2024 is het Jaar van de Wesp

19 januari 2024, 17:05 uur - Randy Koo

EIS Kenniscentrum Insecten nam samen met Naturalis Biodiversity Center, de Wespenstichting, de Nederlandse Entomologische Vereniging en de jeugdbonden JNM en NJN het initiatief voor het jaar van de wesp. Met publieks- en onderzoeksactiviteiten (b.v. aan lezingen, excursies en wespentellingen) willen de organisaties iedereen beter kennis laten maken met de wespen, met als doel om het platslaan of verdelgen van de insecten te veranderen in samenleven en behoud van wespen. Wat weet u van de wesp?

Post Views: 719

Jaar van de Wesp

Het wordt tijd voor een reëler beeld van de wesp. Een beeld dat beter in verhouding staat tot de fascinerende veelzijdigheid van deze belangrijke insecten. In Nederland komen meer dan 5000 verschillende soorten wespen voor, met een grote diversiteit in uiterlijk en levenswijzen. Van jagende tot bloembezoekende volwassen wespen. Van insectenetende tot plantenetende larven. Van sociale tot parasitaire soorten Daarom hebben Naturalis Biodiversity Center, EIS Kenniscentrum Insecten, de Wespenstichting, de Nederlandse Entomologische Vereniging en de jeugdbonden JNM en NJN, 2024 uitgeroepen tot het Jaar van de Wesp.

Duitse wesp (Vespula germanica). Foto: Wikipedia / Richard Bartz.

In het Jaar van de Wesp zetten we wespen in het zonnetje. In 2024 organiseren we allerlei publieks- en onderzoeksactiviteiten, zoals onder andere lezingen en excursies en de wespentelling. Doel is om te laten zien waarom we wespen juist moeten waarderen. Om meer mensen kennis te laten maken met de diversiteit in uiterlijke en leefwijze van deze interessante dieren. En om geinteresseerden beter in staat te stellen om verschillende soorten te herkennen. Tot slot willen we stimuleren om de omgang met sociale wespen te verschuiven van verdelgen naar behoud. Jaar van de wesp is mede mogelijk gemaakt door het Cultuurfonds; het Jacob van Zijverden Fonds en de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting.

Wesp

Een wesp is een insect van de orde Hymenoptera en suborde Apocrita dat noch een bij is noch een mier. De Apocrita hebben een gemeenschappelijke evolutionaire voorouder en vormen een clade; wespen vormen als groep geen clade, maar zijn parafyletisch ten opzichte van bijen en mieren.

De bekendste wespen, zoals de Duitse wesp, de gewone wesp en de hoornaars, bevinden zich in de familie Vespidae en zijn eusociaal, samenwonend in een nest met een eierleggende koningin en niet-reproductieve werksters. Eusocialiteit wordt begunstigd door het ongewone haplodiploïde systeem van geslachtsbepaling in Hymenoptera, omdat het zusters uitzonderlijk nauw verwant aan elkaar maakt.

Australië (2014): Duitse wesp (Vespula germanica).

De Duitse wesp (Vespula germanica) is een vliesvleugelig insect uit de onderfamilie papierwespen (Vespinae). Van de vele honderden vliesvleugeligen die in België en Nederland voorkomen is dit naast de gewone wesp een van de bekendste soorten. De Duitse wesp behoort tot de papierwespen en heeft net als veel andere soorten die tot deze groep behoren een overwegend zwarte kleur met gele vlekken en strepen. Het is daarnaast een insect dat in kolonies leeft, en nesten bouwt van houtvezels zodat het nest een papierachtige textuur heeft. Net als andere papierwespen kan de Duitse wesp pijnlijk steken doordat de vrouwtjes, die het talrijkst zijn en het gehele jaar voorkomen, een angel bezitten.

Liberia (2022): Gewone wesp (Vespula vulgaris).

De gewone wesp (Vespula vulgaris), ook wel bekend als limonadewesp, is een veelvoorkomende wesp uit de familie van de plooivleugelwespen (Vespidae). De gewone wesp wordt 17 tot 20 mm lang en is stereotiep gekleurd in zwart en geel. De zes segmenten van het abdomen hebben een zwart golfpatroon dat lijkt op een omgekeerd kroontje. De soort lijkt veel op de Duitse wesp maar de Duitse wesp onderscheidt zich door drie karakteristieke zwarte stippen op de kop. De Duitse wesp heeft ook zwarte puntjes op elk van de zes segmenten.

Aruba (2016): Gewone wesp (Vespula vulgaris).

De hoornaars (Vespa) zijn een geslacht van eusociale wespachtigen. Sommige soorten kunnen tot 5,5 cm lang worden. De hoornaars vormen samen het geslacht Vespa en onderscheiden zich van de andere wespen door de grootte van hun vertex (het deel van het hoofd achter de ogen). Hoornaars eten vooral insecten die door de mens worden gezien als plaagdier. Gewone wespen en honingbijen kunnen hun prooi zijn. Een kolonie van hoornaars sterft elke winter volledig uit. Alleen de jonge koninginnen die het nest dan al hebben verlaten overwinteren en worden de koninginnen van de nieuwe lente.

Burundi (2012): Les abeilles (oa. hoornaars (Vespa) 3000 F, rechts onder).

Het merendeel van de wespensoorten is echter solitair, en elke volwassen vrouw leeft en fokt zelfstandig. Vrouwtjes hebben meestal een legboor voor het leggen van eieren in of nabij een voedselbron voor de larven, hoewel in de Aculeata de legboor vaak is gemodificeerd in een angel, die wordt gebruikt voor het vangen van de prooi of voor de verdediging.

De bijenwolf is een grote wesp, maar mannetjes blijven veel kleiner dan vrouwtjes. De kleur is zwart met gele poten en een gele onderbroken bandering op het achterlijf. De grote kop is duidelijk ingesnoerd en de antennes zijn plat en breed.

Wespen spelen veel ecologische rollen. Sommigen zijn roofdieren of bestuivers, of ze zichzelf nu moeten voeden of hun nesten willen voorzien. Vele, met name de koekoekswespen, zijn kleptoparasieten, die hun eieren leggen in de nesten van andere wespen. Veel van de solitaire wespen zijn parasitoïden, wat betekent dat ze eieren leggen op of in andere insecten (elke levensfase van ei tot volwassene) en vaak hun eigen nesten voorzien van dergelijke gastheren of prooien. In tegenstelling tot echte parasieten doden de wesplarven uiteindelijk hun gastheren.