels met afbeelding groothertogin Charlotte waren uitgegeven op 6 november 1944.

Op de achterzijde van de zegel in het blokje is linksonder een paarsblauwe stempelafdruk aangebracht met de tekst: ‘Märteswierk Letzeburg’. Bernard Wolff is auteur van het boek ‘Les timbres-poste du Grand-Duché de Luxembourg’ uitgegeven in 1936 door ‘Landesverbandes der Luxemburger Briefmarkensammler-Vereine’.

De ‘Zwarte Madonna’ in de parochiekerk van de Heilige Johannes, l’Église Saint-Jean-du-Grund in de stad Luxemburg werd vervaardigd door een lid van de beeldhouwschool in Keulen. Wie de beeldhouwer was is niet bekend. Eerst werd ze gewoon ‘Moeder van God’ en ‘Ster van de Hemel’ genoemd. Na de 30-jarige oorlog werd ze aangeroepen als de ‘Koningin van de Vrede’. Nadat verkleuring en kaarsroet het toch al donkere hout nog verder zwart hadden gemaakt en de pest had toegeslagen, werd ze aanbeden als de ‘Zwarte Nood-Moeder-van-God’ belast met het beschermen van haar kinderen tegen de Zwarte Dood. Omdat de gelovigen haar donkere uiterlijk waardeerden, werd haar huid bij latere renovaties zwart geverfd. De postzegel met de afbeelding van de ‘Zwarte Madonna’ werd uitgegeven op 23 april 1963 in de serie ter herdenking van ‘Duizend jaar stad Luxemburg’. De Zwarte Madonna wordt tijdens de vastenperiode met bedevaarten op de vrijdagen vereerd. We hebben het beeldje tijdens een van onze vakanties in Luxemburg gezien in de parochiekerk. En vanzelfsprekend de Madonna in de kathedraal.

Beelden, mozaïeken en andere afbeeldingen van de ‘Zwarte Madonna’ worden overal in de wereld aangetroffen. Vooral in Frankrijk, Italië en Spanje. Bovenstaand afgebeeld de ‘Zwarte Madonna’ te vinden in de Benedictijnerabdij van Einsiedeln in Zwitserland. Het is een bekend bedevaartsoord dat al meer dan duizend jaar wordt aangedaan op de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella in Spanje. Het blokje werd uitgegeven ter gelegenheid van de Dag van de Postzegel 2007 in Einsiedeln.

Het beeld werd in de zomer van1466 geplaatst nadat het eerdere Mariabeeld op 21 april 1465 door een brand verloren was gegaan. Door rook en roet van de vele kaarsen die door de pelgrims voor het beeld werden ontstoken is het gelaat, de handen en het kind steeds zwarter geworden en later zelfs zwart geverfd. Op de prentkaart is het zwart veel duidelijker dan op het postzegelblokje waarbij het zwart meer antracietkleurig is. De afbeelding op het blokje is duidelijk gestileerd waarbij vele attributen aan de hand van Maria en de handen van het kind zijn weggelaten. De kroon op het hoofd van Maria is heel anders van vorm. Ontwerper van het blokje was graficus Christian Kitzmüller.

De Zwarte Madonna van Montserrat is een beeld van Maria dat zich bevindt in een benedictijnenabdij in Catalonië, Spanje. In een legende werd het eerste Mariabeeld in het jaar 880 door een aantal herdersjongens gevonden in een grot. Toen de bisschop van Catalonië dit hoorde, probeerde hij het beeld naar Manresa, een stadje ten noorden van Barcelona, te verplaatsen. Dit bleek onmogelijk omdat het beeld te zwaar was. De bisschop dacht dat dit de wens van de Madonna was om te blijven op de plaats waar zij was gevonden. De bisschop liet op een heuvel in Montserrat abdij van de Heilige Maria bouwen. Het beeld is helaas verloren gegaan. De Zwarte Madonna die tegenwoordig in de abdij wordt vereerd is een Romaans beeld uit de 12de eeuw. Het beeld is ongeveer 95 centimeter hoog en met uitzondering van het hoofd en de handen helemaal uit goud vervaardigd. Het zwarte gelaat van de Madonna is waarschijnlijk veroorzaakt door de rook van kaarsen die eeuwenlang aan haar voeten werden gezet ter verering. Het zijn slechts twee van de vele tientallen voorbeelden van postzegels die wereldwijd zijn uitgegeven met afbeeldingen van de Zwarte Madonna.

Maar de beroemdste Zwarte Madonna is te vinden in het stadje Częstochowa gelegen in het zuiden van Polen ongeveer 50 kilometer ten noorden van Katowice. Het icoon werd, zo luidt de overlevering, in 1382 in de stad zijn aangekomen en opgehangen in het klooster van de Orde van Sint Paulus op de Jasna Góra, de Lichte Berg, een heuvel aan de rand van het centrum. Het meest opvallende zijn de littekens op de rechter wang en nek van Maria en de donkere huidskleur.

Het schilderij is meestal niet in zijn natuurlijke staat te zien. Dan is het bedekt met een kleed. Zowel Maria als Jezus zijn dan verborgen achter een soort jurk van de mooiste stoffen en de duurste edelstenen en bloedkoralen. Hierbij wordt de icoon in een lijst geplaatst, waarbij deze geheel bedekt is. Alleen de gezichten en handen van Maria en Jezus zijn via uitsparingen in de stof zichtbaar zoals op de postzegel uitgegeven in 1956 door het Vaticaan is te zien. Dan dragen Maria en het kind een kroon. De traditie van het aankleden van de icoon stamt al uit de 15de eeuw. Onderaan de postzegel is de naam van het stadje Częstochowa opgenomen.

Volgens een legende is aan het icoon een verhaal verbonden dat de littekens in het gelaat van de Madonna zou verklaren. In 1384 bracht graaf Ladislaus van Opole, adviseur van de Poolse koning, de icoon mee uit Belz bij Lviv aan de Poolse grens, nadat dit stadje op de Oekraïners was veroverd. Volgens de legende hield het paard van de graaf bij Częstochowa stil en weigerde verder te gaan. In een droom werd Ladislaus verteld dat hij de icoon bij het klooster van Jasna Góra moest achterlaten. Twee jaar daarvoor was de Pauliner Orde begonnen met het stichten van een kloostergemeenschap op de heuvel.

In 1430, tijdens een van de vele veldslagen in de middeleeuwen, werd de icoon door hussieten uit het altaar van het klooster van Jasna Góra gerukt en meegenomen. De paarden weigerden hun wagen waarop de rovers zaten te trekken, waarop een der hussieten het schilderij op de grond gooide en er met zijn zwaard begon in te hakken.

Hij sloeg twee krassen op de wang en de nek van Maria. Bij zijn derde poging viel hij op de grond neer vanwege een plotselinge pijn, waarop hij stierf. Er zijn verhalen dat de icoon uit de littekens heeft gebloed. Verschillende keren is geprobeerd de icoon te restaureren, maar de littekens heeft men nooit kunnen herstellen.

In 1944 werd door het Tweede Poolse Legerkorps onder luitenant-generaal Władysław Anders, samen met de geallieerden gevochten tegen de Duitse bezetters van Italië. Het Poolse Legerkorps behaalde enkele grote overwinningen naast de Britse en Amerikaanse eenheden. Het legerkorps kwam in Trani en Barletta aan de Adriatische kust vanuit Egypte aan land. Zij hadden een belangrijk aandeel in de verovering van Monte Cassino in mei 1944, Ancona in september 1944 en Bologna in maart 1945. Ter gelegenheid hiervan werden door de Poolse veldpostkantoren in Italië dertien herinneringszegels uitgegeven, waarvan een met de afbeelding van de Zwarte Madonna van Częstochowa, die in 1946 verkrijgbaar waren in onder andere Barletta en Trani.

Nadat de Duitsers in Italië waren verslagen werden vele Poolse soldaten in Engeland opgenomen in het Britse leger. Zij hadden daartoe een contract getekend om zodoende in Engeland te mogen blijven in plaats van terug te moeten keren naar het inmiddels communistische Polen dat onder Russische invloed stond. Het waren duizenden mensen die zich over het gehele land verspreidden en na hun diensttijd in het leger bleven of een andere baan kregen. Toch bleven zij hun Poolse wortels behouden. Bijvoorbeeld in Nottingham waar een groot aantal Polen wonen en velen een gezin hebben gesticht. Het stempel werd op 13 juni 1981 gebruikt ter gelegenheid van de inwijding van de nieuwe Poolse Rooms-katholieke kerk die opgedragen werd aan de ‘Onze Lieve Vrouw van Częstochowa’. De kerk staat aan de Sherwood Rise in Nottingham.

© Kunst in de gemeente Breda

Een kleine kapel staat sinds 1954 op de Poolse begraafplaats op de hoek van de Wilhelminasingel en de Lovensdijkstraat in Breda. Boven het altaar bevindt zich een mozaïek dat door Bredase beeldhouwer en keramist Jan Gladdines is gemaakt. Het mozaïek is gebaseerd op het icoon van de Zwarte Madonna in Częstochowa bedekt met een gewaad. De twee littekens op de rechterwang van Maria zijn duidelijk aanwezig. Op de begraafplaats liggen de graven van Poolse militairen die vochten tegen de Duitsers voor de bevrijding van Breda. De officiële bevrijding van Breda door Poolse militairen vond plaats op 29 oktober 1944 door de Eerste Poolse pantserdivisie. Op 23 juni 2020 werd het mozaïek en het altaar beschadigd door bekladding doch werd door de Gemeente Breda direct schoongemaakt. Op de website ‘Kunst in de gemeente Breda’ is de historie van de kapel te lezen en zijn foto’s daarvan te zien. Het is voor zover mij bekend de enige openbare afbeelding van de Zwarte Madonna in Nederland.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Polen • Spanje

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(3 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...