Indonesië en De Amsterdamse School in Amsterdam

26 augustus 2023, 21:46 uur - Randy Koo

Laatste kans: tot en met 27 augustus 2023 organiseert Museum Het Schip een expo over de relatie van de Amsterdamse School met Indonesië, het toenmalige Nederlands-Indië. Met film- en fotomateriaal, tekeningen, prenten en toegepaste kunst laat de tentoonstelling zien hoe de Nederlandse architectuurbeweging werd beïnvloed door de vormen, kleuren en materialen uit de voormalige kolonie. Het is ook 100 jaar geleden dat de twee postzegelontwerpen van Michel de Klerk (architect woningen in de Spaarndammerbuurt) werden uitgegeven in 1923. Wat de relatie is van de architecten van de Amsterdamse School met de Borobudur, batik, gamelan, Minangkabau en Wajang kunt u uitgebreid zien op de expo.

Post Views: 915

Indonesië en De Amsterdamse School

De Indonesische vormen, kleuren en materialen maakten op de vernieuwers van de Nieuwe Kunst en de Amsterdamse School diepe indruk. Vooral de tempelcomplexen, de volksarchitectuur en de ambachten werden door hen met veel interesse en waardering bestudeerd. Sommigen reisden naar Nederlands-Indië, maar de meesten deden indrukken op tijdens internationale wereldtentoonstellingen. Bijvoorbeeld in 1910 in Brussel, waar Indonesische ambachten als het batikken en het vlechten werden vertoond.

Indonesië (1983): Restauratie Borobudur.

In de tentoonstelling Indonesië en de Amsterdamse School krijg je de Indonesische invloed op gebouwen, beeldhouwwerken en toegepaste kunst van de Amsterdamse School te zien. Een mooi voorbeeld zijn de golvende daken van de Minangkabau huizen uit Sumatra, een van de eilanden van Indonesië. Die kan je als beeldrijm terugvinden in de huizen van de Amsterdamse School van rond de jaren twintig. Ook andere Indonesische vormen, zoals de gunungan en de mythische naga-draakslang, zijn door de vormgevers van de Amsterdamse School verwerkt in meubels, metselverbanden en kunstvoorwerpen.

Indonesië (1971): Visit Asean Lands met batik en Minangkabau huis.

De tentoonstelling geeft niet alleen een Nederlandse kijk. In filmfragmenten vertellen Indonesische experts op het gebied van kunst en architectuur over de Indonesische invloeden op de Amsterdamse School.

Indonesië (2012): Wayang Kulit, Characters of ‘Mahabharata’.

Michel de Klerk (1 en 2 cent postzegels 1923)

Michel de Klerk (1884 – 1923) wordt gezien als de belangrijkste architect van de Amsterdamse Schoolbeweging. Zijn gebouwen Het Schip aan het Spaarndammerplantsoen en het complex De Dageraad in samenwerking met Piet Kramer aan de Burgemeester Tellegenstraat worden gezien aan de meest karakteristieke voorbeelden van de stijl. De Klerk was vooral belangrijk voor de ontwikkeling van het ontwerp van (voornamelijk volks-) woningbouwblokken binnen de stedelijke context. Zijn ontwerpen stonden vooraan bij het ontwikkelen van een besef om de traditionele tweedimensionale ‘blockfront’ te ontwikkelen naar ruimtelijke driedimensionale ontwerpen die aansluiting zochten bij de stedenbouw. Ook was De Klerk onnavolgbaar in zijn detaillering van zijn gebouwen en zijn totale beheersing van verschillende materialen, zoals bakstenen, dakpannen en houtwerk om steeds weer nieuwe originele versieringen en composities te creëren.

Museum Het Schip. Foto: Janericloebe / Wikipedia.

Michel de Klerk ontwierp deze zegels in het kader van een postzegelprijsvraag die in 1920 werd uitgeschreven op initiatief van de Nederlandsche Vereeniging voor Ambachts- en Nijverheidskunst (V.A.N.K). Mr. J.F. van Royen, lid van het college van advies van de VANK en tevens SG van de Posterijen en Telegrafie had zich in 1912 al laatdunkend uitgelaten over het Rijksdrukwerk. In zijn ogen was dit ‘leelijk, leelijk, leelijk d.i. driewerf leelijk’.

Nederland (1923): Diverse voorstellingen. De 1 en 2 cent zegels ontworpen door Michel de Klerk.

De postzegel is een steendruk uitgevoerd door Joh. Enschedé en Zoonen. De zegel van 1 cent is paarsblauw, die van 2 cent is oranje. De zegel toont een leeuw met geheven zwaard. Zijn linkerpoot rust op iets wat een mand lijkt te zijn. De leeuw wordt omgeven door de takken en bladeren van een boom die de zegel tot de randen vullen. (In het oorspronkelijke ontwerp van De Klerk lopen de takken en bladeren niet tot aan de zegelrand.) De afbeelding gaat terug op de leeuw in de Hollandse tuin op bijvoorbeeld gevelstenen en penningen uit de 16e en 17e eeuw. De Hollandse tuin is in de heraldiek een omheining of haag met een toegangshek. Waarschijnlijk is dit op postzegelformaat een soort mand geworden, omdat de geldwaarde er aan weerszijden op moest passen. Kenmerken van de Amsterdamse School zijn het expressionisme en de decoratieve stijl.