Anni en Josef Albers in Den Haag

09 januari 2023, 15:55 uur - Randy Koo

Met meer dan 200 werken – textiel, schilderijen, foto’s, meubels en tekeningen – presenteert Kunstmuseum Den Haag tot en met 15 januari 2023 de eerste grote expo in Nederland ooit over het leven en werk van het kunstenaarskoppel Anni en Josef Albers. Beiden hebben een indrukwekkende carrière gehad in Duitsland en de Verenigde Staten. Beiden hebben een belangrijke relatie gehad met de kunststroming Bauhaus. En de zegels heeft u al in uw verzameling maar wist u niet dat ze van Josef Albers waren.

Post Views: 1.550

Josef Albers

Josef Albers (1888 – 1976) was een in Duitsland geboren kunstenaar en pedagoog. De eerste levende kunstenaar die een soloshow kreeg in het Museum of Modern Art (MoMA) en in het Metropolitan Museum of Art in New York, gaf les aan het Bauhaus en Black Mountain College, leidde de ontwerpafdeling van Yale University en is beschouwd als een van de meest invloedrijke leraren van de beeldende kunst in de twintigste eeuw. Als kunstenaar werkte Albers in verschillende disciplines, waaronder fotografie, typografie, muurschilderingen en prentkunst. Hij is vooral bekend om zijn werk als abstract schilder en theoreticus. In 1963 verscheen zijn boek Interaction of Color.

Albers voor een van zijn ‘Homage to the Square’ – schilderijen. Foto: Wikipedia.

Duitse jaren

Vormende jaren in Westfalen

Albers werd in 1888 geboren in een rooms-katholieke familie van ambachtslieden in Bottrop , Westfalen , Duitsland. Zijn vader, Lorenzo Albers, was afwisselend huisschilder, timmerman en klusjesman. Zijn moeder kwam uit een familie van smeden. Zijn jeugd omvatte praktische training in het graveren van glas, loodgieterswerk en bedrading, waardoor Josef veelzijdigheid en levenslang vertrouwen kreeg in het hanteren en manipuleren van diverse materialen. Hij werkte van 1908 tot 1913 als onderwijzer in zijn geboorteplaats; hij volgde ook een opleiding tot tekenleraar aan de Königliche Kunstschule in Berlijn, Duitsland, van 1913 tot 1915. Van 1916 tot 1919 begon hij zijn werk als graficus aan de Kunstgewerbschule in Essen, waar hij glas-in-lood maken leerde bij de Nederlandse kunstenaar Johan Thorn Prikker.

In 1918 ontving hij zijn eerste openbare opdracht, Rosa mystica ora pro nobis, een glas-in-loodraam voor een kerk in Bottrop. In 1919 verhuisde hij naar München, Duitsland, om te studeren aan de Königliche Bayerische Akademie der Bildenden Kunst, waar hij een leerling was van Max Doerner en Franz Stuck.

Binnenkomst in het Bauhaus

Albers schreef zich in 1920 als leerling in voor de vooropleiding (vorkurs) van Johannes Itten aan het Weimar Bauhaus. Hoewel Albers schilderkunst had gestudeerd, trad hij als glas-in-loodmaker in 1922 toe tot de faculteit van het Bauhaus, waarmee hij zijn uitverkoren naderde. medium als onderdeel van architectuur en als op zichzelf staande kunstvorm. De directeur en oprichter van het Bauhaus, Walter Gropius, vroeg hem in 1923 om les te geven in de vooropleiding ‘Werklehre’ van de afdeling vormgeving om nieuwkomers kennis te laten maken met de beginselen van het handwerk, omdat Albers uit die achtergrond kwam en de juiste praktijk en kennis.

In 1925, het jaar dat het Bauhaus naar Dessau verhuisde, werd Albers gepromoveerd tot hoogleraar. Op dat moment trouwde hij met Annelise Elsa Frieda Fleischmann, die een student aan de instelling was. Zijn werk in Dessau omvatte het ontwerpen van meubels en het werken met glas. Als jongere instructeur gaf hij les aan het Bauhaus onder gevestigde kunstenaars, waaronder Oskar Schlemmer , Wassily Kandinsky en Paul Klee. De zogenaamde ‘vormmeester’ Klee leerde de vormelijke aspecten in de glasateliers waar Albers de ‘ambachtsmeester’ was; ze werkten een aantal jaren samen.

Emigratie naar de Verenigde Staten

Black Mountain College

Met de sluiting van het Bauhaus onder druk van de nazi ’s in 1933 verspreidden de kunstenaars zich, de meesten verlieten het land. Albers emigreerde naar de Verenigde Staten. De architect Philip Johnson, toen curator bij het Museum of Modern Art in New York City, zorgde ervoor dat Albers een baan aangeboden kreeg als hoofd van een nieuwe kunstacademie, Black Mountain College, in North Carolina. In november 1933 trad hij toe tot de faculteit van het college waar hij tot 1949 hoofd van het schilderprogramma was.

USA (2020): Ruth Asawa (Forever stamps).

Op Black Mountain waren zijn studenten onder meer Ruth Asawa, Ray Johnson, Robert Rauschenberg, Cy Twombly en Susan Weil. Ook nodigde hij belangrijke Amerikaanse kunstenaars zoals Willem de Kooning uit om les te geven in het zomerseminar. Weil merkte op dat Albers als leraar ‘zijn eigen academie’ was. Ze zei dat Albers beweerde dat ‘als je op school zit, je geen artiest bent, je bent een student’, hoewel hij een groot voorstander was van zelfexpressie toen iemand artiest werd en aan haar of zijn reis begon. Albers maakte in die tijd veel houtsneden en bladstudies.

Ruth Aiko Asawa (1926 – 2013) was een Amerikaanse modernistische beeldhouwer. Haar werk is opgenomen in collecties van het Solomon R. Guggenheim Museum en het Whitney Museum of American Art in New York City. Vijftien van Asawa’s draadsculpturen zijn permanent tentoongesteld in de toren van het de Young Museum in San Francisco in Golden Gate Park, en verschillende van haar fonteinen bevinden zich op openbare plaatsen in San Francisco. Ze was een voorstander van kunsteducatie en de drijvende kracht achter de oprichting van de San Francisco School of the Arts, die in 2010 werd omgedoopt tot de Ruth Asawa San Francisco School of the Arts. In 2020 eerde de US Postal Service haar werk door een serie van tien postzegels te produceren die haar bekende draadsculpturen herdenken. Behalve Josef Albers was de bekende architect R. Buckminster Fuller ook haar mentor.

Universiteit van Yale

In 1950 verliet Albers Black Mountain om de afdeling ontwerp aan de Yale University in New Haven, Connecticut, te leiden. Terwijl hij bij Yale was, werkte Albers aan de uitbreiding van het ontluikende grafische ontwerpprogramma (toen nog ‘graphic arts’ genoemd), door ontwerpers Alvin Eisenman, Herbert Matter en Alvin Lustig in te huren. Albers werkte bij Yale totdat hij stopte met lesgeven in 1958. Bij Yale waren Richard Anuszkiewicz, Eva Hesse, Neil Welliver en Jane Davis Doggett opmerkelijke studenten.

USA (2001): Postcard Yale University.

In 1962 ontving hij als fellow aan Yale een beurs van de Graham Foundation for the Advanced Studies of Fine Arts voor een tentoonstelling en lezing over zijn werk. Albers werkte ook samen met Yale-professor en architect King-lui Wu bij het maken van decoratieve ontwerpen voor enkele van Wu’s projecten. Onder deze waren kenmerkende geometrische open haarden voor de Rouse (1954) en DuPont (1959) huizen, de façade van Manuscript Society, een van Yale’s geheime senior groepen (1962), en een ontwerp voor de Mount Bethel Baptist Church (1973). Ook werkte hij in die tijd aan zijn structurele constellatiestukken.

Gedurende deze tijd creëerde hij ook de abstracte albumhoezen van de Command LP – platen van bandleider Enoch Light. Zijn albumhoes voor Terry Snyder en het album van All Stars uit 1959, Persuasive Percussion, toont een dicht opeengepakt raster of rooster van kleine zwarte schijven waaruit een paar op en neer dwalen alsof het verdwaalde moleculen van een of ander licht gas zijn. Hij werd in 1973 verkozen tot Fellow van de American Academy of Arts and Sciences. Albers bleef schilderen en schrijven en verbleef in New Haven met zijn vrouw, textielkunstenaar Anni Albers, tot aan zijn dood in 1976.

Homage to the Square

Verwezenlijkt als ontwerper, fotograaf, typograaf, graficus en dichter, wordt Albers het best herinnerd voor zijn werk als abstracte schilder en theoreticus. Hij was voorstander van een zeer gedisciplineerde benadering van compositie, vooral in de honderden schilderijen en prenten die deel uitmaken van de serie ‘Homage to the Square‘. In deze rigoureuze serie, begonnen in 1949, onderzocht Albers chromatische interacties met geneste vierkanten. Meestal schilderde hij op Masonite, hij gebruikte een paletmesmet olieverf en legde vaak de kleuren vast die hij op de achterkant van zijn werken gebruikte. Elk schilderij bestaat uit drie of vier vierkanten van vaste kleurvlakken die in elkaar zijn genest, in een van de vier verschillende arrangementen en in vierkante formaten variërend van 406 × 406 mm tot 1,22 × 1,22 m.

West-Duitsland (1993): Europa CEPT – Josef Albers

Albers startte zijn studie voor ‘Homage to the Square’ in 1949-1950 en maakte meer dan 2000 van deze schilderijen tussen 1949 en 1976. Een groot aantal van deze studies waaronder de eerste en de laatste ‘Square’ zijn te zien tijdens de expo in het Kunstmuseum inclusief een video opname van de kunstenaar over zijn aanpak van deze studie.

Een ander kunstwerk van Josef Albers is Sanctuary uit 1942.

West-Duitsland (1983): Bauhaus serie – Josef Albers, Sanctuary (1942).

Anni Albers

Anni Albers (geboren Annelise Elsa Frieda Fleischmann, 1899 – 1994) was een Duitse textielkunstenaar en graficus die de scheidslijnen tussen traditioneel ambacht en kunst vervaagde.

Anni Albers. Foto: Wikipedia.

Aan het begin van haar opleiding wordt Anni Albers, zoals de meeste vrouwen binnen het Bauhaus, tegen haar zin in gestimuleerd zich op weefkunst te richten. Eenmaal in het textielatelier slaat haar teleurstelling echter snel om in groot enthousiasme voor de veelzijdigheid van dit medium. Ze experimenteert met verschillende technieken, laat het weefpatroon een nadrukkelijk onderdeel vormen van haar composities en combineert draden van jute en katoen met metaaldraad of synthetisch materiaal als cellofaan. Vanwege dit onconventionele materiaalgebruik, haar innovatieve stijl en haar inzet voor de emancipatie van de weefkunst als beeldende kunst, groeit Anni Albers uit tot een van de grondleggers van de moderne textielkunst.

Daarnaast besteedt het museum uitgebreid aandacht aan de invloed van de precolumbiaanse cultuur op het werk van zowel Anni als Josef Albers. Dankzij hun reizen naar landen als Mexico, Chili en Peru ontdekt het echtpaar de schoonheid en kwaliteit van de cultuur van lang verdwenen beschavingen van voor de Europese kolonisatie. Naast de aantoonbare invloed op hun werk toont het museum ook enkele voorbeelden van eeuwenoude precolumbiaanse sculpturen en textielfragmenten uit de privéverzameling van het echtpaar Albers.