Typisch Nederlands in 2024 nu een vraag volgende week wellicht een weet? »

Home » Bloggers » Randy Koo » Denkend aan Zwitserland: van kuuroord Davos naar St. Moritz

Denkend aan Zwitserland: van kuuroord Davos naar St. Moritz

22 december 2023, 23:17 uur - Randy Koo

De reis van Janny en André start in Davos, bekend om de helende berglucht. In dit plaatsje is het Nederlandse astmacentrum te vinden, waar Janny en André een aantal patiënten ontmoeten. Daarna brengt een bijzondere trein het duo naar hun eindstation: St. Moritz, waar Janny een verrassing staat te wachten. André leidt haar, vergezeld door een kudde geiten, naar een hut die ooit in een echte Heidi-film werd gebruikt. Uitgezonden op 17 december 2023 (laatste aflevering).

Post Views: 504

Reizen met Panorama treinen

In de vorige blog werd uitgebreid de Glacier Express besproken. Nu wordt er gereisd met de Berninabahn naar Davos en Sankt Moritz. Twee wintersportplaatsen die ook bekend zijn als kuuroord en als mondaine stad waar de jetset laat zien. De Berninabahn is een spoorweg in het zuiden van het kanton Graubünden. Hij verbindt St. Moritz in Zwitserland en Tirano in Italië, en is onderdeel van de Rhätische Bahn. De Berninabahn omvat 13 tunnels en galerijen en 52 viaducten en bruggen. In 2008 werd deze spoorweg samen met de Albulabahn door UNESCO op de Werelderfgoedlijst geplaatst. Hij is genoemd naar het Berninamassief, een gebergte met toppen tot meer dan 4000 meter, en de bijbehorende Berninapas.

Nederland (2019); Berninabahn.

Schematisch ziet het netwerk van Rhätische Bahn er as volgt uit.

Netwerkplan van de Rhätische Bahn. Bron: Wikipedia / NJ Giggie.

Spoorlijnen op de Werelderfgoedlijst

Sinds juli 2008 zijn ook twee spoorlijnen van de Rhätische Bahn in het Zwitserse kanton Graubünden op de Werelderfgoedlijst geplaatst. Dit betreft de Albulabahn en de Berninabahn. Deze twee spoorlijnen behoren tot de meest indrukwekkende metersporige bergspoorlijnen in de Alpen die het hooggebergte via bergpassen kruisen.

De Albulabahn werd in 1904 geopend en heeft en lengte van 67 kilometer. De lijn omvat een aantal indrukwekkende kunstwerken, waaronder 42 tunnels en overdekte galerijen en 144 viaducten en bruggen. De Berninabahn omvat 13 tunnels en galerijen en 52 viaducten en bruggen.

Deze lijnen zijn een goed voorbeeld van het gebruik van de spoorwegen om afgelegen streken in de Alpen in de 20e eeuw uit hun isolement te verlossen. Dit had een ingrijpende invloed op het sociaal-economische leven in de bergen. Deze en andere spoorlijnen behoren ook tot de belangrijkste toeristische attracties in Zwitserland.

Kuuroord Davos

Davos is een gemeente in Oost-Zwitserland, in het kanton Graubünden. Davos ligt op een hoogte van 1560 meter boven zeeniveau. Met een oppervlakte van 283,99 km² is het de tweede gemeente van Zwitserland. Davos bestaat uit de delen Davos-Platz, Davos-Dorf, Frauenkirch, Wolfgang, Glaris, Laret, Monstein en Wiesen.

Het hoogste punt is de Flüela Schwarzhorn: 3146 meter boven zeeniveau. Davos is vooral bekend als wintersportoord en skigebied, maar ook van de jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum die hier sinds 1988 plaatsvindt.

Nederland (2006): Going for Gold met Ard Schenk en Yvonne van Gennip. Op de hologramzegels kunt u de schaatsbewegingen van deze vedetten bestuderen.

In 1971 werd Ard Schenk wereldkampioen met winst op drie van de vier afstanden en reed hij dat seizoen op de 1500 meter in Davos voor het eerst onder de twee minuten, in 1972 won hij ze allemaal.

Nederlands kuuroord

Ook is Davos bekend als kuuroord voor Nederlandse tuberculosepatiënten. Deze waren ondergebracht in het Nederlandsch Sanatorium, dat rond 1900 is gesticht. Steeds meer werden er ook astmapatiënten behandeld. In 1971 werd de naam veranderd in Nederlands Astmacentrum Davos (NAD), dat per 1 januari 2005 het oude sanatoriumgebouw aan de Symondsstrasse in Davos-Platz heeft verlaten om ruimte te huren en diensten in te kopen bij de naburige Wolfgangkliniek. Het Nederlands Astmacentrum Davos beschikte in deze kliniek over zelfstandige afdelingen en de patiënten werden behandeld door Nederlands zorgpersoneel. De algemene faciliteiten werden gedeeld met de Duitse patiënten die er verbleven. Sinds december 2014 is het NAD gevestigd in nieuwbouw aan de Zwitserse revalidatiekliniek ‘Zürcher Höhenklinik Davos Clavadel’. De nieuwe locatie van het NAD ligt op 1700 meter hoogte waar door het ontbreken van allergenen bijzondere gezondheidseffecten bereikt kunnen worden (met name door het ontbreken van de huisstofmijt, die boven de 1500 m hoogte niet voorkomt). Er wordt gebruikgemaakt van het therapiebad, sporthal, fitnessruimte en meerdere behandelkamers voor fysiotherapie in de naastgelegen kliniek.

De Nederlandse ondernemer Willem-Jan Holsboer begon in Davos enkele hotels. Hij bleef in Davos en raakte bevriend met Alexander Spengler, oprichter van het eerste Davoser kuuroord. Holsboer besloot zich in te zetten voor de uitbouw van de kuuroorden in Davos en geldt min of meer als de grondlegger van de kuuroorden in de hoog in de bergen gelegen plaats. Een groot probleem bij de ontwikkeling van het dorp was het feit dat het moeilijk te bereiken was. Holsboer bedacht dat een spoorlijn het toerisme zou kunnen stimuleren en richtte de spoorwegmaatschappij Rhätische Bahn op en bouwde de ‘Schmalspurbahn Landquart – Klosters – Davos’. In 1890 was het mogelijk om Davos per trein te bereiken. Hij overleed in Davos op 8 juni 1898.

Schatzalp

Met de kabelbaan reizen Janny en André verder omhoog naar de Schatzalp. Bovenaan staat het voormalig sanatorium. Nu in gebruik als luxe hotel. Samen met de Nederlandse kok worden Zwitserse specialiteiten gekookt.

Schatzalp Sanatorium Davos (stempel kaart uit 1906).

De Toverberg

Davos is ook bekend van de roman Der Zauberberg van Thomas Mann. Der Zauberberg is een roman van de Duitse auteur Thomas Mann die in het jaar 1924 werd gepubliceerd. Het boek wordt gezien als een hoogtepunt in de moderne literatuur. De roman gaat over Hans Castorp, een jonge Noord-Duitser, die op bezoek gaat bij zijn neef in een sanatorium in het Zwitserse Davos. Dit bezoek duurt echter niet drie weken, zoals gepland, maar zeven jaar. Tijdens het verblijf ervaart Hans Castorp het leven en de gebruiken van de mensen in het sanatorium.

Sint-bernard hond

Onderweg ontmoeten ze een wandelaar met een sint-bernard hond. De sint-bernard is verwant aan de Zwitserse sennenhonden. Het ras is gefokt uit de honden die vroeger door de augustijner monniken van het hospitium op de Grote Sint-Bernhardpas gebruikt werden als reddingshond. Befaamd is de hond Barry, die 40 of meer mensen het leven gered zou hebben. Het vaatje met brandewijn (of rum) voor de verkleumde reizigers is echter een verzinsel.

Rond 1830 zijn de honden van het hospitium gekruist met langharige berghonden (die de newfoundlander en de Pyrenese berghond worden genoemd), waardoor naast de oorspronkelijke kortharige sint-bernard ook een langharige variant ontstond. Deze bleek voor het werk in de sneeuw echter ongeschikt. Sinds het einde van de 19e eeuw wordt het ras als huishond gefokt. De eerste officiële standaard dateert van 1887. De sint-bernard is sindsdien altijd populair geweest in Europa en Noord-Amerika.

Sint-bernards worden in de popcultuur vaak afgebeeld met een vat aan hun halsband dat, afhankelijk van aan wie men het vraagt, gevuld zou zijn met brandewijn, whisky of cognac. Men gelooft dat de honden deze droegen zodat verloren reizigers hiervan meteen een slok zouden kunnen nemen wanneer ze werden gevonden door de honden, zogezegd om op te warmen. In feite zorgt alcohol ervoor dat de bloedvaten verwijden, wat maakt dat het bloed zich sneller verspreidt door de huid en bijgevolg koelt het lichaam sneller af. Het zou dus zeer nadelig zijn om een slachtoffer dat gevangen zit in een sneeuwstorm alcohol aan te bieden.

De honden hebben deze vaten ook nooit gedragen, ze zijn de uitvinding van een jongeman genaamd Edwin Landseer. In 1820 schilderde Landseer, een animalier uit Groot-Brittannië, toen 17 jaar, een werk met als titel de Alpine Mastiffs Reanimating a Distressed Traveler (‘Alpine mastiffs reanimeren een verontruste reiziger’). Het schilderij toont twee sint-bernards die zich ontfermen over een reiziger in nood, één hond blaft in alarm, de andere hond likt de hand van de reiziger. Die laatste draagt een halsband waaraan een vat is vastgebonden. Landseer beweerde dat het brandewijn bevatte.

Het schilderij was zo populair dat het beeld van de sint-bernard met het wijnvaatje rond de nek tot op heden is blijven hangen in het collectief geheugen van het publiek.

Alpine Mastiffs Reanimating a Distressed Traveler, Edwin Landseer, 1820. Bron: Wikipedia.

Zwitserse uitvindingen − Barryvox

Barry is de naam van de beroemde hond uit het Great St. Bernard hospice, die naar verluidt de levens van 40 mensen heeft gered. De moderne elektronische tegenhanger heet Barryvox. Het is een zoekapparaat voor lawineslachtoffers.

Nederland (2022): Barryvox

De jaarlijkse speciale reeks “Swiss Inventions” gaat verder met het apparaat “Barryvox”. De apparaten, in vakkringen bekend als LVS, worden gebruikt om mensen die in een lawine zijn beland zo snel mogelijk te lokaliseren en te redden. Want hun overlevingskansen dalen al na enkele minuten drastisch. De Zwitserse elektrotechnisch ingenieur en SAC-reisleider Felix Meier speelde een sleutelrol bij de ontwikkeling van het apparaat tot aan de huidige versie, de Barryvox S van Mammut. Het apparaat, dat gedurende meer dan 40 jaar voortdurend is verbeterd, heeft nu een bereik tot 100 meter en kan meerdere signalen onderscheiden van begraven mensen. Felix Meier was ook lid van de commissie die een DIN-norm implementeerde, zodat alle lawinepiepers nu op een frequentie van 457 kilohertz werken. Met zijn sneeuwglittereffect, veroorzaakt door een speciale lak, brengt de speciale plaat van 210 centime enerzijds de fascinatie en anderzijds de gevaren van hoogalpiene skiën en snowboarden buiten de pistes over.

Landwasserviaduct

Het Landwasserviaduct is een spoorviaduct in het Zwitserse kanton Graubünden. Over het viaduct loopt een enkele spoorlijn over de Landwasser. Aan het uiteinde gaat het spoor direct over in de 216 meter lange Landwassertunnel. Het viaduct ligt op de route van Filisur naar Chur die wordt bereden door de Rhätische Bahn en onderdeel vormt van de Albulaspoorlijn. Het viaduct loopt over de Landwasser waardoor het precies op de grens ligt tussen de gemeenten Filisur en Schmitten.

Op het punt waar de autoweg tussen Alvaneu en Filisur de Landwasser overbrugt begint een voetpad. Door middel van dit voetpad zijn zowel het uitzichtpunt als de fundamenten te bereiken. Het viaduct is 65 meter hoog en 136 meter lang. Het geheel steunt op vijf pijlers, welke opgebouwd zijn uit donker kalksteen. De bogen hebben een breedte van 20 meter. Bijzonder is dat het bouwwerk een bocht maakt van 45 graden, over een boogstraal van 100 meter.

Sankt Moritz

Met een overstap in Filisur bereiken met de Rhätische Bahn Janny en André eindelijk Sankt Moritz. Sankt Moritz is de hoofdplaats van het Engadin en heeft 4882 inwoners (2019). Het is daarmee de vijfde gemeente van het Zwitserse kanton Graubünden. Het ligt aan het Lej da San Murezzan tussen de Julierpasweg en de Berninapasweg op een hoogte van 1822 m.

Mede door de hoge ligging is het een populaire wintersportplaats met een skigebied. De tweede Olympische Winterspelen werden in 1928 gehouden in Sankt Moritz. Dit waren de eerste Winterspelen die niet in hetzelfde land als de Zomerspelen werden gehouden. Volgens de toen geldende regels werd bij het toekennen van de Zomerspelen van 1928 aan Amsterdam, ook de mogelijkheid gegund de Winterspelen te (mogen) organiseren. Nederland zag hier echter van af; vervolgens stelden naast Sankt Moritz ook Davos en Engelberg zich kandidaat voor de organisatie. De Wereldkampioenschappen alpineskiën werden gehouden in 1934, 1974, 2003, 2017.

In 1904 werd een natuurlijke bobsleebaan aangelegd, alleen bestaande uit sneeuw en water. Het was de eerste ter wereld en nu de enige natuurlijke baan die nog bestaat. De lengte is 1722 meter. Hij werd gebruikt tijdens de Winterspelen van 1928 en 1948 en voor achttien wereldkampioenschappen.

St. Moritz wordt beschouwd als de plaats waar het wintertoerisme begonnen is, eind 19e eeuw. Een hotelier, Johannes Badrutt, wist een aantal Engelse zomergasten te overtuigen ook in de winter te komen, onder het mom van een zongarantie.

Einde reis

Na aflevering vier is de reis in Zwitserland ten einde. Prachtige uitzichten in winters Zwitserland zijn nog de mooie plaatjes die we herinneren. Na kaviaar te hebben gegeten in de speciale winkel, komt Janny nog Peter tegen van Heidi te midden van de geiten.