Piano dag op 29 maart 2023

22 april 2023, 22:47 uur - Randy Koo

Er zijn twee aanleidingen voor deze blog. Ten eerste wordt de Piano Biënnale gehouden in Arnhem en Nijmegen tot en met 23 april 2023. Ten tweede werd Piano dag wereldwijd gevierd op 29 maart 2023. Bent u muzikaal en speelt u zelf piano of heeft u piano zegels in uw collectie? Kent u de historie van de piano? Of heeft u als liefhebber de Piano Biënnale bezocht? Kent u Piano Man van Billy Joel?

Post Views: 958

Piano dag

Op de 88e dag van het jaar is het ‘Piano Day’ (Dag van de Piano). Een wereldwijd event waarbij de piano centraal staat. ‘Piano Day’ valt jaarlijks op de 88e dag van het jaar, omdat een piano 88 toetsen heeft (meestal op 29 maart, in een schrikkeljaar op 28 maart).

Piano

Een piano is een slag-, toets- en snaarinstrument uit de citerfamilie dat bespeeld wordt met een enkel klavier en twee of drie pedalen. De piano heeft grote witte toetsen en kleine zwarte toetsen. Bij de voorlopers van de piano (klavecimbel) waren deze tinten omgekeerd. De moderne piano is geëvolueerd uit de fortepiano, het instrument waarop bijvoorbeeld Mozart al zijn pianomuziek heeft gecomponeerd.

Pianoforte betekent in het Italiaans letterlijk zacht (en) sterk. Doordat de kracht waarmee een hamer van het speelmechaniek de snaren bespeelt, afhangt van de wijze van bespelen van een toets, kan elke toon afzonderlijk zowel luid als zacht (en de nuances daartussen) gespeeld worden. Dit ontbrak bij de voorlopers van de piano, waaronder bijvoorbeeld het klavecimbel. Later werd de naam verder ingekort tot piano; tegenwoordig heeft de term pianoforte de betekenis gekregen van “authentiek instrument” van de barok- en klassieke periode. Soms ziet men ook wel de term fortepiano, wanneer men de voorloper van de moderne piano bedoelt.

In het Italiaans is de gewone term nog steeds pianoforte, de vleugelpiano heet pianoforte a coda, letterlijk piano met staart. Het Russisch spreekt omgekeerd van fortepiano als algemene naam voor de moderne piano (pjanino) of vleugel (royal).

Twee vormen

Er bestaan twee vormen:

in een huiskamerpiano (ook buffetpiano of pianino genoemd) zijn de snaren aangebracht in een verticaal vlak. Dit instrument wordt meestal tegen de muur geplaatst. Er is vrij weinig ruimte voor nodig. Deze piano klinkt minder sterk dan de vleugelpiano.

in een vleugel of vleugelpiano zijn de snaren aangebracht in een horizontaal vlak. Doorgaans wordt de vleugel bij concerten ingezet wegens betere geluidsprojectie, een groter volume en vooral qua speeltechniek een fijnere beheersing van het doseren van de klanksterkte.

Estland (2022): Vleugelpiano van Estonia Piano Factory.

Soms wordt gezegd dat alleen het eerstgenoemde instrument piano mag worden genoemd. In het algemeen heten echter beide instrumenten piano. Ook als er op een vleugel wordt gespeeld, is er sprake van een pianoconcert en een pianist. Mechanisch verschillen vleugel en buffetpiano hierin, dat de hamers bij een vleugel van onderaf tegen de snaren slaan en in een piano van opzij.

Geschiedenis

De piano is tussen 1698 en 1709 door Bartolomeo Cristofori in Florence uitgevonden, en heette toen Gravicembalo col piano’e forte, pianoforte, fortepiano, of hammerklavier. Silbermann was een van de eerste Duitse pianobouwers (en is ook bekend als orgelbouwer), en Johann Sebastian Bach heeft ook al kennis gehad van diens instrumenten.

DDR (1976): Silbermann orgels.

De vernieuwing van klavecimbel naar pianoforte was enorm, er was een nieuw type instrument ontwikkeld, dat een totaal andere klank had. Aanvankelijk waren de hamertjes met hard leer omspannen, later werd dat vervangen door het zachtere samengeperste vilten hamertje, wat grote invloed op de klank had, en een rondere meer zangerige toon opleverde. Het mechaniek werkte aanvankelijk als volgt: Drukte men een toets in, dan sloeg een hamertje tegen een snaar. Dat was een vernieuwing, want tot die tijd kende men alleen de door een toets getokkelde snaar. Bij het stoss-mechaniek (het latere Engelse mechaniek) zit de hamer op een aparte hamerlijst, bij het prell-mechaniek (werd later het Duitse of Weense mechaniek) is de hamer onmiddellijk op het achtereinde van de toets bevestigd. Dit mechaniek speelde veel lichter dan het stoss-mechaniek.

Broadwood kreeg het patent op de uitvinding van het pedaal in 1783. Sindsdien heeft elke piano twee of drie pedalen. Het linkerpedaal dient om de toon zachter te laten klinken, het rechterpedaal om de dempers te lichten zodat de tonen doorklinken als de toets wordt losgelaten. Heeft een piano drie pedalen, dan kan het middelste pedaal een studiepedaal zijn, wat zorgt voor een nogal muffe klank, waarbij de buren niet gehinderd worden. Het dempende effect van het studiepedaal, (de moderator) heeft op de piano’s na 1840 voor de bassnaren minder effect door de grotere massa waardoor de bastonen meer doorklinken. Heeft een vleugel een middelste pedaal, dan dient dat om de dempers te lichten van de toetsen die op dat moment ingedrukt zijn, maar niet de andere dempers.

In de 18e en 19e eeuw werd de piano een steeds geliefder object en nam het instrument een grote vlucht onder de gegoede burgerij. Op een piano kon men arrangementen van symfonieën spelen, of salonesque stukken, en het was een bron van burgerlijk vertier. Pianoles werd voor velen een deel van de muzikale opvoeding. Dit is ook de periode waarin een zeer aanmerkelijk deel van de pianoliteratuur werd geschreven. In de 20e eeuw is de piano een volwaardig instrument geworden, hoewel de concurrentie van geluidsdragers veel van de oorspronkelijke functie overnam. Desondanks bleef de pianomuziek een populair genre, tot op de dag van vandaag.

Billy Joel

Billy Joel (1949) is een Amerikaanse pianist, singer-songwriter en componist. Vanaf 1972 produceerde hij veel hits tot zijn afscheid in 1993. In totaal bracht hij 18 studio (en live) albums uit. Bekende singles in ons land waren ‘Just the way you are’, ‘She’s always a woman’, ‘Honesty’, ‘Goodnight Saigon’, ‘Uptown Girl’.

Tsjaad (2018) Bekende popartiesten, Billy Joel als 12e zegel rechtsonder

Piano Man en de TOP2000

Billy Joel schreef toen hij 24 jaar oud was het nummer ‘Piano Man’, van het gelijknamige album in november 1973. Het nummer is autobiografisch. Billy Joel wilde van platenmaatschappij veranderen en moest daarvoor muzikaal onderduiken. Hij speelde om geld te verdienen als barpianist onder de schuilnaam Bill Martin in Los Angeles. De Piano Man verwijst naar die periode.

De coupletten van het lied worden gezongen vanuit het perspectief van een pianist in een bar. Hij omschrijft in het lied de mensen voor en achter de bar vanuit zijn positie als pianist. Teleurstellingen, niet uitgekomen dromen en vastgelopen levens komen aan bod. Een oude man, de barkeeper, de vrouwelijke ober, een zakenman, stamgasten en een United States Navy-marinier komen voorbij in het lied. De pianist ziet het als zijn taak om hun leven even op te vrolijken en ze hun problemen te laten vergeten. Het refrein wordt gezongen vanuit het perspectief van het barpersoneel en de gasten, die de pianist aanmoedigen nog wat voor ze te spelen.

Sing us a song, you’re the piano man
Sing us a song tonight
Well, we’re all in the mood for a melody
And you’ve got us feelin’ alright

In Nederland haalde het lied niet eens een notering in de TOP40, zelfs niet in de Tipparade. Wel haalde het nummer hoge noteringen in de TOP2000. In 2014 steeg het liedje zelfs voor het eerst naar de top 10 van die lijst, dankzij een commercial van de NS waarin het prominent te horen was. De 3e plek in 2018 is vooral te danken aan het stemgedrag van studenten en jongeren. In 2022 behaalde dit lied de 4e plek.