Algemeen

De Boeing 747, vaak Jumbo Jet genoemd, is een viermotorig passagiers- en vrachtvliegtuig van de Amerikaanse fabrikant Boeing. Het is een van de meest herkenbare vliegtuigen en tevens de eerste widebody. Het eerste model van de 747 kon tweeënhalf keer zo veel passagiers vervoeren als de in de jaren zestig populaire Boeing 707. Op 5 november 2022 werd bekend dat de assemblage en productielijn van de Boeing 747 in Seattle wordt ontmanteld. Vanaf de eerste commerciële vlucht in 1970 tot de introductie van de Airbus A380 in 2007 was de 747 het grootste passagiersvliegtuig ter wereld.

Boeing 747-100 van Pan Am. Foto: Aldo Bidini / Wikipedia.

Geschiedenis

De 747 heeft over een gedeelte van de romp twee dekken. De cockpit werd door Boeing boven het hoofddek geplaatst om extra ruimte te creëren voor een eerste klas lounge of (zoals vandaag de dag gebruikelijk is) extra stoelen. Daarnaast bood het de mogelijkheid om een passagiersvliegtuig om te bouwen tot vrachtvliegtuig door de stoelen te verwijderen en een vrachtdeur in de neus te plaatsen. Boeing ging er namelijk van uit dat supersonische vliegtuigen de 747 en andere subsonische passagiersvliegtuigen overbodig zouden maken, terwijl de vraag naar subsonische vrachtvliegtuigen zou aanhouden. Aanvankelijk werd verondersteld dat er maar 400 vliegtuigen zouden worden verkocht. Het liep anders: eind september 2016 waren er 1.527 Boeing 747’s gebouwd, met nog 15 orders voor de 747-8.

Uganda (2012): Boeing 747-8.

De 747-400, de meest gebruikte passagiersvariant, is een van de snelste lijnvliegtuigen met een subsonische kruissnelheid van mach 0,83-0,86. Het toestel heeft een (intercontinentaal) vliegbereik van 7.260 zeemijlen (13.450 km). Het kan in een standaarduitvoering met drie klassen 416 passagiers vervoeren, met twee klassen 524 passagiers en 660 passagiers in een krappe eenklasse-uitvoering. De nieuwste versie, de 747-8, is sinds 2011 in productie. Levering van de vrachtversie (747-8F) aan Cargolux begon in oktober 2011; levering van de passagiersversie (747-8I) aan Lufthansa in mei 2012.

Achtergrond

In 1963 begon de Amerikaanse luchtmacht aan een serie studies naar extreem grote transportvliegtuigen. Hoewel de Lockheed C-141 Starlifter net was geïntroduceerd, geloofde men dat een veel groter en veelzijdiger vliegtuig nodig was. Vooral de mogelijkheid om vracht, die niet in bestaande vliegtuigen paste, te kunnen vervoeren, werd belangrijk gevonden.

Op basis van deze studies werd in maart 1964 een programma van eisen opgesteld voor het CX-Heavy Logistics System (CX-HLS). Het vliegtuig zou minimaal 52.200 kg moeten kunnen vervoeren met een snelheid van mach 0,75 (805 km/h) over een afstand van 9.260 km. De totale vrachtcapaciteit moest minimaal 81.600 kg bedragen. Het vrachtruim moest minstens 5,18 m breed, 13,5 m hoog en 30,5 m lang zijn, met toegangsdeuren aan voor- en achterkant. De aandrijving moest door middel van maximaal vier motoren gebeuren.

Europese projectie van Boeing 747-400. Bron: Kaboldy / Wikipedia.

Op 18 mei 1964 ontving de luchtmacht ontwerpvoorstellen voor een frame van Boeing, Douglas, General Dynamics, Lockheed en Martin Marietta. Voorstellen voor de motoren werden geleverd door General Electric, Curtiss-Wright en Pratt & Whitney. Na een schifting mochten Boeing, Douglas, General Electric, Lockheed en Pratt & Whitney hun voorstellen verder uitwerken. In 1965 werden de ontwerpen van Lockheed en General Electric uitgekozen, waarna de bouw van de C-5 Galaxy begon, het grootste militaire vliegtuig ter wereld.

Passagiersvliegtuig

Nog vóór het CX-HLS-ontwerp van Boeing werd afgewezen, drong Juan Trippe, directeur van Pan American World Airways (Pan Am), aan op een passagiersvliegtuig dat twee keer zo groot zou zijn als de Boeing 707. De populariteit van luchttransport nam in de jaren zestig enorm toe. Trippe zag een groot vliegtuig als de oplossing voor de almaar drukker wordende vliegvelden.

In 1965 startte Boeing een studie naar het ontwerpen van een nieuw passagiersvliegtuig. Pan Am en andere maatschappijen werden bij de studie betrokken, om een beter beeld van hun wensen en eisen te krijgen. Algemeen werd aangenomen dat de 747 uiteindelijk zou worden opgevolgd door supersonische vliegtuigen. Boeing speelde hierop in door de 747 zo te ontwerpen dat hij makkelijk kon worden verbouwd tot vrachtvliegtuig.

In april 1966 bestelde Pan Am voor 525 miljoen Amerikaanse dollar vijfentwintig 747-100-vliegtuigen. Als eerste gebruiker en vanwege de vroege betrokkenheid bij de ontwikkeling had Pan Am een ongeëvenaarde invloed op het ontwerp van de 747.

Ingebruikname

De primeur op het gebruik van de 747 had Pan Am. Op 15 januari 1970 doopte First Lady Pat Nixon Pan Ams eerste 747, de Clipper Victor. De eerste commerciële vlucht zou op de avond van 21 januari uit New York vertrekken. Doordat een motor kort voor vertrek oververhit raakte werd een vervangende 747 ingezet. Dit leidde tot meer dan zes uur vertraging, waardoor de vlucht pas op 22 januari 1970 vertrok.

Ondanks enkele problemen van technische aard verliep de introductie van de 747 over het algemeen soepel. De gevreesde problemen op vliegvelden vanwege de grootte van het toestel bleven uit. Om concurrerend te kunnen blijven, volgden andere luchtvaartmaatschappijen Pan Am al snel. Boeing schatte dat de helft van de kopers de 747 kocht vanwege zijn grote vliegbereik. De 747 had weliswaar de potentieel laagste operationele kosten per stoel, maar dan moest het toestel wel vol zitten. Wanneer slechts 70 procent van de stoelen bezet was, gebruikte de 747 meer dan 95 procent van de hoeveelheid brandstof van een volledig gevuld vliegtuig.

 

 

 

 

 

Boeing had zwaar te lijden onder een korte Amerikaanse recessie in 1969-1970. Gedurende anderhalf jaar werden maar twee 747’s verkocht, terwijl er gedurende drie jaar geen enkele Amerikaanse koper was.

Verbeterde varianten

Na het oorspronkelijke model, de 747-100, ontwierp Boeing de -100B met een hoger maximaal startgewicht en de -100SR met een groter aantal stoelen. Een hoger maximaal startgewicht zorgt er onder andere voor dat een vliegtuig meer brandstof kan meenemen en daardoor verder kan vliegen. Het -200 model volgde in 1971 en had krachtigere motoren en een nog hoger maximaal startgewicht. Van de -200 werden passagiers- en vrachtversies gebouwd, alsmede een combinatie van beide. De verkorte 747SP met een groter vliegbereik trad in 1976 in dienst.

 

 

 

 

De 747-familie werd in 1980 verder uitgebreid met de 747-300. De -300 had een verlengd bovendek, een hogere kruissnelheid en meer stoelen. Net als bij de -200 werden drie verschillende versies gemaakt.

In 1985 begon men met het ontwerpen van de 747-400. Deze variant kreeg een glass cockpit, waardoor de boordwerktuigkundige overbodig werd. Daarnaast werd gekozen voor nieuwe motoren, lichtere materialen en een nieuw ontworpen interieur. Door het toepassen van nieuwe technologieën rezen de ontwikkelingskosten de pan uit en liep de productie vertraging op. De -400 kwam uiteindelijk in 1989 in dienst.

Air Force One

Air Force One is de roepnaam die door de luchtverkeersleiding wordt gebruikt voor elk vliegtuig van de luchtmacht van de Verenigde Staten waar de president van de Verenigde Staten in zit. Sinds 1990 bestaat de presidentiële luchtvloot uit twee gemodificeerde Boeing 747-200-vliegtuigen – door de luchtmacht aangeduid als Boeing VC-25 – die alleen Air Force One heten wanneer de president aan boord is, maar door de buitenwacht algemeen zo worden aangeduid.

De VC-25 heeft een grote actieradius en capaciteit voor meer dan 70 passagiers. Voordat de huidige toestellen in gebruik genomen werden, werden (sinds 1962) twee Boeing 707-320B-vliegtuigen gebruikt (luchtmacht: VC-137). Het is de bedoeling dat de huidige Boeings 747-200 in 2024 worden vervangen door twee Boeings 747-8.

KLM

In 1971 introduceerde de KLM de Boeing 747 (nog met het korte, als bar ingerichte bovendek) en in 1972 de Douglas DC-10, het begin van de widebody-vloot van KLM. Het netwerk werd steeds uitgebreid en omvatte uiteindelijk non-stop bestemmingen in alle werelddelen. Ondanks de kleine thuismarkt groeide KLM zo uit tot de vierde maatschappij in Europa.

KLM First Flight Boeing 747-400 op 7 juni 1989: Amsterdam – New York.

De Boeing 747-400 is de verbeterde versie van het vliegtuigtype Boeing 747-300. De eerste testvlucht vond plaats op 29 april 1988, de eerste commerciële vlucht was op 9 februari 1989, uitgevoerd door Northwest Airlines. Het is de best verkochte versie van de Boeing 747, er zijn 693 stuks van gebouwd; van de -300 werden er 81 verkocht. De KLM was de eerste luchtvaartmaatschappij in Europa die gebruik maakte van de Boeing 747-400. De laatste passagierstoestellen (voor China Airlines) werden in 2005 afgeleverd, de laatste vrachttoestellen verlieten de fabriek in Everett in december 2009. Daarna deed de Boeing 747-8 zijn intrede als vervanger van de -400 en als antwoord op de Airbus A380. Zie hieronder de Boeing 747 vliegen boven de Nederlandse molens en de motoren van de Boeing 747.

 

 

 

 

 

 

 

Einde productie

Omdat de bestaande fabrieken van Boeing niet groot genoeg waren voor het bouwen van de 747 werd besloten om een nieuwe fabriek te bouwen. Locaties in circa 50 steden werden bekeken, voordat de keuze op een terrein naast de militaire basis op Paine Field nabij Everett, Washington viel. Het terrein, met een oppervlakte van 3,2 km², werd in juni 1966 gekocht.

Cover 2019: 50 years First Flight Boeing 747 ‘City of Everett’ 9 February 1969.

Niet alleen het ontwerpen van de 747 was een grote opgave, het bouwen van de assemblagefaciliteiten was dat ook. Om het terrein te egaliseren werd meer dan drie miljoen kubieke meter aarde verplaatst. De fabriek is naar volume het grootste gebouw ooit gebouwd. In de loop der tijd is het flink uitgebreid voor het bouwen van andere widebody vliegtuigen.

Op 5 november 2022 werd bekend dat de assemblage en productielijn van de Boeing-747 in Seattle wordt ontmanteld. Het laatste toestel verliet de productielijn in Everett op dinsdag 6 december 2022 en werd op dinsdag 31 januari 2023 als vrachtvliegtuig afgeleverd aan de vrachtmaatschappij Atlas Air. De 747 wordt vermoedelijk opgevolgd door de Boeing Y3.

Meer info:

Boeing 747: https://www.boeing.com/commercial/747/

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Ajman • België • India • Monaco • Taiwan • Verenigde staten

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(12 stemmen, gemiddeld: 4,75 uit 5)

Laden...