Vier postzegelemissies

Artikel Arjen Ribbens NRC

Op 25 januari 2017 heeft Arjen Ribbens voor NRC het artikel ‘Wie redt de postzegel?’ geschreven, dat een kenmerkend beeld geeft van de activiteiten, initiatieven en zienswijze van Julius Vermeulen. De opheffing van Dienst Esthetische Vormgeving in 2017 betekende ook de beëindiging van de functie van Vermeulen bij PostNL (postdienstfunctie verminderde steeds meer door fax, telefoon en e-mail). Vanaf 2017 organiseerde hij zelf op nauw gezette wijze tentoonstellingen in zijn galerie ‘Eigenwerk’ in Amsterdam.

NRC-artikel ‘Wie redt de postzegel’

Postzegelontwerp Julius Vermeulen, als laatste verantwoordelijk voor het veelgeprezen ontwerpbeleid van de Nederlandse postzegels, moet vertrekken. „De postzegel is verweesd geraakt.”

Stilletjes is op 1 januari een eind gekomen aan een onbetwist hoogtepunt in de Nederlandse vormgevingsgeschiedenis: het markante opdrachtenbeleid achter onze postzegels. Ruim een eeuw lang zijn tal van vooraanstaande ontwerpers, fotografen en kunstenaars ingeschakeld om van postzegels kunstwerkjes te maken. Wereldwijd is de Nederlandse posterij daarvoor vaak lof toegezwaaid.

Aan dat tijdperk is een eind gekomen met het gedwongen vertrek van Julius Vermeulen (63). Hij was de laatste adviseur visuele communicatie, verantwoordelijk voor het postzegelontwerpbeleid bij Post NL. Zijn functie is bij een reorganisatie opgeheven. Vermeulen: „Ik was de laatste bruggenbouwer tussen de ontwerpwereld en Post NL.”

Een goede postzegel roept vragen op

De tijd van de postzegel als cultuurdrager, als modern, onderscheidend Nederlands visitekaartje, loopt daarmee onherroepelijk af, zegt Vermeulen. Hij is bang dat Post NL minder geld en energie in postzegels zal steken. Ook verwacht hij dat de afdeling marketing meer invloed op de ontwerpen gaat krijgen. „Ik hoop vurig dat kalenderplaatjes niet de overhand krijgen.”

Vermeulen begon 28 jaar geleden bij de Dienst Esthetische Vormgeving van PTT. Daar werkten twaalf adviseurs die zich als hoeder van de goede smaak ontfermden over alles waarmee het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie naar buiten trad. Een gezaghebbende afdeling die ook kunst verzamelde.

In nostalgie vervallen

Na de verzelfstandiging van het staatsbedrijf heeft Vermeulen diverse visitekaartjes versleten. Na PTT werkte hij achtereenvolgens voor KPN, TPG, TPG Post, TNT Post en ten slotte bij Post NL. Al die jaren bekommerde hij zich om de circa 15 series postzegels die jaarlijks werden uitgegeven. Uiteindelijk als enige adviseur. Omkijken in wrok doet hij allerminst. „Het was een bijzondere tijd. Ik had de meest fantastische baan die ik me kon wensen.”

Als zijn bezoek zich verbaast over de vele onbekende ontwerpen die hij uit een map te voorschijn haalt, begint Vermeulen te lachen. „Ik wil niet in nostalgie vervallen, maar voor niet-filatelisten zijn de meeste postzegels onzichtbaar geworden. Met de fax-machine begon het postvolume in te zakken. Veel sneller dan we voorzagen. En door internet is onze communicatie natuurlijk pas echt veranderd. Sindsdien is de postzegel verweesd geraakt.”

Zijn werk veranderde toen bedrijven en instellingen minder vaak aanklopten met onderwerpen voor postzegels en de afdeling marketing begon aan te dringen op een commerciële invulling. Voor het eerst moest Vermeulen zich bezighouden met valentijns- en geboortezegels.

Toegankelijkheid werd geleidelijk een zwaarwegend criterium. Vermeulen: „Steeds vaker kwam ik terecht in het spanningsveld van laagdrempeligheid en het bijzondere aura dat een postzegel naar mijn idee moet uitdragen.” Een goede postzegel straalt een natuurlijke autoriteit uit, zegt Vermeulen: „Hij intrigeert en is een beetje geheimzinnig. Je wilt geen eenduidige, oppervlakkige afbeeldingen. Die roepen geen verwondering op.”

Binnenkort opent Vermeulen een kunstruimte in Amsterdam. Gaat hij ook postzegels tonen? Ja, zegt Vermeulen met een lach, misschien.

De koningen Willem I, II en III, koningin Wilhelmina

Ontwerp K.P.C. de Bazel – 1913

Julius Vermeulen: „Met deze zegels begon het opdrachtenbeleid van PTT. Vóór 1913 werd het ontwerp van zegels overgelaten aan drukkerijen. Directiesecretaris Jean François van Royen begon eigentijdse kunstenaars en ontwerpers uit te nodigen om postzegels te ontwerpen. Zijn beleid stond aan de basis van de Dienst Esthetisch Vormgeving van PTT die in 1945, na zijn dood, werd opgericht. Die afdeling zorgde ervoor dat alles bij het bedrijf werd ontworpen, van de telefooncellen en de brievenbussen tot de papiertjes om de suikerklontjes in de kantine. Nergens in Europa kregen ontwerpers zoveel vrijheid. Dat ik 28 jaar heb mogen voortzetten wat Van Royen is begonnen, daar ben ik dankbaar voor.”

Monumentale hedendaagse kunst in openbare ruimte

Ontwerp Julius Vermeulen en Ootje Oxenaar – 1993

Vermeulen: „Een van mijn eerste zegels. De Centrale Europese Posterij stelde jaarlijks een thema vast. Toen hedendaagse kunst. De 1 procent-regeling stond destijds onder druk (een afspraak dat 1 procent van de bouwsom van rijksgebouwen aan beeldende kunst werd besteed, red.). Het leek mij daarom goed om drie kunstwerken te tonen die veel hebben bijgedragen aan openbare gebouwen.
„Ja, kunst is altijd goed vertegenwoordigd op postzegels. Zegels met kunst vroegen intern altijd om iets meer onderbouwing. Nu mijn functie is wegbezuinigd, vraag ik me af of kunst straks nog terugkomt op zegels. Ik kan verklappen dat binnenkort nog een vel met zegels over een net geopend nieuw museum wordt uitgegeven. Dat heb ik zelf nog geregeld, zoals de meeste postzegels die dit jaar verschijnen.”

50 jaar World Press Photo

Ontwerp van Will Holder – 2005

Vermeulen: „Een zeer doordacht ontwerp. De tien zegels met prijswinnende nieuwsfoto’s zijn als krantenpagina’s ontworpen. Die vorm werkt versterkend.
„Alle grote Nederlandse ontwerpers hebben postzegels ontworpen. Wim Crouwel, Jan van Toorn en Anthon Beeke zelfs vele zegels. Nooit heb ik meegemaakt dat een ontwerper bedankte voor het aanbod om een zegel te ontwerpen. Het is toch ook heerlijk als je ontwerp in miljoenen exemplaren over de wereld wordt verspreid? Je plakt ’m op een brief en drie dagen later is ie in Tokio.”

Koningszegels

Ontwerp Studio Job – 2013

Vermeulen: „Een koningszegel is een gewichtige opdracht. Daarvoor heb ik vier ontwerpers uitgenodigd. Wat het extra moeilijk maakte, is dat Peter Struyckens stippenzegel van Beatrix eigenlijk niet te overtreffen is.
„Fotografe Rineke Dijkstra heeft het portret van Willem-Alexander gemaakt. Daarmee moesten de vier ontwerpers aan de slag. Studio Job kwam met het krachtigste ontwerp: tijdloos, hedendaags, herkenbaar en karaktervol. Zorgen dat het beste ontwerp uitgekozen wordt, dat is waarachtig een diplomatieke missie. Ja, daarvoor ben ik ook op Eikenhorst langs geweest.”

Eerbetoon aan Nederland modeland

Ontwerp van Julius Vermeulen – 2016

Vermeulen: „Al jaren liep ik rond met het idee voor zegels over Nederlandse mode. Hoe doe je dat: niet voor ontwerpers of merken, maar generiek aandacht vragen voor mode? Ik dacht door een model als muze te gebruiken. Ik wilde Doutzen Kroes zo naakt mogelijk door Anton Corbijn laten fotograferen. ‘Dat gaat je nooit lukken’, zeiden de collega’s.
„De blauwe stippen symboliseren de mode: een jurk, sieraden, bril, hoofddeksel. Op een summiere manier maken de stippen duidelijk wat mode kan betekenen.

„Ik kreeg een brief van een meneer die klaagde dat hij een schaars geklede mevrouw op een brief aan zijn moeder moest plakken. Tja. Zoveel postzegels te koop en dan wil die meneer uitgerekend een halfnaakte Doutzen plakken op een brief aan zijn moeder.”

Bron artikel ‘Wie redt de postzegel’: NRC, Arjen Ribbens, 25 januari 2017

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(3 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...