Futurisme (1909-1916)

Het futurisme (1909-1916) ontstond in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog in Italië. Het was een stroming waarin dichters en schrijvers een grote rol speelden, maar kreeg vooral vorm in de beeldende kunst en de muziek. Het futurisme was op de toekomst gericht, en gekant tegen de tradities van de 19e eeuw. Het verheerlijkte lawaai, beweging, snelheid, techniek, oorlog en dynamiek. Het idealiseerde alles wat modern, nieuw en snel was. Men bewonderde de schoonheid van het machinetijdperk. De uitvinding van elektriciteit (straatverlichting), stoommachines, auto’s, treinen, trams, de eerste vliegtuigen, radio en telegrafie, kunststoffen, fotografie en de film veranderen de wereld in hoog tempo. De kracht en energie van een geïndustrialiseerde samenleving vormden de inspiratiebron voor kunstenaars.

San Marino (2009): 100 jaar Futurismo (1909 – 2009).

Het futurisme kwam in opstand tegen gevestigde normen en waarden, riep op tot de vernietiging van alles wat traditie was. Oude waarden en normen moesten de prullenbak in. Zij wilden zich alleen nog maar met de toekomst bezighouden (het Italiaanse futura = toekomst).

 

 

 

 

 

 

 

Het futurisme benadrukte dynamiek (beweeglijkheid), snelheid, technologie, jeugd, geweld en voorwerpen zoals de auto, het vliegtuig en de industriële stad. Tot de belangrijkste figuren behoorden de Italianen Filippo Tommaso Marinetti, Umberto Boccioni, Carlo Carrà, Fortunato Depero, Gino Severini, Giacomo Balla en Luigi Russolo. Het Italiaanse futurisme ‘aanbaden’ de moderniteit en had volgens zijn ideeën tot doel Italië te bevrijden van het gewicht van zijn verleden.

Umberto Boccioni, Onder de Pergola in Napels 1914, olieverf op doek, 83 × 83 cm, Milaan, Civico Museo d’Arte Contemporanea. Bron: Wikipedia.

Geïnspireerd door de dichter Marinetti, hadden de futuristen een optimistisch geloof in de vooruitgang. Zij verheerlijkten de verworvenheden van het 20e eeuwse industriële technologische tijdperk, het leven in de moderne stad. Het was de taak van kunstenaars om aan vernieuwing bij te dragen. Kunst moest de energie van het moderne leven uitdrukken en de dynamiek van de nieuwe tijd in al zijn activiteit tot uitdrukking brengen. In de ogen van de futurist komt alles voort uit actie, de wereld is voortdurend in beweging, alles is aan voortdurende verandering onderhevig.

Tomeloze energie, moed, durf, rebellie en zelfs het opzoeken van gevaar werden bezongen als ware deugden.  Het futurisme richtte zich als een maatschappelijke en culturele beweging op een glorierijke toekomst voor Italië op economisch, politiek en cultureel gebied. Dit sprak veel Italianen aan, het riep ook nationalistische gevoelens op. Arbeiders die zich bij de futuristische beweging aansloten, voelden zich deel van een beweging die de wereld zou vernieuwen met poëtische energie. De oorlog werd verheerlijkt als middel om een nieuwe samenleving tot stand te brengen. De futuristen schudden de wereld wakker met hun revolutionaire ideeën.

Duitsland (2000): 100 jaar Friedrich Nietzsche.

Deze ideeën, samengevat als ‘vivere pericolosamente’ (een vertaling van Nietzsche’s ‘gefährliches leben’), spraken ook Mussolini aan. In feite was het Futurisme vooral een ideologie (waar de filosoof Nietzsche zelf overigens niets mee te maken zou willen hebben gehad). Zoals de meeste futuristen zich ook niet konden vinden in de weg die het latere fascistische totalitaire regime van Mussolini koos. Maar in deze tijd kregen nationaal-socialistische en fascistische ideeën steeds meer voet aan de grond.

 

 

 

 

Aeropittura

Aeropittura (Aeropainting) was een belangrijke uitdrukking van de tweede generatie van het Italiaanse futurisme, van 1929 tot begin jaren 40. De technologie en opwinding van het vliegen, direct ervaren door de meeste aeropainters, boden vliegtuigen en luchtlandschappen als nieuwe onderwerpen aan.

Vlieger van Mussolini van Alfredo Ambrosi (1930). Bron: Wikipedia.

Aeropainting was gevarieerd in onderwerp en behandeling, waaronder realisme (vooral in propagandawerken), abstractie, dynamiek, stille Umbrische landschappen, portretten van Benito Mussolini (bijv. Dottori ’s Portrait of il Duce), devotionele religieuze schilderijen, en decoratieve kunst.

Giorno dell’ala Roma 1932 – Erinnofili Futurismo.

Aeropainting werd gelanceerd in een manifest uit 1929, Perspectives of Flight, ondertekend door Benedetta Cappa, Fortunato Depero, Gerardo Dottori, Fillìa, Filippo Tommaso Marinetti, Enrico Prampolini, Mino Somenzi en Guglielmo Sansoni (Tato). De kunstenaars stelden dat de veranderende perspectieven van de vlucht een absoluut nieuwe realiteit vormen die niets gemeen heeft met de realiteit die traditioneel wordt gevormd door een aards perspectief en dat schilderen vanuit deze nieuwe realiteit een diepe minachting voor detail vereist en een behoefte aan synthese en alles transformeren.

Pier Paolo Pasolini

De tweede tentoonstelling in het teken van het Italiaanse Futurisme is ‘The Setting of Violence’ van Rein Jelle Terpstra, een visueel onderzoek naar de film ‘Salò o le 120 giornate di Sodoma (1975)’ van regisseur Pier Paolo Pasolini.

 

 

 

 

 

 

 

Fotograaf en beeldend kunstenaar Rein Jelle Terpstra onderzoekt in zijn tentoonstelling de intenties van filmmaker Pasolini door frames uit de film te bewerken en van alle gruwelijkheden, slachtoffers en daders te ontdoen. De film ‘Salò o le 120 giornate di Sodoma’, over de nadagen van het fascisme in Italië, draait om een groep machthebbers die negen jongens en negen meisjes gedurende 120 dagen aan hun wrede macht onderwerpen. Naast de getoonde vernedering, marteling en moord, vallen de prominent aanwezige futuristische schilderijen aan de muren van de villa op. Na bewerking van de filmframes door Terpstra blijven lege ruimtes over die een onheilspellende sfeer uitademen. Wat heeft zich hier afgespeeld of wat gaat zich hier nog afspelen? Welk verband zag Pasolini tussen de kunst van de futuristen en de wandaden begaan door fascistische machtshebbers?

Meer info:

Rijksmuseum Twenthe ‘viert’ het Italiaanse Futurisme, tot en met 19 februari 2023:

https://www.rijksmuseumtwenthe.nl/rubriek/3333/nl/marinetti-en-het-futurisme

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Duitsland • Militairisme • Tweede wereldoorlog

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(9 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...