Gemeenschappelijke zaken Universiteit Leiden en KU Leuven

In 2025 vieren de Universiteit Leiden en de KU Leuven hun jubilea voor hun 450 jaar en 600 jaar herdenkingen. Veel activiteiten (lezingen, expo’s, wandelingen etc.) werden georganiseerd. Als voorzitter van het College van Bestuur draagt Luc Sels zorg voor de strategische koers en het algemeen bestuur van de universiteit Leiden. In het college is hij verantwoordelijk voor de portefeuilles: algemene coördinatie, strategie, valorisatie, internationale betrekkingen, communicatie en marketing, allianties en externe betrekkingen. Luc Sels is als hoogleraar Strategisch HRM en Toekomst van Werk verbonden aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. Van 2017 tot 2025 was Luc Sels rector van de KU Leuven. Hij brengt een rijke academische achtergrond en ruime bestuurlijke ervaring mee. Na zijn promotie in de sociale wetenschappen (1995) werd hij in 2004 hoogleraar aan de Leuvense Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, waar hij negen jaar decaan was. Daarnaast was hij in deeltijd verbonden aan de universiteiten van Bern en Rochester. In Vlaanderen bekleedde hij verschillende advies- en bestuursfuncties, onder meer bij de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid en als directeur van het Steunpunt Werk. In de logo’s van beide universiteiten staat een vrouw.

Zegel van de KU Leuven (sinds 1970), met verwijzing naar haar voorganger uit 1425.

Tijdlijn van de universitaire geschiedenis

1425: De universiteit wordt gesticht door paus Martinus V

In 2025 viert de KU Leuven haar zeshonderdste verjaardag. Daarmee behoort zij, samen met haar zusteruniversiteit de UC Louvain, tot de oudste universiteiten van Europa. Zij is ook de oudste universiteit in de Lage Landen en wereldwijd van alle nog bestaande katholieke universiteiten. De Leuvense Universiteit is formeel gesticht door de bul die paus Martinus V op 9 december 1425 heeft uitgevaardigd. De stad Leuven had met de steun van hertog Jan IV van Brabant en van de stedelijke geestelijkheid de toelating voor de oprichting gevraagd.

Vaticaan (2027): Aerogramme paus Martinus V.

De ‘Oude Universiteit’ – zo noemen we de Leuvense universiteit vanaf haar stichting tot 1797 – telde aanvankelijk vier faculteiten: de Artes , het Canoniek Recht, het Burgerlijk Recht en de Geneeskunde. In 1432 is daar met pauselijke toestemming de Theologische faculteit aan toegevoegd.

België (2019): Pleinen van Leuven (Promotie van de Filatelie)

(Van links naar rechts en van boven naar onder: Stadhuis, Stadhuis, Universiteitsbibliotheek KU Leuven, Universiteitshal, Sint-Pieterskerk. Velrand: historisch stadsplan van Leuven uit 1937 met als overlay een sfeerbeeld van Marktrock op de Oude Markt. Stempel: Torens van het stadhuis.)

De universiteit kreeg bij haar oprichting onderdak in wat vandaag de Universiteitshal is. Het imposante gebouw was in 1317 in gebruik genomen als stedelijke lakenhal. Tegen het einde van de 17e eeuw is de volledige hal aan de universiteit afgestaan. Het eerbiedwaardige gebouw is sinds zijn universitaire bestemming ingericht als de bestuurszetel van de universiteit, met de kantoren van de rector en de vice-rectoren en van diensten van de universiteit. Eeuwenlang bevatte de Universiteitshal ook collegezalen en vergaderlokalen voor de oude faculteiten.  Daarnaast zetelde er de universitaire rechtbank. Samen met de vele fiscale vrijstellingen die de universitaire gemeenschap genoot en het privilege om haar afgestudeerden in een aantal kerkelijke ambten te benoemen, illustreert dat alles de grote mate van autonomie die de universiteit tot in de 18e eeuw wist te behouden. Overigens was die zelfstandigheid vaak een doorn in het oog van de wereldlijke en de kerkelijke overheden.

 

 

 

 

 

 

1516: De eerste editie van Utopia, Thomas Mores sociaal-politieke satire, wordt gedrukt in Leuven

Iets meer dan een eeuw na haar oprichting telde de Leuvense universiteit een 2.000-tal studenten, onder wie meer dan 200 buitenlanders. De uitstraling van enkele grote geesten was daar niet vreemd aan, met de humanist Desiderius Erasmus op kop. Hij verbleef verschillende jaren in Leuven en speelde een actieve rol in de ontwikkeling van de nog jonge universiteit. Bekend is zijn bemiddeling voor het  drukken en publiceren van het ophefmakende werk Utopia van Thomas Morus, dat in 1516 in Leuven is verschenen.

Thomas More by Hans Holbein d. J. (1527) in the Frick Collection. Bron: Wikipedia.

1517: Erasmus richt het Collegium Trilingue (Latijn, Grieks en Hebreeuws) op, een centrum van humanisme.

Verder was Erasmus de oprichter van  het Collegium Trilingue, dat in 1517 op de Leuvense Vismarkt is opgetrokken. Het was een centrum van humanistische bedrijvigheid en kan beschouwd worden als grondlegging van het kritische onderzoek. Met de inbreng van denkers en zoekers uit heel Europa bleef Leuven de wetenschapsbeoefening voortaan hoog in het vaandel voeren, weliswaar met ups en downs, naargelang het intellectuele klimaat.

België (1967): Erasmus.

1543: Andreas Vesalius publiceert zijn handboek over anatomie: De humani corporis fabrica libri septem.

1569: Een van de belangrijkste cartografen uit de geschiedenis, Gerard Mercator, gebruikt als eerste de conforme kaartprojectie (Mercatorprojectie).

In de 16e eeuw was Leuven een tijdlang een baken voor geleerden van het hele continent. Grote namen als de reeds genoemde Erasmus, de anatoom Vesalius, de cartograaf Mercator, de wiskundige Gemma Frisius, de opvoedkundige Vives en vele anderen zetten de toon. Daarnaast was de Leuvense universiteit een bastion in de strijd tegen de Reformatie. Leuven onderhield een relatie van loyauteit ten aanzien van de Kerk, zonder evenwel een kerkelijke universiteit te zijn. Vanaf haar stichting staat zij als “kritisch denkcentrum” in een gezonde spanningsverhouding met de kerkelijke autoriteiten.

België (2014): De humani corporis fabrica.

De universiteit bepaalde gaandeweg ook meer en meer het stadsbeeld. De talrijke pedagogieën (studiehuizen voor studenten) en colleges, vaak gebouwd met de steun van gulle schenkers, liggen verspreid over de ganse binnenstad. Sommige vind je alleen terug dankzij een discreet herinneringsbordje, andere hebben zich  gehandhaafd, zij het met vaak ingrijpende verbouwingen. Het historische  architecturale beeld van de universiteit in de binnenstad is niet meer middeleeuws, maar hoofdzakelijk 18e-eeuws.

Portugal (2014): De humani corporis fabrica.

1723: Hendrik Jozef Rega creëert de noodzakelijke infrastructuur voor modern wetenschappelijk onderzoek: de Botanische Tuin (1738), de Regavleugel voor de bibliotheek (1723) en het Theatrum Anatomicum (Anatomisch Theater) (1744).

De intellectuele hoogdagen van de oude universiteit lagen zonder twijfel in de 16e eeuw. Ook in de daarop volgende eeuwen telde Leuven vermaarde wetenschappers in haar rangen. Zo was er de medicus Jozef Rega, meerdere keren rector, die in 1738 de Universiteitshal uitbreidde met een vleugel, waar de bibliotheek onderdak vond tot aan de brand in 1914. Rega financierde de Kruidtuin (1738), die later aan de stad werd overgedragen, en het Anatomisch Theater (1744), de kern van de medische stadscampus. Het natuurkundig onderzoek kreeg een eerste aanzet in de periode van de Oostenrijkse Nederlanden, met een ‘kabinet’ dat opgetrokken was in het oude Artes-faculteitsgebouw, het huidige Museum M. In het laatste kwart van de 18e eeuw experimenteerde Jan Pieter Minckelers met steenkoolgas als brandstof voor verlichting. Voor doorgedreven en structureel verankerd wetenschappelijk onderzoek moeten we echter, zoals aan de meeste universiteiten, nog bijna een eeuwlang wachten.

Oude Markt Leuven. Rega bouwde hier, naast de Universiteitshal, een bibliotheek, leslokalen en vergaderzalen. Foto: HenkvD / Wikipedia.

1797 – 1931: Nieuw elan

De grote politieke ontwikkelingen lieten de Leuvense universiteit intussen niet ongemoeid. Soms deed ze daar haar voordeel mee, soms onderging zij er lijdzaam de gevolgen van. In de 18e eeuw was de staatsinmenging zeer groot. Haar katholieke uitstraling deed de universiteit geen goed tijdens de Franse overheersing. In 1797 werd de universiteit opgeheven. Na een hiaat van bijna 20 jaar opende koning Willem I van de Verenigde Nederlanden in 1817 een neutraal bedoelde rijksuniversiteit, die tot 1834 bleef bestaan. In dat jaar namen de Belgische bisschoppen het initiatief tot de oprichting van een katholieke universiteit te Mechelen, die het jaar daarna opnieuw naar haar vertrouwde basis in Leuven verhuisde.

België (1994):  Grote ontdekkingsreizen (Georges Lemaître en Mercator).

Het onderwijs in de ‘thuisgekomen’ universiteit was aanvankelijk vooral gericht op een soort hogere beroepsopleiding. Gaandeweg, en zeker in het laatste kwart van de 19e eeuw, onderging de universitaire vorming in toenemende mate de invloed het zich snel ontwikkelende wetenschappelijk onderzoek. In de humane wetenschappen wordt  in 1889 het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte opgericht met als doel het kritische denken te vernieuwen in contact met het succes van de natuurwetenschappen.. De jonge hoogleraar en latere kardinaal Désiré-Joseph Mercier was de initiatiefnemer. Hij begreep dat een moderne universiteit het opkomende natuurwetenschappelijk onderzoek moest omarmen. De universiteit bleef zich sterk profileren op geesteswetenschappelijk gebied, maar ontwikkelde in stijgende mate  ook de andere wetenschapsdomeinen. Het volsta hier te verwijzen naar het baanbrekende onderzoek van de hoogleraar en priester Georges Lemaître, die met zijn hypothese van het uitdijende heelal (1927) heeft bijgedragen tot de algemene relativiteitstheorie en de kosmologie, en als grondlegger van de oerknaltheorie (1931) kan worden beschouwd.

1954: KU Leuven in Belgisch Congo

De Katholieke Universiteit Leuven richt een universiteit op in de toenmalige Belgische kolonie Congo onder de naam ‘Lovanium’. Na de onafhankelijkheid van Congo in 1960 wordt ze gereorganiseerd onder de naam ‘Université Nationale du Zaïre’ (UNAZA).

Belgisch Congo (1964): 10 jaar Universite Lovanium (1954-1964).

1968: De tweetalige universiteit wordt opgedeeld in twee instellingen op basis van taal: De Nederlandstalige KU Leuven en de Franstalige UCLouvain.

Het ‘unitaire’ karakter van de Leuvense universiteit, met het Frans als overheersende communicatietaal, groeide geleidelijk aan uit tot een heikel punt. De voorzichtige vernederlandsing vanaf 1911, toen de eerste Nederlandstalige colleges werden gegeven, ontwikkelde zich de volgende halve eeuw tot een lastige politieke klip, en zou uiteindelijk leiden tot wat sommigen de ‘derde brand’ van Leuven noemden. Voor de eerste twee ‘branden’ hadden beide wereldoorlogen gezorgd: de grote, rijke bibliotheek ging op enkele decennia tijd tweemaal in de vlammen op. De ‘derde brand’ bleek al gauw helemaal niet zo rampzalig. In de woelige politieke context van de late jaren 1960, waarin ook de unitaire Brusselse universiteit werd opgesplitst, wordt de ene Leuvense universiteit in twee zelfstandige zusteruniversiteiten opgedeeld: enerzijds de ‘Katholieke Universiteit Leuven’ (KU Leuven), en de ‘‘Université Catholique de Louvain’ (UCL), op de volledig nieuwe campussen van Louvain-la-Neuve (Ottignies) en Woluwé (Brussel). Beide zusteruniversiteiten leven op vandaag in uitstekende verstandhouding met elkaar en kennen vele samenwerkingsverbanden in onderwijs, onderzoek en organisatie.

België  (2001): 575 jaar KU Leuven / UCL.

1972: KU Leuven Research & Development (LRD)

KU Leuven Research & Development (LRD) wordt opgericht als een van de eerste technologieoverdrachtkantoren in Europa. LRD is gericht op het aanmoedigen van innovatie en hoogtechnologisch ondernemerschap en bouwt bruggen tussen wetenschap en industrie.

1985: Paus Johannes Paulus II bezoekt de universiteit.

In zijn toespraak ter gelegenheid hiervan benadrukt rector Pieter De Somer het belang van academische vrijheid.

Na 1968

Pieter De Somer werd in 1968 de eerste rector van de zelfstandige KU Leuven. De vernieuwde universiteit trok resoluut de kaart van de internationaal gerichte wetenschappelijke ontwikkeling. Het onderzoek groeide snel, het aantal studenten eveneens. Uitbreiding was aan de orde, zowel in en rond Leuven, met campussen voor wetenschappen en technologie op het Arenbergdomein in Heverlee en voor biomedische wetenschappen op de site Gasthuisberg, waar vanaf de jaren 1980 het nieuwe complex van de Universitaire Ziekenhuizen is opgebouwd. Een ingrijpende ontwikkeling van een andere aard, maar ook met grote gevolgen op studenten- en personeelsaantal, was de oprichting van de Associatie KU Leuven in 2002. De associatie van de KU Leuven met 14 Vlaamse hogescholen kaderde in de harmoniseringsbeweging die het hele Europese hoger onderwijs vanaf 1999 (Bolognaverklaring) op nieuwe wegen bracht. Thans omvat de Leuvense Associatie vijf grote clusters van hogescholen. De academische opleidingen van die hogescholen zijn in 2014 volledig geïntegreerd in de KU Leuven. In 2014 was een ongekende herschikking van het Vlaamse onderwijslandschap: de integratie van academische hogeschoolopleidingen in de universiteit brengt het universitair onderwijs letterlijk dichter bij de student. Het Rega Institute ontwikkelt een zeer krachtig antiviraal middel tegen knokkelkoorts in 2021, volgens de WHO een van de grootste bedreigingen voor de wereldgezondheid.

België (2025): 600 jaar KU Leuven en UCLouvain.

(Zegels: Historisch beeld van de Sedes Sapientiae uit het Universiteitsarchief van KU Leuven, omgeven door cirkels die verwijzen naar het heden. Velletje: Volledige afbeelding van de Sedes Sapientiae, met een tekst over het feestjaar 2025, waarin de KU Leuven – UCLouvain 600 jaar bestaan.)

 

 

 

 

 

 

Toekomst

Op vandaag telt de KU Leuven circa 66.000 studenten, die op verschillende campussen in en buiten Leuven verspreid zijn. De universiteit en de universitaire ziekenhuizen hebben in totaal circa 23.000 medewerkers in dienst. De KU Leuven hoort bij de Europese onderzoekstop, en kan zich op een aantal vlakken zonder meer als wereldspeler beschouwen. Tegelijk blijft ze trots op haar rijke geschiedenis. “Vanuit haar christelijke mens- en wereldbeeld wil zij een plaats zijn van open discussie over maatschappelijke, levensbeschouwelijke en ethische thema’s, en een kritisch denkcentrum in en voor de katholieke gemeenschap,” aldus haar Opdrachtverklaring. De KU Leuven is nooit, wat sommigen na 1968 vreesden, de ‘universiteit van het Hageland’ geworden, maar is  daarentegen uitgegroeid tot een kosmopolitische instelling in een zich snel vernieuwende stadsomgeving. De universiteit is prominent aanwezig in de internationale wetenschappelijke wereld. Ze behoudt haar heel eigen christelijk humanistisch profiel, waarin hypergeavanceerde wetenschap hand in hand gaat met leefbaarheid en toegankelijkheid voor mensen met talent. Ter vergelijking: De stad Leuven heeft 104.812 inwoners (per 1 januari 2025).

Met een pauselijke bul van 9 december 1425 stichtte Paus Martinus V de Leuvense universiteit. Vandaag zijn we 600 jaar later en zijn de KU Leuven en de UCLouvain toonaangevende universiteiten in de wereld. We blikken terug op de rijke geschiedenis van deze onderwijsinstelling, en kijken vooruit naar de universiteit van de toekomst.

Vaticaanstad heeft een speciale postzegel uitgegeven ter gelegenheid van het 600-jarig bestaan van de Universiteit Leuven. Op de postzegel staat een afbeelding van paus Martinus V, die de universiteit in 1425 erkende. Op initiatief van hertog Johan IV van Brabant, met de pauselijke bul “Divina Disponete”, stichtte paus Martinus V de Universiteit van Leuven in 1425, waarmee de Belgische stad uitgroeide tot een centrum van cultuur en onderzoek van internationaal belang. Een van de bekendste symbolen van de universiteit is het standbeeld van de Sedes Sapientiae, de “Zetel der Wijsheid”, een iconische voorstelling van de Maagd Maria die al eeuwenlang waakt over studenten en de academische gemeenschap. De Sedes Sapientiae, gelegen in de universiteitskerk van Sint-Pieter, belichaamt de verbinding tussen geloof en kennis, geworteld in de educatieve missie van de universiteit. Na zes eeuwen blijft de Katholieke Universiteit van Leuven vooruitkijken en trouw aan haar erfgoed van intellectuele openheid, onderzoek en dialoog tussen verschillende kennisgebieden. Het ontwerp van postzegel is gemaakt door kunstenaar Patrizo Daniele. Het kunstwerk reproduceert de twee meest representatieve elementen van de universiteit: het houten beeld van de Heilige Maagd Maria, bekend als “Sedes Sapientiae”, symbool en beschermster van de universiteit, en de beeltenis van paus Martinus V, die de universiteit stichtte met de bul “Sapientie immarcescibilis” uitgevaardigd op 9 december 1425.

Bron: KU Leuven

Meer info:

600 jaar KU Leuven met twee expo’s tot 22 februari 2026: https://www.kuleuven.be/600jaar/

Visit Leuven: https://www.visitleuven.be/

Eerdere 450 jaar Universiteit Leiden blogs:

https://www.postzegelblog.nl/tag/450-jaar-universiteit-leiden/

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • België • Portugal

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?