De verwoeste stad

De verwoeste stad is een beeld dat Ossip Zadkine maakte naar aanleiding van het bombardement op Rotterdam. Het is op 15 mei 1953 onthuld en staat op het Plein 1940, aan de Leuvehaven, naast het Maritiem Museum in Rotterdam. Het beeld is een Rijksmonument.

De verwoeste stad (O. Zadkine). Foto: RogierBos / Wikipedia.

Naar verluidt kreeg Zadkine de inspiratie voor het beeld De verwoeste stad toen hij vanuit Parijs onderweg was naar zijn vriend, de arts Hendrik Wiegersma in het Nederlandse Deurne. Toen de trein over het luchtspoor door Rotterdam reed zag hij het weggevaagde centrum van de stad.

Het beeld is van brons en stelt een menselijke figuur voor zonder hart, symbool voor het hart van Rotterdam dat verloren ging door de brand die uitbrak na het bombardement op de Maasbruggen, waar de Nederlandse mariniers de Duitse aanvallers tegen hielden. Rotterdam kreeg het beeld cadeau van de directie van warenhuis De Bijenkorf. Een van de voorwaarden van de schenking was, dat het beeld op die en enkel die plaats zou blijven staan.

Ontwerp voor postzegels Nederland 1965 Herdenking Verzet 1940-1945 Maker. Bron: geheugen.delpher.nl

Het beeld wil de vernietiging van de stad door de Duitsers in herinnering brengen. Zelf zei de kunstenaar over de sculptuur:

“Het [beeld] wil het menselijk lijden belichamen dat een stad moest ondergaan die slechts, met Gods genade, wilde leven en bloeien als een woud. Een kreet van afschuw om de onmenselijke wreedheid van dit beulswerk.” 

Voor de aanleg van een nieuwe metroboog werd de sculptuur in 1975 blijvend 60 meter verplaatst. In 2005 moest het beeld vanwege bouwwerkzaamheden tijdelijk aan de kant. Er werd van de gelegenheid gebruikgemaakt groot onderhoud uit te voeren. Ter plaatse was daarvoor een restauratieatelier opgericht. Op 14 mei 2007 gaf burgemeester Opstelten ‘De verwoeste stad’ zijn prominente plaats op het Plein 1940 terug. De Duitse president Horst Köhler legde er bij zijn staatsbezoek aan Nederland in oktober 2007 zoals velen voor hem een krans. In de loop der jaren heeft het beeld van de Rotterdammers een rits van bijnamen gekregen. Naast ‘De verwoeste stad’ kent men het beeld als ‘Stad zonder Hart’, ‘Zadkini’, ‘Jan Gat’, ‘Jan met de Handjes’ en ‘Jan met de Jatjes’.

Zuiderkerk

De Zuiderkerk was een hervormde kerk uit 1849 aan de Gedempte Glashaven in Rotterdam. Het gebouw is verwoest aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, bij het bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940.

De nieuwe Zuiderkerk te Rotterdam, 22 april 1849. Bron: H.V. van Gogh / Wikipedia.

Tussen de Gedempte Glashaven en de toenmalige Jufferstraat, waar nu de Rederijhaven is, stond een kerk met dezelfde naam. Dit gebouw, in 1630 als schouwburg gebouwd, was bouwvallig geworden en is voor de bouw van de nieuwe kerk in 1844 gesloopt.

Voorstudie met foto voor postzegels Nederland 1990, Rotterdam, Ruïne van de Zuiderkerk. Bron: geheugen.delpher.nl

Na een prijsvraag werd het ontwerp van de toen 29-jarige architect A.W. van Dam aangenomen. J. van Limburgh, meester timmerman, voerde dit uit voor 312.416 gulden. De totale bouwkosten bedroegen ruim 500.000 gulden. Predikant dr. H. Oort nam op 22 april 1849 de kerk plechtig in gebruik. 

Ontwerp voor postzegels Nederland 1990, Rotterdam, Ruïne van de Zuiderkerk. Bron: geheugen.delpher.nl

De Zuiderkerk had een achthoekige grondvorm, met aan vier zijden kapellen. Het dak was een achtzijdige piramide, doorsneden door de vier nokken van de kapellen. Een achthoekige toren en spits bekroonden het dak. Ramen en deuren waren spitsbogen. In 1850 werd het orgel, gebouwd door firma J. Bätz & Co., orgelmakers te Utrecht, ingewijd door ds. Blaauw en in gebruik genomen door J.B. Spoelder, de organist van de Zuiderkerk, en Bartholomeus Tours, organist van de Grote Kerk. Tussen 1925 en 1939 maakte Marius Richters gebrandschilderde ramen voor de kerk.

Nederland (1990): Rotterdam, Ruïne van de Zuiderkerk (definitief ontewerp). Bron: geheugen.delpher.nl

(De duo-foto van de Zuiderkerk geeft een beeld van de kerk vóór en ná het bombardement en de brand van 90 Duitse bommenwerpers, waarbij ongeveer 800 mensen het leven verloren. Meer dan 24.000 woningen werden vernietigd, waardoor 80.000 Rotterdammers hun huizen en bezittingen verloren. Nederland capituleerde na deze brute overmacht. Op een sfeervolle en suggestieve wijze met kruitdampen nog in de lucht symboliseert de verruïneerde kerk de verwoeste Rotterdamse stadskern. Bron: eerdere blog van Bate.)

Het bombardement op Rotterdam in 1940 verwoestte de Zuiderkerk; de kerk werd niet herbouwd. In 1960 nam de hervormde gemeente de Pauluskerk aan de Mauritsweg in gebruik, als vervanging van de Zuiderkerk en de eveneens door het bombardement verwoeste Westerkerk.

Laurenskerk

De Grote of Sint-Laurenskerk, vaak kortweg Laurenskerk genoemd, is een gotisch kerkgebouw in Rotterdam. Ze is het enige overblijfsel van het middeleeuwse Rotterdamse stadscentrum. De huidige kerk is een kruising tussen een hallenkerk en een kruisbasiliek. In de kerk is in een van de tentoonstellingskapellen nog een knopkapiteel aanwezig van haar voorganger, een tweebeukige hallenkerk zonder koor en toren. De kerk is gewijd aan Laurentius van Rome, de patroon van Rotterdam.

Rotterdam Groote of St. Laurens kerk 1915.

Tijdens het bombardement op Rotterdam op 14 mei 1940 werd ook de Laurenskerk zwaar beschadigd. Door de brandende omgeving vatte de toren, die in de houten steigers stond, vlam, en vervolgens sloeg de brand over naar de kerk, die op de buitenmuren na geheel afbrandde. Aanvankelijk gingen er stemmen op om de kerk te slopen, maar dit werd door Hitler verboden: de kerk werd “Auf Befehl des Führers unter Kunstschutz gestellt”. Ook binnen de voorlopige Rijkscommissie voor de Monumentenzorg waren voor- en tegenstanders van restauratie. Met name commissielid architect J.J.P. Oud verzette zich tegen herbouw en bracht in 1950 een alternatief plan in de publiciteit waarbij slechts de toren als herdenkingsplaats zou worden behouden. Daarachter zou een nieuwe, kleinere kerk komen, met ertussenin een vijver. Dit alternatieve plan werd terzijde gelegd, vooral omdat de Laurenskerk te zeer als een symbool van de Rotterdamse gemeenschap werd gezien. In 1952 legde koningin Juliana de eerste steen voor de restauratie, die pas in 1968 werd voltooid.

Het interieur van de Laurenskerk op een schilderij uit 1668 van Anthonie de Lorme (1610-1673). Bron: Wikipedia.

Bij het beklimmen van de 63 meter hoge toren van de Laurenskerk kom je een torengids tegen die je meer kan vertellen over de fascinerende geschiedenis van dit iconische gebouw. Tijdens de klim passeer je de beroemde beiaard van de Hemony-klokkengieterij, daterend uit de 17e eeuw, en de indrukwekkende speeltrommel die de klokken automatisch aanstuurt. Op de top, na meer dan 300 treden, wacht een adembenemend uitzicht over de stad. In de Laurenskerk zelf, ook bekend als de Grote of Sint Laurenskerk, ontdek je het enige middeleeuwse gebouw dat het bombardement op Rotterdam in 1940 gedeeltelijk heeft doorstaan. Deze kerk is daarmee een krachtig symbool van de veerkracht van de stad en haar bewoners. Het klassieke ontwerp van de Laurenskerk staat in opvallend contrast met de moderne architectuur van de omgeving. Bij binnenkomst vallen de bronzen deuren, ontworpen door de Italiaanse kunstenaar Giacomo Manzù, meteen op. De panelen van deze “Oorlog en Vrede” deuren verbeelden zowel de gruwelen van oorlog als de vreugde van vrede. In de kerk zijn nog andere historische schatten te bewonderen, zoals het 18e-eeuwse koperen koorhek, de doopvont van beeldhouwer Hans Petri, historische 17e-eeuwse grafmonumenten en de verhalende tentoonstelling in de vele kapellen. Daarnaast huisvest de Laurenskerk drie Marcussen orgels, waaronder het grootste orgel van Nederland, een bijzonder instrument dat deel uitmaakt van de rijke muzikale geschiedenis van de kerk. Een bezoek aan de Laurenskerk biedt een unieke kijk op het verleden en het heden van Rotterdam.

Korps Mariniers

Wat is het Korps Mariniers?

Amfibische en speciale operaties. Dat is het belangrijkste werk van de mariniers. Het betekent dat de maritieme lichte infanterie-eenheden kunnen optreden op zee, land en de grens hiervan. Van oorlogvoering en humanitaire hulpverlening, tot geheime verkenningen en terreurbestrijding. Ook onderscheidt het korps zich door zijn expertise op het gebied van oorlogvoering in rivierdelta´s (riverine) en onder arctische, bergachtige en woestijnomstandigheden.

Amfibische operaties en landinwaarts

Mariniers zetten onder de zwaarste omstandigheden, in korte tijd en met weinig middelen een missie neer. In totaal telt het Korps Mariniers zo’n 2.300 man die altijd klaarstaan om overal ter wereld de Nederlandse belangen te beschermen. Dit komt tot uitdrukking in de eeuwenoude wapenspreuk Qua Patet Orbis, Zo wijd de wereld strekt.

Embleem Korps Mariniers. Bron: Wikipedia.

Oorsprong

Het Korps Mariniers vindt zijn oorsprong in de Gouden Eeuw, grofweg de 17e eeuw. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden maakte op vlakken als wetenschap, kunst en handel een bloeiperiode door. De wereldwijde handel bracht de Republiek wel voortdurend in conflict met de grootmachten Engeland en Spanje.

Soldaten met zeebenen

Het belang van de wereldwijde handel zorgde voor de noodzaak van wereldwijde verdediging. Raadspensionaris Johan de Witt en admiraal Michiel Adriaenszoon de Ruyter zagen het nut van een permanente groep ‘soldaten met zeebenen’. Dit in plaats van de landsoldaten die in bepaalde situaties over de vloot werden verspreid.

Dit inzicht leidde op 10 december 1665 tot de oprichting van een regiment scheepssoldaten, onder leiding van luitenant-kolonel Willem Joseph baron van Ghent. Het Korps Mariniers stamt af van dit door Van Ghent geleide regiment. Het werkterrein van het korps lag aanvankelijk vooral op de vloot, maar later ook in de koloniën.

Vandaag de dag

De inzet van de mariniers varieert tegenwoordig van oorlogsvoering en training, tot (natuur)rampenbestrijding en humanitaire hulpverlening. Het ene moment is de marinier aan het vechten en kort daarna verleent hij hulp, handhaaft hij orde of traint hij buitenlandse militairen. Dit vraagt om de vaardigheid snel te kunnen schakelen tussen de rol van strijder, trainer, ordebewaker en hulpverlener.

Samenwerking

Het Korps Mariniers is onlosmakelijk verbonden met de Koninklijke Marine. Ook werkt het samen met civiele en militaire partners in binnen- en buitenland. Sinds 1973 zijn de mariniers ingebed in de United Kingdom-Netherlands Landing Force (UK/NL Landing Force). In deze amfibische eenheid werkt het Korps Mariniers nauw samen met de Engelse Royal Marines. De eenheid is onderdeel van de Joint Expeditionary Forces. Hiermee leveren onder andere Engeland en Nederland een gezamenlijke bijdrage aan de op te richten ‘flitsmacht’ van de NAVO. In Nederland maken mariniers deel uit van het stelsel van speciale eenheden om Nederland te beschermen tegen terrorisme. Binnen de Dienst Speciale Interventies (DSI) werken zij bijvoorbeeld nauw samen met politie en marechaussee.

Meer info:

85 jaar na het bombardement Rotterdam: https://herdenkjij14mei.nl/

85 jaar Meidagen 1940:

https://www.mariniersmuseum.nl/nl/zien-en-doen/tentoonstellingen/meidagen-1940/

Museum Rotterdam ’40 -’45 NU:

https://museumrotterdam.nl/tentoonstellingen/museum-rotterdam-40-45-nu

Alles over Korps Mariniers:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Korps_Mariniers

Laurenskerk: https://laurenskerkrotterdam.nl/

Eerdere Tweede Wereldoorlog blogs:

https://www.postzegelblog.nl/tag/tweede-wereldoorlog/

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • België • Tweede wereldoorlog

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(3 stemmen, gemiddeld: 4,00 uit 5)

Aan het laden...