Waterschap

Een waterschap is een op basis van de Waterschapswet ingesteld openbaar lichaam dat in een bepaalde regio in Nederland tot taak heeft de waterhuishouding te regelen. Ook wordt de term waterschap gebruikt om de regio aan te duiden waarover die instantie zeggenschap heeft. Het gebied wordt deels bepaald door gemeente- of provinciegrenzen, maar vooral door stroomgebieden of afwateringsgebieden in een bepaalde regio. Vijf waterschappen in Utrecht, Zuid- en Noord-Holland dragen de naam hoogheemraadschap in plaats van waterschap. Een hoogheemraadschap is van oudsher een groot waterschap belast met de waterstaatszorg over een uitgebreid gebied, dat gezag uitoefende op lagere waterschappen. Per 17 mei 2018 zijn er 21 waterschappen in Nederland, in 1950 waren dat er nog ongeveer 2600. Opmerkelijk is dat Wetterskip Fryslân overeenkomt met de gehele provincie Friesland.

De 21 waterschappen, situatie 2023.

Voorbeeld: Het waterschap Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden is een waterschap in de Nederlandse provincies Utrecht en Zuid-Holland, op het gebied van 21 gemeenten. In het gebied wonen 750.000 mensen. Het hoofdkantoor staat in Houten.

Taken

De volgende taken worden tot de taken van waterschappen gerekend: de waterkeringszorg, het waterkwantiteitsbeheer en het waterkwaliteitsbeheer. Daarnaast kunnen om redenen van doelmatigheid ook andere taken aan het waterschap worden toevertrouwd. Voorbeelden daarvan zijn wegenbeheer en vaarwegenbeheer. Dit zijn taken die in principe algemene democratische overheidslichamen zoals gemeenten of provincies toebehoren. Reden hiervoor is dat in zeer sterke mate ‘bovenwaterschappelijke belangen’ bij deze taak zijn betrokken.

Nederland (1986): Drie eeuwen NAP. Landmeter met een baak in een landschap en peilschaal.

Op het gebied van wegen gaat het wel om de wegen en fietspaden buiten de bebouwde kom. Over het algemeen lopen deze wegen door polders en afgelegen gebieden. Ook zorgt het waterschap bij deze wegen voor onderhoud van de wegen, maar ook van de bermen langs de wegen.

In de twintigste eeuw bestonden er zelfs waterschappen die alleen wegbeheer als hun taak hadden. Deze werden wel wegwaterschappen of wegschappen genoemd. Het ging meestal om wegen die vooral een lokaal belang hadden.

Uit de serie Industrieel erfgoed (2002): Waterzuivering Tilburg (1927).

Op het beleidsterrein van het waterschap kan het algemeen bestuur algemeen verbindende voorschriften vaststellen, zoals verordeningen en ‘keuren’. Sommige besluiten behoeven de goedkeuring van de provincie (voorafgaand toezicht), ook kunnen reeds genomen besluiten onder bepaalde omstandigheden door de provincie worden geschorst of vernietigd (toezicht achteraf). Waterschappen worden ingesteld of opgeheven bij provinciale verordening.

Kosten

Een waterschap maakt kosten voor aanleg en onderhoud van dijken, kades en keringen; voor de inrichting, het onderhoud en het dagelijks beheer van waterlopen (poldersloten, duikers, vaarten, kanalen), poldergemalen, boezemgemalen en uitwaterende gemalen en (natuurvriendelijke) oevers. Hiermee wordt de waterkwantiteitstaak (zorgen voor droge voeten) en de waterkeringszorg (dijken, keringen en kades) ingevuld.

Een tweede, grote kostenpost voor veel waterschappen is de waterkwaliteitszorg, in casu het bedrijven, onderhouden en vernieuwen van afvalwaterzuiveringsinstallaties, persleidingen en rioolgemalen. Een beperkt aantal waterschappen beheert wegen en maakt daardoor kosten voor het beheer en onderhoud daarvan. Ook btw vormt voor waterschappen een grote kostenpost. Waterschappen kunnen btw op externe goederen en diensten namelijk niet terugvorderen, zoals provincies of gemeenten dat wel kunnen via het btw-compensatiefonds.

Heffingen

Ter dekking van de jaarlijkse kosten heft het waterschap diverse belastingen. De opbrengst van de belastingen dient kostendekkend te zijn, omdat de waterschappen geen geld ontvangen van het rijk. Daarin verschillen ze van gemeenten en provincies, waarvoor het rijk het gemeentefonds respectievelijk provinciefonds vult, terwijl openbare lichamen BES gefinancierd worden vanuit het BES-fonds.

Sinds de vernieuwde Waterschapswet kent elk waterschap één watersysteemheffing die in de plaats is gekomen van de aparte heffingen voor waterkwantiteit, waterkeringszorg en het kwaliteitsbeheer van oppervlaktewateren. De kosten die worden gemaakt voor deze taken worden verdeeld tussen inwoners in het algemeen (ingezetenenomslag), eigenaren van gebouwde objecten (omslag gebouwd) en ongebouwde objecten (omslag ongebouwd).

Voor de waterkwaliteitstaak (het zuiveren van afvalwater) heffen de waterschappen de verontreinigingsheffing (zuiveringsheffing). Deze heffing wordt opgelegd naar rato van het aantal vervuilingseenheden dat jaarlijks op het riool wordt geloosd en geldt zowel voor gebruikers/eigenaren van woningen als voor bedrijven.

Discussie over de toekomst van waterschappen

In de vroege 21e eeuw is regelmatig gediscussieerd over de toekomst van de waterschappen en de wijze van hun bestuursverkiezingen, mede door de lage opkomst en het relatief hoge foutpercentage bij de verkiezingen in 2008. Een deel van de landelijke politieke partijen en, tot het afsluiten van het Bestuursakkoord Water in 2011, ook het merendeel van de provincies pleitte voor opheffing van de waterschappen en het onderbrengen van het waterbeheer bij de provincies, omdat op deze manier – in hun ogen – geld zou kunnen worden bespaard en de bestuurlijke drukte kon worden verminderd. Een andere genoemde optie is omvorming van de waterschappen tot gedecentraliseerde rijksdiensten die rechtstreeks onder Rijkswaterstaat vallen.

Nederland (2014): 200 jaar Grondwet.

In het Regeerakkoord 2012 staat voor de lange termijn het perspectief van vijf landsdelen in plaats van twaalf provincies, en samenvoeging van de waterschappen met de landsdelen. Op middellange termijn wordt gestreefd naar een opschaling tot tien à twaalf waterschappen. Verder is afgesproken dat de waterschapsverkiezingen gaan plaatsvinden op de dag van de verkiezingen voor Provinciale Staten en dat de waterschappen uit de Grondwet verdwijnen. In het Regeerakkoord 2017 zijn deze plannen weer helemaal verdwenen. Er is sindsdien geen actief beleid om de waterschappen uit de grondwet te schrappen.

Met dank aan de frankeermachineafstempelingen van Peter Janssen van: https://www.frankeerstempel.nl/

Meer info:

Waterschapsverkiezingen: https://waterschapsverkiezingen.nl/

Uitdagingen in de waterhuishouding

Door klimaatverandering wordt extreem weer steeds normaler. Zomers worden droger en zware neerslag is geen uitzondering meer. We ervaren vaker de gevolgen hiervan: overstromingen in Zuid-Limburg, een lage waterstand in de Hollandse polders en droogte op de akkers. Nederland staat voor grote uitdagingen op het gebied van waterhuishouding. Dit lijkt buiten de macht van de inwoners te liggen, maar is dat wel zo?

Een veelzijdig beeld van waterschapsdemocratie

Zo’n 14 miljoen mensen mogen stemmen voor de waterschappen. Slechts de helft doet dit ook. De waterschappen zijn tamelijk onbekend in Nederland. Meer dan de jaarlijkse belastingaanslag merken we er niet van. Door het uitbrengen van onze stem hebben we wel degelijk invloed. Naast belangengroepen van boeren en natuurterreinen, bepalen inwoners van Nederland wie de vertegenwoordigers van een waterschap worden.

Hoe de stem van de burger uiteindelijk invloed heeft op de beslissingen en acties van waterschappen weten de auteurs in Waterschappen – Democratie in een onbekend bestuur uitstekend te illustreren in hun nieuwe boek (maart 2023).

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...