Eerste-dag-enveloppen, internationaal ook wel bekend als First Day Covers (FDC), zijn speciaal ontworpen enveloppen waarop een of meer postzegels zijn geplakt die op de eerste dag van uitgifte zijn afgestempeld met een thematisch bijpassend stempel. Deze enveloppen zijn vanwege hun historische en visuele waarde geliefd onder filatelisten.

Hoewel de NVPH in 1950 met de productie begon, ligt de oorsprong van de Nederlandse traditie eigenlijk al in het najaar van 1949. De stichting Kinderpostzegels bracht toen onderstaande eerste-dag-envelop uit in het nieuwe formaat en lay-out.

Niet lang daarna droeg de PTT het ontwerp over aan de NVPH, die sindsdien verantwoordelijk is voor zowel het ontwerp als de uitgifte van de verzamelobjecten.

De eerste officiële NVPH-eerste-dag-envelop verscheen met de zomerzegels van 1950. Een exemplaar van deze envelop, met handgeschreven adres, heeft tegenwoordig een cataloguswaarde van ongeveer 1.600 euro. Een ongeadresseerd exemplaar wordt in de catalogus zelfs op 15.000 euro gewaardeerd.

Van de eerste envelop bestaan twee types. Met of zonder de tekst ‘Zomerzegels 1950’ linksboven.

Een officiële eerste-Dag-Envelop dient altijd te zijn afgestempeld met een speciaal daartoe ontworpen stempel. Vooral de eerste NVPH enveloppen komen ook wel voor met een ‘gewoon’ stempel op de eerste dag van uitgifte. Deze noteren een aanzienlijk lagere waarde.

Al vóór 1949 waren er verzamelaars die zelf enveloppen maakten met de nieuwe postzegels en hierop een stempel van de eerste dag van uitgifte. Deze zogeheten ‘pre-officiële FDC’s’ zijn eveneens zeldzaam en geliefd onder verzamelaars. Deze manier van werken ging natuurlijk nog wel een tijdje door naast de NVPH uitgaven. Zie onderstaand voorbeeld van Philatelistenclub Duinwijck.

Sinds de eerste officiële eerste-dag-envelop heeft de NVPH ongeveer duizend verschillende eerste-dag-enveloppen ontworpen, meestal in samenwerking met PostNL, de opvolger van de PTT. Jaarlijks verschijnen tussen de drie- en vijfentwintig nieuwe exemplaren. De bijbehorende stempels sluiten altijd aan bij het thema van de uitgifte en worden alleen voor deze enveloppen gebruikt.

Alhoewel uitgegeven door de NVPH was dat bij de eerste enveloppen niet direct zichtbaar. Vanaf de kinderzegels 1959 staat er wel een NVPH logo op de enveloppen.

En even later, vanaf de Europazegels 1961 werd ook een volgnummer op de enveloppen toegevoegd.

In 1997 werd voor het eerst gebruik gemaakt van twee enveloppen om één serie op te kunnen plaatsen.

Al sinds vele jaren worden enveloppen volledig door de NVPH en PostNL met zegel en al vervaardigd. Dat is niet altijd zo geweest. Vroeger kon je lege enveloppen kopen, zelf de zegels er op plakken en deze op de dag van uitgifte laten afstempelen. Daardoor zijn vele bijzonderheden ontstaan zoals bijvoorbeeld enveloppen met blokjes van vier of met kinderzegelblokken, alhoewel die eigenlijk vóór 1973 niet goed op de enveloppen pasten.

Maar ook daar werden slimme oplossingen voor bedacht.

Of bijvoorbeeld in 1974 met een ‘koetjespaartje’ in plaats van een losse zegel, zodat er in ieder geval drie hele koeien te zien zijn.

Het drukken van de enveloppen werd op een andere manier tot stand gebracht dan het drukken van postzegels (waardepapieren). Daardoor zijn er verschillende ‘misdrukken’ van enveloppen bekend. Veel daarvan worden ook in de NVPH catalogus opgenomen. Deze zijn moeilijk te vinden en het is dan ook echt een kunst om daar een behoorlijke collectie van op te kunnen bouwen.

Kortom; Je kunt eerste-dag-enveloppen gewoon verzamelen op nummer, maar als je wat meer variatie en spanning wenst zijn er vele mogelijkheden.

Klik hier om Nederlandse Eerste-Dag-Enveloppen via PostBeeld te bekijken.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(3 stemmen, gemiddeld: 4,00 uit 5)

Aan het laden...