2022 was het Jaar van de Merel

30 januari 2023, 13:36 uur - Randy Koo

Heeft u afgelopen weekend meegedaan met de Nationale Tuinvogeltelling? Dan heeft u zeker merels gezien in uw tuin of op uw balkon. In 2022 werd de merel in het zonnetje gezet in het Jaar van de Merel. Merels kennen geen jaargrenzen, daarom besteed ik n.a.v. de tuinvogeltelling alsnog deze blog aan de merel. Wat weten we van de merel en heeft u de merel in uw verzameling opgenomen?

Post Views: 1.207

Merel

De merel (Turdus merula) is een middelgrote zangvogel uit de familie lijsters (Turdidae). Het is een inheemse broedvogel in Europa, Azië en Noord-Afrika en een algemeen voorkomende standvogel in de meer gematigde delen van zijn verspreidingsgebied. De merel is geïntroduceerd in delen van Noord- en Zuid-Amerika, Zuid-Afrika, Australië en Nieuw-Zeeland. In het totale leefgebied van de merel worden een aantal ondersoorten onderscheiden, al worden enkele Aziatische ondersoorten soms beschouwd als volle soorten.

Het mannetje is overwegend zwart en heeft een gele oogring en snavel. In het broedseizoen is zijn melodieuze zang in het grootste deel van Europa ’s ochtends en ’s avonds te horen. Het vrouwtje en de juveniel zijn meer gecamoufleerd dankzij een donkerbruin verenkleed. Beide geslachten zijn territoriaal in hun broedgebied in bossen en tuinen. De merel is omnivoor en voedt zich met insecten, aardwormen, bessen, vruchten en slakken.

Uiterlijke kenmerken

Een volwassen merel heeft een lichaamslengte van 23,5 tot 29 centimeter en een gewicht van 80 tot 125 gram. De vleugelspanwijdte bedraagt 34 tot 38,5 centimeter.[a] De merel heeft een relatief lange staart.

In tegenstelling tot bij de meeste andere lijsters bestaan er duidelijke verschillen tussen het mannetje en vrouwtje. Een volwassen mannetje heeft een glanzend zwart verenkleed. Met name de onderzijde, maar ook de rugzijde en schouderstukken zijn soms grijs tot brons getint, wat duidelijk te zien is bij een juiste lichtval. Verder heeft het mannetje donkerbruine poten, een gele oogring en een oranjegele snavel, die in de winter wat donkerder wordt. De snavel kleurt steeds dieper oranje naarmate het mannetje ouder wordt.

Het vrouwtje heeft een bruin tot geel- of roodbruin verenkleed, dat vanaf een afstand egaal kan lijken. De onderzijde is echter lichter gekleurd en onregelmatig gevlekt of gestreept. De buik is grijs tot bruin en de bruine borst is bedekt met lichte vlekken. De keel is het lichtst gekleurd en is grijs tot bruin met donkere onregelmatige strepen. Het vrouwtje heeft net als het mannetje donkerbruine poten, maar de snavel is lichter gekleurd. Ook de oogring is minder fel gekleurd en valt door het bruine verenkleed weinig op.

De eerste rui vindt plaats tijdens het eerste kalenderjaar aan het einde van de zomer of het begin van de herfst. De jaarlijkse ruiperiode van Europese merels ligt tussen juni en eind oktober, met de grootste piek in augustus.

Gedrag en levenswijze

De merel is een dagactieve vogel, die in de meeste seizoenen van de ochtend- tot de avondschemering actief is. Verschillen in lichtintensiteit, veroorzaakt door bijvoorbeeld weersomstandigheden of kunstmatige lichtbronnen, kunnen een significante invloed hebben op de activiteitsduur. De merel heeft een groot aanpassingsvermogen en in veel delen van de wereld hebben merels zich aan een stedelijke omgeving aangepast. Daar deze merels aanzienlijk minder schuw zijn dan soortgenoten in een natuurlijke habitat, wordt vaak onderscheid gemaakt tussen ‘stadsmerels’ en ‘bosmerels’.

Voedsel

Merels zijn alleseters en voeden zich onder meer met wormen, insecten, slakken, bessen, brood, zaden, afval en diverse soorten vogelvoer. Ze hebben een territorium dat door het mannetje vinnig wordt verdedigd tegen soortgenoten en ook wel tegen kleinere vogels.

Het voedsel van de merel is erg gevarieerd. Ze foerageren meestal hippend op de grond en in de grond hakkend. Daarbij werpen ze mos en bladeren op, een techniek waar het bos zelf ook van profiteert, want zo wordt de bodem verlucht. Als de vogels op zoek zijn naar regenwormen houden ze hun kop scheef, waarschijnlijk om bodemleven te horen. Hun grote ogen zijn karakteristiek voor het feit dat ze ook oogjagers zijn, ze zoeken met andere woorden hun prooien door de grond af te speuren. Ook eten ze in de late zomer bessen en vlezige, zoete vruchten uit struiken en dat wordt hen soms kwalijk genomen door de fruittelers. Ook in stadstuinen kunnen ze schade aanrichten door ontkiemende planten uit de grond te trekken.

De grote aantallen waarmee ze voorkomen in steden is mogelijk doordat ze niet kieskeurig zijn met betrekking tot hun dieet. Aangerichte schade wordt evenwel gecompenseerd door de opruiming die de dieren houden onder schadelijke ongewervelden. Ze maken ook veel gebruik van het voedselaanbod in vogelhuisjes en eten verspreid liggend fruit en brood. In de winter foerageren merels soms in groepen samen met andere lijsterachtigen. Vooral gevallen fruit en bessen, onder andere duindoorn en liguster, zijn dan in trek. Buiten de koude periode leeft de merel nooit in groepsverband. Het komt voor dat een merel zich bij voedselschaarste met eieren of jonge vogels voedt.

De merel heeft een vrij grote, spitse snavel, die perfect aangepast is aan het eten van zaden en groter voedsel. Deze snavelvorm komt voor bij talrijke andere vogels van gemiddelde grootte. De scherpte maakt het mogelijk kleine deeltjes op te pikken, maar de lengte laat ook het verorberen van groter voedsel toe. Merels stoten na het eten soms braakballen met daarin onverteerde zaden uit. Zaden van gegeten bessen kunnen kilometers verderop worden gedeponeerd. De vogel heeft zo een aandeel in de verspreiding van planten. Dit is ook in het belang van de eigen soort waarvoor zo een deel van de voedselvoorziening wordt verzekerd.

Verspreiding

De merel komt van nature voor ten zuiden van de poolcirkel in heel Europa en grote delen van Azië. Elders is de merel ook uitgezet en in Australië en Nieuw-Zeeland wordt hij gezien als een plaag. Afgezien van de noordelijkste populaties zijn merels meestal geen trekvogels. Ze vormen geen groepen zoals spreeuwen dat doen. Ze broeden in bijna heel Europa: zowat alle boreale, gematigde en subtropische streken. IJsland is het enige Europese land waar ze zeldzaam zijn. De soort telt negen ondersoorten.

Broedvogels uit Noord- en Oost-Europa trekken in de winter naar Midden-, West- en Zuid-Europa. Op dat moment worden ze vervangen door grote aantallen soortgenoten uit Scandinavië en West-Rusland. Deze vogels zijn wat groter dan de West-Europese. Op andere plaatsen is de merel een stand- of zwerfvogel. In België wordt hun aantal op een half miljoen paar geraamd. Veldonderzoek bracht ook aan het licht dat de merel in Belgisch Limburg de talrijkste broedvogel is: zij waren op het meeste aantal vierkante kilometer aanwezig. In Nederland was de merel een steeds vaker voorkomende vogel, anno 2012 zouden er 2 miljoen exemplaren zijn geweest. In 2016 en 2017 was er een verhoogde vogelsterfte door het usutuvirus. Het virus trad in Europa voor het eerst op in Oostenrijk in 2001.

Blackbird – The Beatles

Blackbird is een lied, geschreven door Paul McCartney van The Beatles. Zoals bij alle Beatles-nummers die door McCartney of John Lennon zijn geschreven, wordt het nummer toegeschreven aan Lennon-McCartney. Blackbird verscheen in 1968 op het album The Beatles. Dit album staat ook wel bekend als The White Album.

The Beatles – The White Album (1968)

De inspiratie voor de tekst van Blackbird kwam volgens McCartney van de oplopende spanningen door de protesten van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging tegen de rassenscheiding in de Verenigde Staten. Waar bandlid John Lennon waarschijnlijk veel directer zou hebben verwezen naar deze problematiek, gebruikte McCartney de ‘blackbird’ als metafoor voor een zwarte vrouw, om haar te bemoedigen. In het nummer is op de achtergrond een licht getik te horen, afkomstig van het tikken van McCartneys voet op de maat, dat refereert aan het marcheren van de Afro-Amerikanen.

Voor de muziek liet McCartney zich naar eigen zeggen inspireren door de Bourrée uit de suite in e-kleine terts voor luit BWV 996 van Johann Sebastian Bach. In hun jeugd hadden McCartney en George Harrison dit stuk leren spelen op hun gitaren.

The story of Blackbird: https://www.youtube.com/watch?v=BpWHJkEosAA

De merel in de tuin

SOVON, de organisatie die vogelonderzoek verricht in Nederland, onderzocht in 2022 de merel. Waarom de merel, want merels staan bij elke vogeltelling in de TOP5 van meest geziene vogels in de tuin? Maar de werkelijkheid is dat de merelbevolking de laatste jaren met circa 30 procent is gedaald. Wellicht merk je het in je eigen tuin, geen merelmannen die tegen elkaar zingen, maar solozangers. Hoe kan dat? Vanaf 2016 worden merels geplaagd door het usutuvirus met veel sterfgevallen als gevolg. Volgens wetenschappers is het ergste achter de rug. Maar zijn er andere oorzaken? Enkelen denken aan eierrovers (merels produceren drie tot vier legsels per jaar) als eksters, gaaien en kraaien. En vergeet de katten niet die jagen op alle soorten vogels. Maar anderen vinden de oorzaken bij de mens in de leefomgeving, We hebben steeds te maken met een stedelijke omgeving met veel tegels in de tuin en weinig groen en bomen. Dus waar moet de merel zijn voedsel (wormen, insecten, slakken, bessen) halen? Dus haal de tegels uit uw tuin en zet er bomen en struiken in uw ‘groene’ tuin.