We bekijken de affiches niet alleen als reclamedrukwerk, maar vooral als symbolische beelden die meer vertellen dan ze op het eerste gezicht laten zien. Achter de letterlijke voorstelling schuilt telkens een figuurlijke betekenis, die de maatschappelijke en culturele waarde van de zomerzegels onderstreept.

Tijdens de verkoopperiode werden de affiches breed verspreid, in postkantoren, wachtkamers en tijdschriften. Ook bijzondere vlagstempels droegen bij aan de zichtbaarheid. Zo werd de boodschap versterkt en de verkoop aanzienlijk bevorderd,

Zomerzegel-affiches 1935 t/m 1947 (minus 1942–1946)

De reeks affiches en bijbehorende postzegels uit deze periode laat goed zien hoe beeld en boodschap samenkomen.

Postzegelafbeeldingen en doelen
In de beginjaren werden portretten van grote vaderlandse persoonlijkheden – uitvinders, weldoeners, geneesheren en kunstenaars – op de zegels geplaatst. Zij fungeerden als vertegenwoordigers van zowel de sociale als de culturele doelen.

Affiches als verbeelding
De wervende affiches die daarbij hoorden, moeten stuk voor stuk in overdrachtelijke zin worden gelezen: letterlijk tonen ze een voorstelling, maar figuurlijk dragen ze een diepere boodschap uit.

Openstaande vragen
Er ontbreekt nog altijd een affiche uit 1942: wie van de lezers weet het spoor te vinden, inclusief de naam van de ontwerper? Ook van de affiche uit 1947 is de ontwerper nog onbekend. Suggesties of vondsten zijn welkom.

Met deze context in gedachten volgt nu een reeks affiches en postzegels uit de jaren 1935–1947, elk voorzien van een korte beschrijving en interpretatie.

1) BLACK AND WHITE WITH NEON-LETTERS

1935 Zomerzegelaffiche, ontwerper Hein Molenaar
De donkere hand houdt de vier zomerzegels 1935 op, waarmee de zomerzegels worden getoond en aangeprezen. Uit de blanke hand zal naderhand hopelijk op milde wijze geld vloeien als de eerste verkoopactie van de nieuwe zomerzegelemissie met de hulpvraag “Koopt de postzegels voor culturele en sociale zorg” bij het grote publiek aanslaat.

Wat ligt er in de hand?
* In de hand liggen een vierkante zilverkleurige stuiver en een koperkleurige 2½ cent munt (halve
stuiver genaamd). De vallende koperkleurige 1 cent munt symboliseert daarmee de geldstroom.
* De zwart-wit tegenstelling tussen beide handen symboliseert de overgang van de duistere naar de lichtere periode op cultureel en sociaal gebied.
* De zwarte, slanke hand in silhouet-uitvoering is onpersoonlijk in tegenstelling tot de witte met een persoonlijke uitstraling van groeven en vouwen, die op symbolisch wijze de medemens helpt.

2) FEL BESCHENEN KRUISVAARDER

1936 Zomerzegelaffiche, ontwerper Hendricus Wijdeveld
Grafisch ontwerper Wijdeveld laat twee hulp-, steun- en zorgzoekende handen baden in de weldadige zonnewarmte boven het Lotharingenkruis (logo van de TBC-bestrijding). Beide handen hebben zich ontworsteld aan aan de beklemmingen van het prikkeldraad (rechtsonder).

In deze in beeld gebrachte allegorische vergelijking staat prikkeldraad tegenover zonnewarmte. Hiermee wordt adspirant-postzegel-koper aangespoord vanwege de zonnewarmte zomerzegels te kopen.

Door 2) lichamelijke, geestelijke en/of sociaal noden / pijnen trachten twee hulpzoekende, krampachtige handen 1) aan de pijnprikkels 2) van het menselijke bestaan te ontkomen. De handen met trappenkruis 3) in diagonale richting suggereren (op actieve wijze) het zoeken naar noodzakelijke hulp, steun en warmte in hoger hemelse / kerkelijke sferen 4).

Deze letterlijke afbeelding en beschrijving dienen in overdrachtelijke zin uitgelegd, begrepen en geïnterpreteerd te worden.

Bijslaggeld van de zomerzegelactie 1936 kon toen danig verlichting aanbrengen in de noden, zelfs die van de TBC-bestrijding. het Patrichaalkruis of Lotharingskruis het logo van de TBC-bestrijding.

1) van een hulp-, steun- en liefdezoekende persoon
2) letterlijk veroorzaakt door het prikkeldraad rechtsonder
3) trappenkruis is gelijk aan patriachaalkruis of Lotharingskruis dat overeen komt met het heilige kruis
4) in 1936 gold de kerkelijke verbondenheid feitelijk nog voor alle Nederlanders. De verwijzing naar het kruis werd toen door iedereen nog kritiekloos begrepen. De stralend gele kleur verwijst of naar de zonnewarmte, of naar goddelijke warmte.

3) ROMANTISCH LANDSCHAP

1937 Zomerzegelaffiche, ontwerper André van der Vossen
Op centraliserende wijze promoot Van der Vossen met een zon overgoten landschap met dominerende boom, bossages en bloemen de emissie zomerzegels 1937. Met deze aansprekende affiches worden aspirant postzegelkopers verleid de zomerpostzegels 1937 te kopen.

Met de bijslaggelden is het voor het Comité Zomerzegels financieel mogelijk culturele en sociale zorg uit te voeren en te verlichten.

4a) HOORN DES OVERVLOEDS

1938 Zomerzegelaffiche, ontwerper Joop Sjollema
De verkoopdata 1 mei – 15 juli is niet correct. De juiste aanvangsdatum is 16 mei. Of de affiche van Sjollema ondanks de fout overvloeds (ontleent aan de geitenhoorn uit Griekse en Romeinse mythologie) symboliseert overvloed, rijkdom en vruchtbaarheid.

* De posthoorn rondom de hoorn verwijst naar de PTT, die de jaarlijkse zomerzegelactie van het
Comité Zomerpostzegels ook in 1938 weer mogelijk maakt.
* De hoorn, rijkelijk overstroomt door rozen, appels, perziken en geldstukken, stort in figuurlijke
zin zijn inhoud uit over sociale en culturele doeleinden.
* De S-bocht van de hoorn (bestaat uit twee diagonalen) in combinatie met de schuin geplaatste
tekst verwijst niet alleen naar een levendige zomerzegel-verkoop-periode van 1 mei t/n 15 juli
1938, maar ook naar de actieve uitvoering van de financiële middelen.
* Met deze in beeld gebrachte allegorische vergelijking (bloemen en vruchten worden hoorn
uitgestort) wordt oogsten van zomerzegelgeld in figuurlijke zin verbeeld.

4b) HAARZUIVER VROUWELIJK

1938 Zomerzegelaffiche, ontwerper Willem Arondéus
Op de zomerzegelaffiche 1938 staan naast de promotietekst ‘Koopt zomerpostzegels 1938, waarvan de vruchten bestemd zijn voor culturele en sociale doeleinden’, drie takken van een perenboom met roze perenbloesem en groene bloemknoppen.

Enkele rijpe peren vallen al naar beneden en verbeelden daarmee de oogst voor culturele en sociale doelen. De oogst wordt door een bos blauw golvend haar van een dame pmgeven en daarmee tot een harmonisch geheel verbonden en samengevat tot de slogan “Groei en bloei is oogsten voor het Goede Doel.”

Qua tijd kunnen bloesem en peer niet gecombineerd afgebeeld worden, maar in de beeldende kunst is dat heel wel mogelijk met een weelderig bos haar, dat het geheel ‘omarmt’ tot een speels fantasierijke affiche.

In 1938 zijn voor Comité Zomerzegels twee affiches ontworpen. Het affiche-ontwerp van Sjollema is ondanks de foute vermelding van de aanvangstdatum 1 mei in plaats van 1 juni toch gekozen en het afgekeurde ontwerp van Willem Arondéus. Of de afkeuring van dit aanplakbiljet iets te maken heeft met de te late levering van drukkerij Joh. Enschedé van de zomerzegelemissie 1938 door een omvangrijke drukopdracht uit Zwitserland is onbekend.

5) POSTILJON-KOETSIER VERBINDINGSSCHAKEL TUSSEN AFZENDER EN GEADRESSEERDE

1939 Zomerzegelaffiche, ontwerper Herman Nijgh
De rode postkoets (met bagage bovenop) met daarop een afbeelding van een gele posthoorn wordt door een span paarden in galop in zwart (een fries) en wit getrokken. Het opgewekt kleurig tafereel speelt zich af vóór een ‘postzegel’ met één wolkje tegen een strak blauwe hemel.

6) GEESTDRIFTIGE PAARDEN VOOR DE WAGEN SPANNEN

1940 Zomerzegelaffiche, ontwerper Dick Elffers
In grote lijnen komt deze affiche overeen met die van 1939, alleen in opzet en uitvoering is het vrolijk kleurige tafereel levendiger.

De op een posthoorn blazende postiljon heeft één van het span paarden voor de koets vervangen door een rood paard. Deze geïdealiseerde, werkelijkheid-ontkennende afbeelding valt bijna samen met de inval van de Duitse troepen in ons land.

7) VLUG TER BEEN SNEL IK ER DOELGERICHT HEEN

1941 Zomerzegelaffiche, ontwerper Jos Rovers
De verbindende ‘doorgeef-luik-functie’ van de PTT voor een poststuk tussen afzender en geadresseerde staat op deze affiche centraal. Grafisch ontwerper Jos Rovers voert een voortsnellende jongen als plaatsvervangende postbode op met over de schouder een brieventas. Hij houdt al benend over het gras een brief met adres en een rode frankeerzegel omhoog met de slogan “Houdt u aan de zomerregel op zomerpost een zomerzegel” wordt het publiek actief opgeroepen bij het frankeren van brief of kaart een zomerpostzegel te gebruiken. Met de aansporende tekst hoopt het Comité Zomerpostzegels de postzegelverkoop danig te stimuleren.

8) 1942 NOG O N B E K E N D E AFFICHE
1946 Zomerzegelaffiche, ontwerper onbekend
Lezer uw hulp wordt gewaardeerd!

9) KIJKEN BETEKENT IN OVERDRACHTELIJKE ZIN BEGRIJPEN

1947 Zomerzegelaffiche, ontwerper onbekend (rechtsonder initialen O.T. van de ontwerper)
De ideale en harmonische tegenstelling tussen het reflecterende licht op het eindeloze rimpelende water (met daarop een viertal zeilschepen) en de uitgestrekte zomerse blauwe lucht komt overeen met de idealen en doeleinden van het Comité Zomerpostzegels. Dit sprookjesachtige vergezicht over het water wordt vanonder een parasol gezien en beleefd.

Eenzelfde idee en harmonie streeft het Comité Zomerpostzegels in overdrachtelijke zin na met de uitgifte van de zomerzegelemissie 1947 door de zomerpost met de zomerpostzegels te frankeren (de handgeschreven tekst verwijst naar brief- en kaartschrijven), die op het postkantoor verkrijgbaar zijn in de periode 1 augustus – 30 september 1947.
Met het bijslag-geld kunnen doeleinden van culturele en sociale zorg optimaal ingevuld worden.

Letterlijke afbeelding – figuurlijke verbeelding
Het spel met de zomerpostzegel-affiches (1935–1947, met uitzondering van 1942–1946) vraagt om een figuurlijke in plaats van een louter letterlijke lezing. De affiches tonen weliswaar concrete beelden, maar die moeten worden opgevat als symbolische illustraties die een diepere boodschap overbrengen.
Via de omweg van de afbeelding komt de verbeelding naar voren: dáár ligt de ware betekenis.

Een treffende parallel vinden we in de bijbelse gelijkenissen. Jezus gebruikte korte verhalen om zijn visie uit te leggen en zijn volgelingen tot inzicht te brengen. Zo ook bij de affiches: achter de zichtbare voorstelling gaat een figuurlijke laag schuil, die ons iets wil leren of duidelijk maken.

Met andere woorden: er is niets nieuws onder de zon. Ook de zomerpostzegel-affiches nodigen ons uit om achter het beeld de boodschap te ontdekken en zo hun diepere betekenis te verstaan.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?