Bevrijding in 1945
Op verschillende postzegels met een verwijzing naar de oorlogsjaren 1940–1945 is in lichaamstaal en symboliek de emotie van dat moment te herkennen. Soms is de blijdschap of ontroering duidelijk zichtbaar, soms blijft deze meer bedekt of wordt ze slechts in symbolische vorm weergegeven.
Reden? De vreugde-uitstraling hangt samen of met de ontwerper en/of PTT. De wijze waarop hij / zij de veranderingen na vijf jaar oorlog heeft / hebben ervaren / beleefd, kan verschillend zijn. Je beleeft het met een pessimistisch blik, of met een optimistisch kijk.

Van TBC-bestrijdingspostzegels naar Bevrijdingspostzegel 1945
In november 1944 nodigde het Tijdelijk Hoofdbestuur PTT in Eindhoven graveur C. A. Mechelse (graveur bij Johan Enschedé en Zonen), uit een Bevrijdingspostzegel te ontwerpen. Op eigen initiatief had hij al een ontwerp gemaakt, namelijk een leeuw die een draak verslaat met de tekst ‘TBC-bestrijding’. Deze naam blijkt een schuilnaam te zijn geweest.

1) Groenkleurig en bevrijd gedeelte van Nederland in 1944 (Bron Nederlands Instituut voor Militaire Historie).
2) Tussen de verticale en horizontale Bevrijdingspostzegels zijn opvallende verschillen qua betekenis, functie en uitstraling aanwezig:
* Het mythische fabeldier, de draak, bezit een groot slangachtig lichaam. Het dier vertegenwoordigt het kwaad in Griekse mythologische verhalen en is zwart van kleur. Op beide postzegels is het dier echter wit. Eentje wordt zelfs met een pijl doorboord.
* De oranjekleurige, heraldische Leeuw (volgens insiders anatomisch onjuiste afgebeeld) vertegenwoordigt het Koninkrijk der Nederlanden. Het strijdvaardige dier vervult op de postzegel een heldenrol. Hierbij wordt vergeten dat de bevrijding aan de Geallieerden is te danken. Wellicht vertegenwoordigt de Leeuw de Ondergrondse Strijders uit ons land.
* Verticale postzegel (hemels gericht) met als tegenhanger een horizontale postzegel (aards gericht). Na de Wereldoorlog was Nederland nog bijzonder kerks. Vanzelfsprekend was toen een verticale postzegel: “Door goddelijke steun is de vrede tot stand gekomen. De verticale postzegel onderstreepte toen geheel de heersende visie en omstandigheden.”
* Tegengestelde teksten staan op beide postzegels: “Nederland Herrezen “ en “Herrijzend Nederland”. Het eerste standpunt betekent feitelijk dat Nederland al is herrezen, terwijl de tweede kwalificatie stelt dat Nederland nog steeds bezig is met het ‘herrijzen’ in de na-oorlogse periode. Filatelistisch bewijs van een steeds voortgaande ‘herrijzenis’ zijn de uitgaven van de emissie Kerken in oorlogstijd (nvph 556/60) en de Wederopbouw-emissie 1950 (nvph 550/55).

Reden? Mochten de proeven eens in verkeerde handen vallen (niet geheel ondenkbaar: Duitse controle kwam geregeld bij drukkerij Enschedé over de vloer), dan vielen de postzegels niet op in blauwe, groene en rode kleur met een onjuiste emissienaam. De definitieve oranje kleur is pas in de naoorlogse periode aangebracht. Vanaf 14 juli 1945 was de Bevrijdingspostzegel verkrijgbaar.

Bevrijding 1955: vreugdegevoelens (voorontwerp)
Grafisch ontwerper Co Westerik (1924 – 2018) ontwierp in 1955 een ontwerp voor de 10-jarige herdenking van de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog.

Op de opgewekte en levendige afbeelding staat onder een stralende zon een vrolijk blije moeder (met opgestoken handen) met op haar schouder een kind dat een vlaggetje in de hand omhoog steekt. Dit te gevoelsvolle ontwerp van bevrijdingsvreugde werd afgekeurd. Westerik was niet bereid het ontwerp, een redelijk emotioneel geladen ideeschets, te wijzigen.

Dynamische en levendige voorontwerpen
Op het eerste ontwerp herrijst het fabeldier uit de Griekse mythologie, de feniks, uit de as, terwijl op, het andere ontwerp een man met opgeheven handen met de ene hand letterlijk een vlaggenstok
met een wapperende vlag (in groot formaat uitvoering) vasthoudt en met de andere hand in figuurlijke zin de vrijheid verwelkomt.

Op beide voorontwerpen staan kruisen op de achtergrond, waarmee vreugde en verdriet in overdrachtelijke zin worden gesymboliseerd. Deze twee schetsen zijn verhalend van karakter en drukken toch te nadrukkelijk gevoel en levendige emotie uit.

Statisch en rustgevend ontwerp
In de naoorlogse periode van de ‘Koude Oorlog’ (1947 – 1991 tussen Amerika en Rusland) is de keus van een wapen vanzelf sprekend geweest. Vandaar dat een symmetrisch vlammend zwaard op de definitieve Bevrijdingspostzegel 1955 (nvph 660) terecht is gekomen.

De typografie van landsnaam en betiteling is op de drie ontwerpen in horizontale en verticale richting vorm gegeven. De vermelding van de frankeerwaarde van de eerste twee ontwerpen is door de schuine stand levendig en dynamisch. De frankeerwaarde van de goedgekeurde postzegel daarentegen is in rustgevend statische vormgeving tot stand gekomen geheel overeenkomstig de evenwichtig symmetrische opstelling van het zwaard.

Bevrijdingspostzegel 1985
Op de 65 cent Bevrijdingspostzegel 1985 (nvph 1331) wordt uitbundigheid en droefenis in sombere, donkere en lichtere grijstinten afgebeeld.
Op de linker foto (fotograaf Cas Oorthuys) staat een meisje met naast haar twee Canadese militairen op de bevrijdingsdag in Amsterdam. De drie personen zijn op de bijzonder donker uitgevoerde foto nauwelijks zichtbaar en herkenbaar. Of ze blij, opgewekte en opgetogen uitstraling bezitten, is in de zwarte silhouetten niet te bepalen.
Op de middelste foto staat het eerste legaal uitgekomen editie van het dagblad Parool. Op de rechter foto van Oorthuys staan grafzerken van de Amerikaanse erebegraafplaats in het Limburgse Margraten.

Hoogtepunt 20e eeuw: bevrijding
Op 8 mei 1945 rijdt de gemotoriseerde Canadese militair William Roberts (onderdeel van Seafort Highlanders of Canada) in Diemen bevrijdingsfeestvierders. Drie doldriest enthousiaste dames weten tijdends de passage in slow motion achter op de motor een zitplaats te bemachtigen.
Roberts: “Ik ben zeer vereerd dat ik op een Nederlandse postzegel terecht ben gekomen. Ik kan me nog goed herinneren dat ik in het Vondelpark gestationeerd ben.”
Na een intensieve en omslachtige zoektocht is de naam van de 84-jarige ex-militair en bevrijder uit de anonimiteit getreden.

De bevrijding van Nederland 1945 (Caribisch Nederland Saba)
Het postzegelvel ‘Koninkrijk der Nederlanden in oorlog 1940 – 1945’ met de ondertitel ‘De bevrijding van Nederland 1945’ (hoogstwaarschijnlijk particuliere Persoonlijke Postzegel) telt 24 verschillende postzegels (in zwart-witte of kleurige uitvoering).
Iedere postzegel toont blij opgewekte bevrijdingsfeestgangers in ons land. De afbeelding van de negende postzegel komt overeen met een postzegel uit de emissie ‘Hoogtepunt uit 20e eeuw’ (nvph 1849).
In de postzegels staan de cijfers 40-45. De contouren van de cijfers zijn oranje, rood, wit en blauw.

* Wie van de lezers beschikt over dit postzegelvel en aanvullende achtergrondinformatie?
* Bron: Nieuwsbrief Motor Filatelisten Nederland.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?