Militaire vaandels

Een militair vaandel te land is een herkenningsvlag van een militaire eenheid. Bij de bereden wapens (de eenheden die voor 1940 te paard opereerden: cavalerie, artillerie en Koninklijke Marechaussee, Bereden Ere-Escorte Politie (KLPD) dan wel anderszins bereden waren: Regiment Wielrijders) wordt een vaandel een standaard genoemd, waarbij voor de artillerie geldt dat zij tot enkele jaren geleden de chabrak hadden. Dit betrof een vaandeldoek, dat over de schietbuis van een stuk werd gelegd en een vervanging was voor de van oudsher in de schietbuis ingeslagen initialen van de vorst(in). De chabrak is vervangen door een standaard.

 

 

 

 

 

 

In vroeger tijd stond het vaandel voor de directe aanwezigheid van de leidinggevende, vaak de vorst of heerser. Met het onoverzichtelijker worden van het slagveld stonden de vlaggen, vaandels en standaarden voor de aanwezigheid van de door de vorst aangewezen leidinggevenden (commandanten). Tot op heden wordt in Nederland het vaandel/de standaard verleend (of erkend) door de heersend vorst. De aanwezigheid van het vaandel/de standaard staat symbool voor de aanwezigheid van het Koningshuis. Vaandels en standaarden zijn in Nederland gebonden aan vorm, uiterlijk en afmetingen, zoals vastgelegd aan het eind van de 19e eeuw.

Nederlandse Antillen (1965): FDC 300 jaar Korps Mariniers.

Tegenwoordig heeft het vaandel vooral een ceremoniële betekenis. Elke militair (met uitzondering van dienstplichtigen, niet behorend tot de categorie officieren) legt zijn of haar eed/belofte af op het vaandel of de standaard van zijn of haar eenheid. Vaandels worden tegenwoordig gevoerd door regiment en korpsen, of grotere verbanden zoals het Korps Mariniers, het eskader, de Koninklijke Luchtmacht en de Koninklijke Marechaussee.

Rembrandt – De Vaandeldrager

De Vaandeldrager is een olieverfschilderij uit 1636 van de Hollandse kunstschilder Rembrandt van Rijn (1606-1669). Sinds 21 januari 2022 is het in eigendom van Stichting Het Rijksmuseum. Op het schilderij wordt als halffiguur een vaandeldrager getoond, maar het is geen portret van een vaandeldrager. Traditioneel droegen ze een kostuum volgens de laatste mode en steevast een hoed met pluim. Hier draagt het model zestiende-eeuws aandoende kleding, vooral te zien aan de pofmouw en de schaambuidel. De halffiguur draagt verder geen hoed, maar een baret. Slechts de ringkraag, sjerp en veren doen denken aan een heuse vaandeldrager.

Rembrandt van Rijn – De Vaandeldrager (1636). Bron: Rijksmuseum.

Het doek suggereert volgens kunsthistoricus Piet van Thiel een rijke kleurenrijkdom, maar bevat slechts enkele kleuraccenten, voornamelijk bruinen en grijzen, doch ook roze en groen. Veel kunsthistorici zien Rembrandt in de figuur van de vaandeldrager, maar daarover is in de kunstwereld geen consensus. Volgens emeritus hoogleraar kunstgeschiedenis Eric Jan Sluijter toont Rembrandt zich hier niet herkenbaar. Sluijter stelt dat op dit werk zijn kin dikker is, de onderkin en kaak zelfs flink dikker, de neus korter en nog grover en hij voegde een grote druipsnor toe. Ook deze druipsnor is niet verenigbaar met een Hollandse vaandeldrager, maar geeft juist aan dat het hier om een dubieus sujet gaat.

Nederland (2019): Rembrandt in het Rijksmuseum.

Rembrandt was in 1636 een van de meest gevierde portrettisten van Amsterdam. Iedereen wilde door hem geschilderd worden. Maar Rembrandt wilde de geschiedenis in gaan als meer dan alleen een portretschilder. Hij wilde grotere onderwerpen afbeelden. De Vaandeldrager is hier een karakteristiek voorbeeld van. Rembrandt schilderde zijn vaandeldrager in het jaar dat de Nederlanders al 68 jaar met de Spanjaarden in oorlog waren (de Tachtigjarige Oorlog). Ze hadden er nog twaalf jaar voor de boeg.

Op het slagveld belemmerden stofwolken en kruitdampen het zicht van de soldaten. De vaandel of banier, diende als zichtbaar baken en verzamelpunt. Maar nog belangrijker is de symbolische functie. Voor de vijand was het vaandel een begerenswaardige trofee. Het verlies was een  grote schande.

Nederland (1930): Vereeniging Rembrandt – De Staalmeesters.

In 2019 werd het schilderij door de familie Rothschild te koop aangeboden. De Franse regering stelde meteen een exportverbod in voor de duur van dertig maanden. Binnen Frankrijk werd afgezien van een koop en de Nederlandse regering bewerkstelligde een tijdelijke overeenkomst, waarin werd afgesproken dat de familie tot 31 januari 2022 alleen met de Nederlandse staat zou onderhandelen over een eventuele verkoop. Op 21 januari 2022 werd De Vaandeldrager door de Nederlandse staat voor het Rijksmuseum gekocht voor de vraagprijs van 175 miljoen euro. De Nederlandse staat droeg 150 miljoen euro bij, waarvan negentien miljoen euro afkomstig was uit het museaal Aankoopfonds. de Vereniging Rembrandt, de Vriendenloterij en het Rijksmuseum Fonds droegen het verschil bij. Het Nederlandse parlement ging met de koop akkoord. Henk Otten maakte openbaar dat het koopcontract de eis bevat de aankoopsom over te maken naar een trust op een eiland in de Grote Oceaan, zodat de Franse overheid hier belastingsinkomsten misloopt. De Nederlandse staat werkt zo mee aan belastingontwijking.

De Tweede Kamer verzocht in december in een motie aan de regering om een rondreis van het schilderij door alle Nederlandse provincies. Vanaf 30 april 2022 ging De Vaandeldrager onder de naam De Vaandeldrager on tour een jaar lang op reis langs twaalf Nederlandse musea in evenveel provincies. In elk museum was het de bedoeling dat het schilderij minstens één dag gratis toegankelijk zou zijn. De kosten voor deze rondreis werden begroot op 885.000 euro, waarvan de Vriendenloterij 485.000 euro uit eigen middelen toezegde. Het schilderij werd voor deze tour niet verzekerd, iets dat in Nederland bij bruiklenen gebruikelijk is. Het Rijksmuseum gaf de garantie de kosten van eventuele schade op zich te nemen. Overigens zit het schilderij achter gepantserd glas en is daardoor veilig voor verfbommen. Zie de link onderaan de blog voor het schema van de laatste twee provincies.

Meer info:

De Vaandeldrager on Tour: https://www.vaandeldragerontour.nl/nl/home

Eerdere blogs met ‘Jaar van’: https://www.postzegelblog.nl/tag/jaar-van/

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Groot Brittannië • Nederlandse Antillen • Nederland • Rembrandt

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...