Home » Bloggers » Randy Koo » 100 jaar Bauhaus: Dessau periode

100 jaar Bauhaus: Dessau periode

10 mei 2019, 13:34 uur - Randy Koo

In 1925 verhuisde de opleiding naar Dessau, waar Gropius een gloednieuw gebouw ontwierp. De Dessau periode (1925-1931) wordt ook wel gezien als de bloeiperiode van de kunststroming. De bekendste producten en de witte gebouwen werden in deze periode gerealiseerd. In deze periode wordt Hannes Meyer de tweede Bauhaus directeur van 1928-1930. Ook filatelistisch gezien leidde deze periode tot een tsunami van mooie postzegelontwerpen. In deel 2 komen diverse aspecten van de Bauhaus Dessau periode aan de orde.

Post Views: 1.652

Verhuizing naar Dessau

In Weimar kreeg Bauhaus in 1925 de wacht aangezegd door een rechts gemeentebestuur. Dat gaf Gropius de kans om in Dessau, 150 kilometer noordwaarts een nieuwe school te ontwerpen. Het iconische schoolgebouw staat nog steeds als symbool van het Bauhaus.

Bauhaus – Dessau. Foto: Lelikron / Wikipedia.

Bauhaus Dessau (1925-1931)

Na de politiek gedwongen sluiting van het Bauhaus in Weimar verhuisde de instelling naar Dessau (Vrijstaat Anhalt). Het was geen crisis periode maar verrassend genoeg de beste periode. Het bevorderde hun consolidatie op weg naar het ontwerp van nieuwe industriële massaproducten. Te beginnen met het beroemdste gebouw uit de Bauhaus periode. De bouw van Bauhaus Dessau werd gerealiseerd door de samenwerking met het particuliere Baubüro, haar oprichter en directeur Walter Gropius in de periode 1925 en 1926. Het gebouw werd geopend in 1926. De lange hoge glasgevel, het logo in lang uitgetrokken letters zonder kapitalen groot op de zijkant. Functioneel, licht, simpel, transparant, industrieel, rechtlijnig en vooral heel modern. Voor de bevolking van Dessau leek de school van Gropius als een gloednieuwe fabriek.

Duitsland (2019): 100 jaar Bauhaus. Rood, blauw en geel zijn de Bauhaus kleuren.

Typerend voor de Bauhaus-stijl is het gebruik van primaire kleuren, d.w.z. rood, blauw en geel. Bovendien gebruikten de stylisten van Bauhaus altijd zeer duidelijke geometrische vormen. Deze aanpak kan worden uitgelegd met de filosofie van deze school. Bauhaus-kunstenaars zochten overal naar eenvoudige vormen die passen in massaproductie. ‘Less is more‘ is het motto van het Bauhaus. Het Bauhaus was een school en een thuis: je kon er werken, feesten, wonen, eten en naar het theater, zonder een stap buiten de deur te doen. Er werd dus niet alleen gewerkt door de Bauhaus docenten en gestudeerd door de Bauhaus studenten, maar er was ook veel tijd voor ontspanning.

Dessau-Roßlau

Dessau-Roßlau is een kreisfreie Stadt in het oosten van de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt. Tot 1945 was het de hoofdstad van de staat Anhalt. De stad telt 83.616 inwoners en ligt aan de oevers van de rivier de Mulde, die ten noorden van de stad in de Elbe uitmondt. De stad ontstond in juli 2007 uit samenvoeging van de steden Dessau en Roßlau.

Het nieuwe gebouw was ontworpen als een soort van ‘molenwiekpatroon‘ van verschillende gebouwen. Er was een gebouw voor lessen, een gebouw voor de studenten, een gecombineerd gebouw voor auditorium en restaurant, een atelier, en een bruggebouw waarin zich de administratie bevond, en de kantoren van Walter Gropius en zijn architectenbureau. Bij de verhuizing naar Dessau, worden nog nieuwe industriële vormgeving studierichtingen aan het programma toegevoegd, zoals reclametechnieken, fotografie en typografie en tentoonstellingenproblematiek.

Stempel bovenaanzicht ‘molenwiekpatroon’ Bauhaus Dessau.

Vandaag de dag kun je in Dessau slapen in een originele studentenkamer (vanaf 45 euro) met Bauhaus ervaring. Het zijn simpele kamers van 20 vierkante meter met oude Bauhaus foto’s aan de muur. Op die foto’s zie je mannelijke en vrouwelijke studenten vrolijk poseren op de balkons. Het lijkt erop of er een mate van seksegelijkheid was op de academie. Uit recente onderzoeken blijkt dat de vrouwelijke studenten meestal in de weefworkshop eindigden. In 2013 werd 800 jaar Dessau gevierd en gaf Duitsland een design postzegel uit en een velletje van tien zegels.

Duitsland (2013 ): 800 jaar Dessau.

Bauhausbücher

De eigen uitgave van de ‘Bauhausbücher‘ met geschriften van onder andere Piet Mondriaan, Theo van Doesburg, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Kasimir Malevitch en van Gropius zelf draagt uiteraard bij tot de bekendheid van het Bauhaus. Onderstaande complete serie van 14 Bauhaus boeken bracht bij Christie’s in 2011 in totaal 15.000 euro op.

Bauhausbücher Anzeige. Bron: Wikipedia.

Bauhaus docentenwoningen

De ‘Meisterhäuser‘ (docentenwoningen) werden gelijktijdig met de school in Dessau gebouwd. Er waren drie dubbelhuizen en een vrijstaand huis. Oorspronkelijk werden de dubbelhuizen bewoont door Paul Klee en Wassily Kandisky, Georg Muche en Oskar Schlemmer, Lyonel Feininger en László Moholy-Nagy. In het vrijstaande huis woonde Walter Gropius.

Gropius had de docentenwoningen volgens de principes van het ‘Nieuwe Wonen‘ gebouwd. De woningen zijn gebaseerd op de indeling van functionele processen. Daartoe wilde men het woonoppervlak verkleinen, het werk voor de huisvrouw verlichten en het wonen rationaliseren en standaardiseren. Alle kasten en rekken werden als vaste inbouwcomponenten gerealiseerd. De Bauhauswerkplaatsen zorgden voor de inrichting. Marcel Breuers metaal-achtig glanzende stalenbuismeubels werden het symbool van het ‘Nieuwe Wonen’.

In de Tweede Wereldoorlog werden een aantal Dessau woningen beschadigd door bombardementen. Op 16 mei 2014 werd een van de docentenwoningen heropend door de Duitse president Joachim Gauck. De MZZ privatpost gaf een blokje uit van de heropende Dessau woning.

Bauhaus docenten

De Bauhaus docenten zijn Josef Albers, Hinnerk Scheper, Georg Muche, László Moholy-Nagy, Herbert Bayer, Joost Schmidt, Walter Gropius, Marcel Breuer, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Lyonel Feininger, Gunta Stölzl, Oskar Schlemmer.

Josef Albers

Josef Albers (1888 – 1976) was een Duitse kunstenaar en leraar, wiens werk, zowel in Europa als in de Verenigde Staten, de basis vormde van een aantal van de invloedrijkste en verreikende kunstonderwijsprogramma’s van de 20e eeuw. Albers werd beroemd in 1920 toen hij bij Bauhaus in Weimar ging studeren. Daarna werd hij daar hoogleraar in Dessau in 1925. Hij zette in het Bauhaus een glazeniersatelier op en later stond hij ook aan het hoofd van het meubelmakersatelier.

West-Duitsland (1983): Sanctuary 1942, Zink-Lithografie von Josef Albers.

Hannes Meyer

Hannes Meyer (1889 – 1954) was een Zwitsers architect en urbanist. Hij trad internationaal op de voorgrond door publicaties van zijn constructivistische projecten. In 1927 werd Meyer door Walter Gropius naar het Bauhaus gehaald, om er de leiding van de architectuurafdeling op zich te nemen. Samen met Hans Wittwer heeft Hannes Meyer de bouw gerealiseerd van de Bundesschule (ADGB) Bernau bei Berlin. Dit gebouw is vergelijkbaar met het Bauhaus Dessau gebouw van Gropius. Zie de afbeelding op de zegel hieronder. In deel 3 van 100 jaar Bauhaus wordt dit gebouw besproken. In 1928 volgde hij Gropius op als hoofd van de school, maar reeds in 1930 werd hij door de stad Dessau gedwongen ontslag te nemen wegens zijn veronderstelde communistische sympathieën. Meyer vertrok vervolgens naar de Sovjet-Unie, waar hij tot 1935 werkzaam was als architect, stedenbouwkundige en docent. In 1939 week hij uit naar Mexico. De laatste jaren van zijn leven bracht hij opnieuw door in Zwitserland.

Georg Muche

Georg Muche (1895 – 1987) werd door Gropius in 1919 binnengehaald. Muche organiseerde de eerste belangrijk-ste Bauhaus expo in 1923. Hij heeft een experimenteel huis voor de expo ontworpen gebaseerd op de Bauhaus principes, nu bekend als ‘Haus am Horn‘ in Weimar.

De woningnood vormde in de Weimar republiek een van de grootste sociale uitdagingen. De stad Dessau gaf aan het Bauhaus de opdracht om een woningontwerp te ontwikkelen en een rol te spelen bij de woningbouw in 1926. In drie fasen realiseerde het bouwbureau Gropius tot en met 1928 de woonwijk Dessau-Törten met 314 kleine eengezinswoningen van twee etages. Georg Muche was de belangrijkste projectleider als architect. Samen met Richard Paulick (1903-1979) heeft Muche het innovatieve ‘Stahlhaus‘ ontworpen in 1926. Deze woningen werden gebouwd volgens de in de Verenigde Staten ontwikkelde ‘lopende band’ methode. Helaas waren de bewoners ontevreden over het eindresultaat: veel gebreken, meerkosten, ongunstige lichtinval, in de zomer is de woonruimte te warm en in de winter te koud.

Gerhard Marcks

Gerhard Marcks (1889 – 1981) was een Duitse beeldhouwer. In 1919 volgde zijn benoeming aan het Bauhaus Weimar. Marcks behoorde met Lyonel Feininger en Johannes Itten tot de eerste drie professoren (of eigenlijk Formmeister), die door Gropius waren aangesteld om afdelingen te leiden. Vanaf 1920 gaf hij leiding aan de afdeling pottenbakken in het nabijgelegen Dornburg/Saale. Marcks ging niet mee naar Dessau.

Bauhaus gebäude

In de Dessau periode (1925-1931) zijn de bekendste gebouwen gerealiseerd. De DDR gaf in 1980 een serie van zes zegels uit: ‘Bauhaus gebäude‘:

5 Pf: Konsum-Gebäude, Dessau, 1928, Architekt: W. Gropius.
10 Pf: Gedenkstätte der Sozialisten, Berlin, 1926, Architekt: M.v.d.Rohe.
15 Pf: Denkmal für die Märzgefallenen, Weimar, 1922, Architekt: W. Gropius.
20 Pf: Stahlhaus, Dessau-Törten, 1926, Architekt: G. Muche und R. Paulick.
50 Pf: Gewerkschaftsschule, Bernau, 1928/30, Architekt: H. Meyer.
70 Pf: Bauhaus-Gebäude, Dessau, 1926, Architekt: W. Gropius.

DDR (1980): Bauhaus gebäude.

Vervolg Bauhaus

Tijdens de Dessau periode (1925-1931) waren er drie directeuren: Walter Gropius (1919 – 1928), Hannes Meyer (1928 – 1930) en Mies van der Rohe (1930 – 1933). Het was de bloeiperiode van het Bauhaus. Hoogtepunten: nieuwe complexen voor studenten en voor docenten. Het toevoegen van nieuwe studierichtingen en het uitgeven van de Bauhausbücher door bekende docenten. De nieuwe directeur Mies van der Rohe (zie verder zijn verhaal in deel 3 van 100 jaar Bauhaus) zag zich geconfronteerd met veel problemen, te wijten aan de wereldwijde economische crisis in 1929 en de toenemende vijandige houding in Dessau tegenover het Bauhaus. De stad beknibbelde nadrukkelijk op de uitgaven voor het Bauhaus.

In Dessau heersten tot 1932 politieke omstandigheden die gunstig uitpakten voor het Bauhaus. Het politieke klimaat veranderde vanaf 1929 met de versterking van de nationaal-socialistische partij (NSDAP). In de laatste twee jaren kreeg Bauhaus lagere budgetten dan eerder toegezegd. Officiële bouwopdrachten bleven uit. In het Bauhausgebouw moesten lokalen worden vrijgemaakt voor de sterk expanderende Technische Lehranstalten, die meer dan 1400 leerlingen had, terwijl bij het Bauhaus circa 170 studenten studeerden. Het Duitse nationaalsocialisme wilde van het progressieve, als ‘bolsjewistisch’ gebrandmerkt Bauhaus af en dwong het in 1932 naar Berlijn te verhuizen. Zo moest het Bauhaus na zes jaar vertrekken uit Dessau (Vrijstaat Anhalt).