Kersttradities: de loterijen met mega prijzen

31 december 2022, 20:20 uur - Randy Koo

Wie wil niet een grote prijs winnen aan het einde van het jaar op de laatste dag of de eerste dag van het nieuwe jaar? Opstaan in het nieuwe jaar met het gevoel dat je als miljonair kan genieten van het leven. Dat is voor weinigen weggelegd, want meestal houdt de organisator van de loterij meer geld over dan dat hij of zij uitkeert aan winnaars. Zo werkt een loterij eenmaal. Hebben loterijen filatelistisch materiaal?

Post Views: 1.893

Eerste loterijen op Nederlands grondgebied

De eerste onofficiële loterij op Nederlands grondgebied vond pas plaats in 1444 in Utrecht. De bodem van de lokale schatkist was bereikt en de stad had dringend geld nodig. Veel andere Nederlandse steden zagen het nut van deze populaire loterij snel in. Het werd eerder regel dan uitzondering dat andere Nederlandse steden ook loterijen organiseerden. De loterijen vonden als volksvermaak op straat plaats en namen vaak dagen in beslag. Muziek en drank mochten niet ontbreken. Naast geld konden er ook zilver en schilderijen gewonnen worden. In de loop van de zeventiende eeuw kon er in Nederland alleen nog geld verdiend worden bij loterijen.

Bericht uit Utrechtse jaarstukken uit 1446 over loterij voor benoeming wijnroeier.

De overheid gaf vanaf het begin de vergunningen af tot het houden van een loterij. Bij de eerste loterijen, zoals in Utrecht, ging het om ondersteuning van de stedelijke financiën. Maar het kon ook gaan om een benoeming. In 1446 was er in Utrecht bijvoorbeeld een loterij voor het ambt van wijnroeier.

Generaliteitsloterij

De Staten-Generaal van de Republiek der Verenigde Nederlanden richtte in 1726 de Generaliteitsloterij op. Op 4 april van dat jaar werd in de Ridderzaal in Den Haag de eerste Generaliteitsloterij gehouden. Er werden 120.000 loten verkocht. Het doel van deze loterij was niet alleen om de nationale schatkist te spekken, maar ook om de wildgroei van kleine illegale loterijen te stoppen. De hoofdprijs was destijds 30.000 gulden. Daarna werd de naam vaak gewijzigd, onder andere door prins Willem Frederik (1772-1843), de latere Koning Willem I. Zijn eerste besluit in 1813 was het veranderen van de naam in de ‘Nederlandsche Loterij.’ Sinds 1848 staat deze loterij bekend als de Nederlandse Staatsloterij.

Elk jaar op 31 december wordt de trekking van de Oudejaarsloterij gehouden met de hoofdprijs van 30 miljoen euro (heel lot) of 15 miljoen euro (half lot). Vele familieleden en vrienden krijgen zo’n staatslot als kerstcadeau. En nu maar afwachten na het heffen van de champagne glazen, checken van het lotnummer.

Attentie zegel – Staatsloterij.

Latere loterijen in Nederland

De regels omtrent loterijen werden vastgelegd in de Wet op de kansspelen, die in 1964 is aangenomen. Naast de staatsloterij kreeg Nederland gaandeweg ook andere zelfstandige loterijen, die naast het gelukkig maken van mensen ook als doel hebben om goede doelen te steunen. Voorbeelden zijn de Nationale Postcode Loterij en de VriendenLoterij uit 1989 en de BankGiro Loterij uit 1961.

Nationale Postcode Loterij

De Nederlandse wet op de kansspelen verplicht de Postcode Loterij en alle andere loterijen met een artikel 3-vergunning (loterijen die zijn opgericht voor het goede doel) om minimaal 40% van de opbrengsten te doneren aan goede doelen. De Postcode Loterij heeft sinds 1989 meer dan 6,2 miljard euro uitgekeerd aan goededoelenorganisaties. Van de inleg gaat minimaal 40% naar goede doelen, is ruim 30% prijzengeld en gaat 19% naar eigen werving- en organisatiekosten (cijfers 2015).

Port Betaald – PostNL – Postcode Loterij 2022 envelop en reclame uit 2022. Centraal staan huisjes met lichten die deelnemers gratis kunnen ophalen bij AH.

Er zijn 105 goede doelen die jaarlijks een vaste bijdrage ontvangen van minimaal 500.000 euro. Tijdens het jaarlijkse Goed Geld Gala worden de deelnemende goede doelen uitgenodigd en krijgen zij de cheques overhandigt van de dan vastgestelde bijdrage. Het grootste bedrag gaat naar Stichting DOEN. Verder gaan er bijdragen naar onder andere UNICEF, Oxfam Novib, Artsen zonder Grenzen, Wereld Natuur Fonds, Natuurmonumenten, VluchtelingenWerk Nederland, het Oranje Fonds en het Skanfonds. In 2019 bedroeg de opbrengst voor de goededoelenorganisaties ruim 376 miljoen euro.

Kaart met de mededeling dat op 1 januari 2023 de PostcodeKanjer valt van 58,9 miljoen euro en de kerstwensen.

Een deelnemer speelt mee met een bestaande postcode (van vier cijfers en twee letters) naar keuze. Vaak speelt men mee met de eigen postcode, meespelen met een andere postcode kan ook. Er worden in totaal maximaal 499 loten per postcode uitgegeven.

Binnenkant kaart met foto en handtekeningen van de ambassadeurs van de loterij.

VriendenLoterij

De VriendenLoterij is een Nederlandse loterij. De loterij steunt goede doelen, clubs en verenigingen die zich richten op gezondheid en welzijn van mensen. Sinds 16 augustus 2021 hebben de BankGiro Loterij en de VriendenLoterij hun krachten gebundeld onder de naam VriendenLoterij.

Port Betaald – PostNL – adreszijde kaart VriendenLoterij met tekst dat 2023 uw jaar kan worden met een prijzenpot van 152,7 miljoen euro. Daarnaast krijgt u ook nog een VIP-kaart, die toegang geeft voor ruim 135 musea.

Deelnemers aan de VriendenLoterij kunnen zelf kiezen voor welk goede doel zij meespelen. Minimaal 40% van de inleg gaat naar dit zelfgekozen doel. Door het verkopen van eigen sponsorloten creëren zij daarmee een eigen inkomstenbron. Wie geen keuze maakt, steunt automatisch de 43 reguliere goede doelen (onder meer Diabetes Fonds, Longfonds, Aids Fonds, Nederlandse Hartstichting, Nierstichting, Oogfonds) van de VriendenLoterij op het gebied van sport, gezondheid en welzijn.

Port Betaald – PostNL – voorkant kaart VriendenLoterij met aftelmoment van de tijd naar 1 januari 2023.

In 2019 was de inleg van de deelnemers van de VriendenLoterij ruim 61,8 miljoen euro. Hiervan draagt de loterij de helft, te weten ruim 48,7 miljoen euro af aan organisaties die zich inzetten voor goede doelen op het gebied van gezondheid en welzijn. Sinds 1998 is ruim 969 miljoen euro uitgekeerd aan goede doelen.