Door bundeling van financiële en intellectuele bronnen is de ESA in staat projecten te realiseren die voor afzonderlijke lidstaten onbereikbaar zijn. ESA werkt ook nauw samen met Europese (DLR, NLR, CNES etc.) en internationale ruimtevaartorganisaties (waaronder de NASA, Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA) en de Indian Space Research Organisation (ISRO)). ESA is onder andere verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de Arianeraketten waarmee kunstmatige satellieten in de ruimte worden gebracht. Een selectie van de Ariane raketten en missies komen aan de orde.
Gerelateerde artikelen
Centre Spatial Guyanais (CSG)
Het Centre Spatial Guyanais (CSG) bij Kourou in Frans-Guyana is het lanceercentrum van de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA. Hier worden onder meer de Arianeraketten van ESA en Arianespace gelanceerd. Kourou ligt op slechts 500 kilometer van de evenaar en is daardoor voor veel lanceringen de gunstigst gelegen lanceerbasis ter wereld. Als gevolg van de aardrotatie krijgt een raket hier bij lancering 460 meter per seconde extra snelheid bij lanceringen in oostelijke richting. Bovendien is het eenvoudiger om vanaf deze locatie satellieten in omloopbanen boven de evenaar te brengen. Een bijkomend voordeel van de ligging van Kourou is dat de lanceerbaan boven zee ligt zodat er geen risico’s voor de bevolking zijn in geval een lancering mislukt.
Kaart van de Europese lanceerbasis (Centre Spatial Guyanais of CSG) in Kourou, Frans Guiana. Bron: NielsF, Pline / Wikipedia.
Op 24 december 1979 werd de eerste Ariane 1-raket gelanceerd vanaf lanceerplatform ELA-1. Dit lanceerplatform was verbouwd van zijn eerdere functie als lanceerplatform van de Europa 2 naar de Arianespace 1 en werd later ook voor raketten van het type Ariane 2 en Ariane 3 aangepast. Voor de lancering van de veel grotere Ariane 4-raketten werd een nieuw lanceerplatform gebouwd, ELA-2, dat op 15 juli 1988 werd gebruikt voor de eerste lancering van een Ariane 4.
Voor het lanceren van Ariane 5-raketten werd weer een nieuw platform gebouwd, ELA-3. Op 4 juni 1996 werd vanaf dit platform de eerste Ariane 5 gelanceerd. De lancering was een fiasco als gevolg van fouten in de lanceersoftware maar vervolgens zijn vanaf die periode vele succesvolle lanceringen met Ariane 5 uitgevoerd. De bekendste daarvan was de lancering van de James Webb-ruimtetelescoop op 25 december 2021.
In september 2021 werd het lanceercomplex (ELA-4) voor de lancering van Ariane 6 geopend. De belangrijkste elementen bestaan uit het lanceerplatform met twee uitlaatkanalen, het mobiele portaal en het assemblagegebouw van het lanceervoertuig. De uiteindelijke integratie van Ariane 6 vind plaats in het mobiele portaal zoals dat ook gebeurt bij Sojoez en Vega.
Ariane raket
De Ariane is een reeks draagraketten van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. In het Frans staat Ariane voor Ariadne, de figuur uit de Griekse mythologie. Naar deze Franse naam is de raket genoemd. De Arianeraketten worden gelanceerd vanaf het Centre Spatial Guyanais (CSG) bij Kourou in Frans-Guyana.
Lancering Ariane 5 vanuit Kourou, Frans-Guyana.
De Europaraket was in de jaren 70 van de 20e eeuw de eerste poging van de Europese landen om een eigen lanceervoertuig te bouwen. Hiertoe riep een aantal Europese landen verenigd in de European Launcher Development Organisation (ELDO) het Europa-lanceerderprogramma in het leven maar dit programma kwam niet verder dan het ontwikkelstadium. Frankrijk begon vervolgens met een eigen lanceervoertuigprogramma. Nadat de ELDO in 1975 was opgegaan in de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) werd het project door ESA overgenomen wat resulteerde in de Ariane-raket.
Een voorbeeld is de Ariane 4 raket familie, die gebruikt zijn tussen 15 juni 1988 en 15 februari 2003. De ontwikkeling van de Ariane 4 begon in 1983 en de eerste succesvolle lancering vond plaats op 15 juni 1988. In totaal vonden met deze versie van de Ariane-raketten 104 succesvolle missies plaats en drie mislukte lanceringen. Ten opzichte van de Ariane 3 was het draagvermogen van de Ariane 4 met 1700 kg verhoogd tot een maximum van 4800 kg naar geostationaire hoogte. De recordmassa voor de Ariane 4 naar geostationaire hoogte staat op 4946 kg.
De raket kende verschillende varianten, er konden twee tot vier bijkomende boosterraketten aan gekoppeld worden met vastebrandstofmotor of vloeibarebrandstofmotor. Het complete lanceersysteem bestond tevens uit een satellietdraagsysteem genaamd Spelda (naar het Franse Structure porteuse externe pour lancements doubles Ariane) waarmee meerdere satellieten tegelijk konden worden gelanceerd.
Ariane 4 AR 40 was de basisversie, die uit drie trappen bestond. De raket was 58,4 m hoog, met een diameter van 3,8 m, een startmassa van 245 ton en een maximum draagvermogen van 2100 kg tot geostationaire hoogte of 5000 kg tot in een lage baan. Het hoofdvermogen kwam van vier Viking 5-motoren, die elk 667 kN stuwkracht leverden. De tweede trap had een enkele Viking-motor en de derde trap had een HM7-motor op vloeibare zuurstof / vloeibare waterstof. De Ariane 4 AR 44L bestond, met het maximumaantal van vier extra boosterraketten, uit vier trappen, had een startmassa van 470 ton en een draagvermogen van 4730 kg tot geostationaire hoogte of 7600 kg tot een lage baan.
Giotto (1985/1986)
Giotto was ESA’s eerste ‘deep space’-missie en had als doel om de komeet Halley te bestuderen. De sonde werd vernoemd naar de Italiaanse schilder Giotto di Bondone, die voor zijn werk “Aanbidding door de wijzen” in 1304 waarschijnlijk geïnspireerd werd door de verschijning van de komeet Halley.
De sonde had de vorm van een cilinder met een diameter van 1,85 meter, een totale lengte van 2,85 meter en woog 960 kg. Hij werd gelanceerd op 2 juli 1985 met een Ariane 1 raket vanaf het Centre Spatial Guyanais bij Kourou (Frans-Guyana). In eerste instantie werd Giotto in een geostationaire-omloopbaan gebracht. Na drie keer rond onze planeet te hebben gecirkeld, werd Giotto’s motor gestart om de sonde zo in een interplanetaire baan te brengen, zodat de sonde in maart 1986 langs de komeet Halley vloog. De sonde passeerde de kern op een afstand van slechts 596 km (een record voor die tijd). De beelden toonden voor het eerst de kern van een komeet en de gegevens van de instrumenten wezen onder andere uit dat de komeet 4,5 miljard jaar geleden gevormd werd uit condenserend ijs dat interstellaire stofkorreltjes vormde. De exacte positie van de komeetkern en de te volgen aanvliegkoers kon worden geoptimaliseerd door camerabeelden van de Russische sondes Vega 1 en 2, die als verkenners voor Giotto fungeerden.
Huygens (1997)
De Huygens is een ruimtesonde van de ESA. Deze ruimtesonde werd gelanceerd op 15 oktober 1997. Zijn einddoel was Titan, de grootste maan van Saturnus. De ruimtesonde werd genaamd naar de ontdekker van Titan, de Nederlandse astronoom Christiaan Huygens, hij ontdekte deze maan in 1655.
De ruimtesonde zat vast aan de Amerikaanse ruimtesonde Cassini-Huygens, die in juli 2004 in een baan rond Saturnus is gekomen en daar onderzoek doet. Cassini-Huygens is de grootste interplanetaire ruimtesonde die ooit gebouwd is (2004). De combinatie Cassini-Huygens weegt 5,6 ton.
De Huygenssonde had met schild een diameter van 2,7 meter, zonder schild een diameter van 1,3 meter. Het harde schild beschermde de kwetsbare sonde tegen extreme temperaturen die optraden bij het afdalen in de atmosfeer van Titan.
In 2005 parachuteerde ESA’s Huygens-sonde door de atmosfeer van Saturnus’ grootste maan om te landen op het oppervlak van Titan. De Open Universiteit leidde het Huygens Surface Science Package, dat een door de Britten gebouwde sensor bevatte die het eerste onderdeel van Huygens werd dat het oppervlak van Titan raakte. De afbeelding op de postzegel is gemaakt op weg naar deze historische ontmoeting.
Verlicht door de zon erachter, werden de prachtige ijzige ringen van Saturnus gefotografeerd door de Cassini-sonde. Cassini-Huygens heeft onze kennis ervan radicaal veranderd en nieuwe ringen en manen ontdekt. Britse universiteiten en de industrie hebben bijgedragen aan veel van de instrumenten op beide delen van de missie.
Rosetta (2004/2014)
Rosetta was een ruimtesonde die werd gefinancierd door de ESA. Rosetta werd in 2014 in een baan om de komeet 67P/Tsjoerjoemov-Gerasimenko geplaatst om haar te bestuderen. In de eerste jaren na de lancering in 2004 is Rosetta een aantal keren rond de zon gevlogen. Daarbij passeerde ze een aantal keren de Aarde en Mars en maakte bij het passeren gebruik van een zwaartekrachtsslinger om snelheid te winnen. Daarna ging de ruimtesonde enkele jaren in “winterslaap” tot enkele maanden voor het bereiken van de eindbestemming.
Een kruising met Mars, waarbij geen zonlicht opgevangen kon worden, was niet voorzien maar werd eind februari 2007 onvermijdelijk toen de geplande lancering moest worden uitgesteld. Hierdoor hebben batterijen de systemen van energie moeten voorzien terwijl ze daarvoor niet ontworpen waren. Een kwartier lang was er geen contact tussen de sonde en de Aarde. De sonde bevond zich tijdens de passage op zo’n 250 kilometer boven de rode planeet.
Rosetta bereikte in 2014 een baan om de komeet en verrichtte twee jaar onderzoek. Tevens bestudeerde de sonde hoe de coma (de “staart”) van de komeet zich ontwikkelde terwijl de komeet de Zon naderde. Op 12 november maakte zich van de ruimtesonde een lander los, Philae genaamd, het doel een landing op de komeet te maken. Even na 16:30 uur Midden-Europese tijd landde Philae op de komeet en stuurde een bevestigingsbericht dat een half uur later op aarde werd ontvangen. Om te voorkomen dat de lander vanwege de zeer geringe zwaartekracht van de komeet na de landing weer terug de ruimte in zou stuiteren, was het de bedoeling dat Philae zich direct na de landing met drie ijsschroeven en twee harpoenen aan de bodem zou verankeren. Maar Philae stuiterde twee keer terug; zowel ijsschroeven als harpoenen functioneerden niet zoals verwacht.
Op weg naar een ontmoeting met de komeet Tsjoerjoemov-Gerasimenko maakte de ESA-sonde Rosetta een nauwe ontmoeting met de asteroïde Lutetia, gelegen in de asteroïdengordel tussen de banen van Mars en Jupiter. Rosetta bereikte de kleine, ruitvormige asteroïde op een afstand van slechts 800 kilometer.
De ruimtesonde Rosetta is genoemd naar de Steen van Rosetta, die in 1799 gevonden werd in de buurt van de Egyptische plaats Rosetta. Deze steen vormde een belangrijke sleutel in het ontcijferen van Egyptische Hiërogliefen.
De lander Philae is genoemd naar het eiland Philae in de Nijl, waar een obelisk werd gevonden die een rol speelde in het ontcijferen van de Steen van Rosetta.
Tenslotte
Twee mooie ontwerpen van Zwitserland van twee uitgiften, die hier zijn besproken met de Ariane raket en Giotto’s Halley’s Comet.
Zwitserland (1991): Europe in Space ”Ariane Rocket Protection Jacket & Giotto’s Trajectory around Orbit of Halley’s Comet”
Dank voor de informatie en stempels van Peter Fidder en andere leden van de Ruimtevaart Filatelie Club (RFC).
Meer info:
ESA: https://www.esa.int/
ESA NL: https://www.esa.int/Space_in_Member_States/The_Netherlands
50 jaar ESA boekje (PDF):
https://esamultimedia.esa.int/docs/corporate/ESA_50_booklet.pdf
Ariane Space: https://www.arianespace.com/
André Kuipers: https://andrekuipers.com/
RFC: https://www.facebook.com/RFCNederland/?locale=nl_NL
Space Expo Noordwijk: https://www.space-expo.nl/
Alles over Sterrenkunde: https://www.allesoversterrenkunde.nl/actueel/nieuws/
Eerdere ESA blogs: https://www.postzegelblog.nl/tag/esa/
Gerelateerde artikelen
Reacties (0)
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)