Kersttradities: Kerstman met rendieren

26 december 2023, 14:06 uur - Randy Koo

U kent allemaal het verhaal van de kerstman. Een oude man met een lange, witte baard, die op de Noordpool woont. Samen met zijn elfjes worden alle cadeautjes voor de kinderen bewaard. Om ze vervolgens op kerstavond te bezorgen met zijn slee, getrokken door acht vliegende rendieren. Waarom gebruikt de kerstman rendieren?

Post Views: 454

Rendieren en de Sami

Het rendier (Rangifer tarandus) is een zoogdier uit de familie der hertachtigen (Cervidae). De wetenschappelijke naam van de soort werd als Cervus tarandus in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus. Rendieren komen in het wild voor in de taiga en toendra van Noord-Europa, het noorden van Azië en Noord-Amerika.

Het rendier is lang geleden in Eurazië gedomesticeerd en wordt nog altijd gehouden door de inheemse volkeren van de boreale en arctische zones, onder meer de Sami, Evenken, Nenetsen en Tsjoektsjen. Ze worden gehouden voor hun vlees, hun huid, als trekdier, als rijdier en soms ook voor hun melk. Noord-Amerikaanse rendieren worden veelal kariboe genoemd. In tegenstelling tot andere hertachtigen, dragen zowel de mannelijke als de vrouwelijke dieren een gewei, dat tegen oktober of november afvalt, behalve bij drachtige vrouwtjes, die hun gewei dat jaar behouden.

Zweden (2007): Booklet Sami Culture.

De Sami zijn een van oorsprong nomadisch volk dat het Noord-Europese Lapland bewoont. Ze waren vroeger ook bekend onder de naam Lappen, een term die door de Samen als beledigend wordt ervaren.

Noorwegen (2017): Sami congres (met Sami vlag).

Ze bezitten tegenwoordig in zowel Noorwegen, Zweden als Finland een eigen parlement, het Sameting, dat bij de nationale overheden van de staten waaronder Lapland ressorteert, inspraak heeft in zaken die de Sami en hun woongebied betreffen. De meeste Sami wonen in Noorwegen, zo’n 50.000. In Zweden zijn dat er ongeveer 20.000, in Finland 6.000 en in Rusland 1.800.

Noorwegen (1973): Sami handwerk.

Een deel van de Sami leefde traditioneel als nomaden die rendierkudden volgden in hun jaarlijkse voedseltrek. De rendieren leverden de Sami melk, vlees en huiden. Bovendien deden ze dienst als trekdier voor de slede, het vervoermiddel bij uitstek in dit gebied. Andere Sami leefden traditioneel van de visserij, met name aan de Noorse kust. Ook de jacht was een belangrijke bezigheid.

Amerikaanse Kerstman en rendieren

De Amerikaanse Kerstman heeft volgens de meeste verhalen acht rendieren die zijn slee trekken. Deze rendieren zijn tevens in staat om te vliegen. Het is een raadsel waarom acht rendieren nodig zijn in plaats van één rendier, want rendieren zijn sterke dieren. De Sami hebben aan één rendier voldoende om hun slee te trekken. Maar de Kerstman heeft een enorme lading kerstcadeautjes om te bezorgen.

USA (1999): Christmas – Reindeer (sheet #20).

De namen van de rendieren zijn gebaseerd op het gedicht A visit from Saint Nicholas (1823) van de dichter Clement Clark Moore (15 juli 1779 -10 juni 1863): Dasher en Dancer, Prancer en Vixen, Comet en Cupid, en Donder (ook wel Donner) en Blitzen (was eerst Blixem).

USA (2012): Christmas – Reindeer and Santa Claus (Forever).

In 1939 bedacht Robert L. May een extra rendier: Rudolph the Red-Nosed Reindeer en introduceerde deze in het gelijknamige boek, waarover onder andere het liedje met dezelfde titel gaat (gezongen door Gene Autry). Deze is mede door het lied dermate bekend geworden, dat hij geregeld als negende rendier wordt toegevoegd aan de lijst.

Rudolph the Red-Nosed Reindeer

Rudolph the Red-Nosed Reindeer is een fictief rendier bedacht door Robert L. May. Hij introduceerde het personage in een verhaal geschreven in 1939, in opdracht van Montgomery Ward. In dit verhaal is Rudolph de aanvoerder van de negen rendieren van de Kerstman. Het personage is sindsdien onlosmakelijk verbonden geraakt aan de verhalen rondom Kerstmis en de Kerstman.

USA (2014); Rudolph the Red-Nosed Reindeer (Forever) – imperf.

Rudolph heeft inmiddels zijn opwachting gemaakt in meerdere media, waaronder een korte tekenfilm van Max Fleischer uit 1948, een lied van Johnny Marks, een lange tekenfilm en een tv-special. In veel van deze media wordt sterk afgeweken van het originele verhaal van May, vooral wat betreft Rudolphs oorsprong. Het originele verhaal is tegenwoordig eigendom van The Rudolph Company, L.P.

Paul McCartney bracht in 1979 de kerstsingle Wonderful Christmastime uit met op de B-kant: Rudolph The Red-Nosed Reggae.

clip: Wonderful Christmastime: https://www.youtube.com/watch?v=R5M0AQnxcaA

clip Wonderful Christmastime en Rudolph The Red-Nosed Reggae:

https://www.youtube.com/watch?v=B0RpzQ_BFAQ

Rudolph is een rendier met een grote rode neus, die ’s nachts licht blijkt te geven. Hij is om deze reden een buitenbeentje bij de andere rendieren. Dat verandert wanneer de Kerstman hem op een avond vraagt zijn rendieren te leiden, omdat ze door het mistige weer die nacht bijna niks kunnen zien en Rudolphs neus prima als lamp kan dienen. Het plan slaagt en Rudolph wordt een vaste aanwinst voor de Kerstman.

USA (2021); Santa Claus (Forever).

We zullen we nooit precies weten waarom de kerstman rendieren heeft. Maar de de Sami uit Lapland gebruiken eeuwenlang rendieren. Die verhalen hebben grote invloed gehad op de auteurs die in het begin van de 19e eeuw voor het eerst over de rendieren van de kerstman schreven.