Toetanchamon

Afkomst

Lange tijd werd aangenomen dat Nefertiti de moeder was van Toetanchamon, maar zijn afkomst is nog steeds niet duidelijk. Zeker is dat zijn vader Achnaton was, maar over zijn moeder zijn verschillende speculaties. Amenhotep IV (later genoemd Achnaton) was een farao van de 18e dynastie van het Oude Egypte. De farao is bekend geworden vanwege de losse Amarna-kunst en de introductie van het monotheïsme in Egypte.

Nefertiti (ook wel Nefertete, Nofretete) was koningin van de 18e dynastie van Egypte en heerste als grote koninklijke vrouwe aan de zijde van Achnaton, de farao die over Egypte regeerde aan het begin van het Nieuwe Rijk, van 1352 v.Chr. tot 1338 v.Chr., tijdens de Amarna-periode. Haar naam Nefertiti betekent De mooie is gekomen. Nefertiti dankt een groot deel van haar bekendheid aan haar buste die bewaard wordt in het Neues Museum in Berlijn.

 

 

 

 

 

 

 

Toetanchatons moeder kan ook Kiya zijn geweest. Kiya was een bijvrouw van farao Achnaton. Er is tot op heden weinig van Kiya bekend, omdat er tot het moment dat Achnatons eerste vrouw Nefertiti overleed zeer weinig over Kiya gedocumenteerd is.

Kinderjaren

Toetanchaton is grootgebracht in de stad, die zijn vader, Achnaton, gesticht en gebouwd had. Deze stad, Achetaton, het tegenwoordige Amarna, lag halverwege Thebe in het zuiden, in vroeger tijden hoofdstad van Opper-Egypte, en Memphis in het noorden, in vroeger tijden hoofdstad van Neder-Egypte. Aanvankelijk was zijn naam niet Toetanchamon maar Toetanchaton, naar de Egyptische god Aton, een zonnegod die werd aanbeden nadat Achnaton een drastische wijziging in de godsdienst van het Egyptische rijk had doorgevoerd door een vorm van monotheïsme/monolatrie in te voeren. Toetanchaton trouwde met zijn halfzus Anchesenpaäton. De naam van Anchesenpaäton wijzigde naar Anchesenamon tegelijkertijd met zijn eigen naamwijziging. Zij kregen twee dochters, die stierven vóórdat zij geboren werden.

Farao

Toetanchamon was slechts negen jaar oud toen hij zijn vader als farao opvolgde. Hij was ook nog erg jong (19 jaar oud) toen hij stierf. Zijn troonnaam was: NebCheperoeRe; Heer van de manifestaties van Ré. Aannemende dat Nefertiti toen niet meer leefde lag de macht bij vizier Eje en generaal Horemheb. Onder de regering van Toetanchamon keerde Egypte terug naar de traditionele religie; de verering van alle oude goden, vooral die van de oppergod Amon, werd in ere hersteld en Toetanchaton nam de naam Toetanchamon aan.

Toen zijn vader, in zijn 17e regeringsjaar, stierf was Toetanchaton circa 9 jaar. Achnaton zal in eerste instantie begraven zijn in het voor hem aangelegde graf ten oosten van AchetAton. In het graf is dusdanig huisgehouden dat van de begrafenisrituelen weinig meer te ontcijferen is. Wanneer zijn overblijfselen naar het Dal der Koningen gebracht zijn en in welk graf hij daar begraven is, is niet bekend.

We weten niet of Toetanchamons (stief)moeder, Nefertiti, toen nog leefde. In allerlei geschriften wordt aangegeven dat Achnaton opgevolgd werd door Smenchkare. Alles over deze farao is in nevelen gehuld. Sommige egyptologen beweren dat hij een buitenlander was die huwde met Meritaton, dochter van Achnaton en Nefertiti. Anderen houden het op een andere naam voor Nefertiti. De regeringstijd van deze farao wordt geschat op maximaal 3 jaar.

Het is wel duidelijk dat er in Toetanchamons tijd grote spanningen waren in Egypte, nadat het religieuze beleid van zijn voorganger Achnaton tot een grote chaos geleid had. Bovendien waren er oorlogen, onder andere met de Koesjieten en de Hittieten. Een paleisrevolutie viel ook niet uit te sluiten.

Toetanchamon herstelde de oude Egyptische religie na de ontbinding door zijn vader, verrijkte en begiftigde de priesterorden van twee belangrijke culten, en begon met het herstellen van oude monumenten die beschadigd waren tijdens de vorige Amarna-periode. Hij herbegroef de overblijfselen van zijn vader in de Vallei der Koningen en verplaatste de hoofdstad van Akhetaten terug naar Thebe.

Doodsoorzaak

Lange tijd was niet helemaal duidelijk waarom hij zo jong gestorven is. Op basis van tweedimensionale röntgenopnamen suggereerde een Brits team in de jaren zestig een schedelbreuk, wat de hypothese zou staven dat Toetanchamon was vermoord door een klap op het achterhoofd. Latere onderzoeken spreken dit tegen en geven aan dat dit gat tijdens het mummificeren is ontstaan. Een recente schouwing van Toetanchamons skelet heeft uitgewezen dat hij 19 was toen hij stierf en ongeveer 1,68 m lang. Er zat 1 cm verschil tussen de lengte van zijn benen en hij had een ietwat scheve ruggengraat. Daarnaast had hij een klompvoet en miste een teen aan de andere voet. Alle kwalen waar hij aan leed waren waarschijnlijk het gevolg van een botziekte die hij had en zijn zwakke immuunsysteem, die allebei waarschijnlijk het gevolg waren van de vele inteelt die aan hem vooraf is gegaan.

Toetanchamon (links) met stok.

Hij liep met een stok, wat mede ondersteund wordt door de vondst van 170 stokken in zijn graf en het feit dat hij met stok wordt afgebeeld. Hij leed ook aan een ontsteking in zijn knie, veroorzaakt door een breuk. De breuk zou veroorzaakt kunnen zijn door een val van een strijdwagen, waarschijnlijk tijdens een jachtpartij, een geliefde bezigheid van de jonge farao. De afgelopen jaren hebben wetenschappers de mummie van de farao uitgebreid onderzocht, onder meer om te achterhalen waar hij precies aan overleed. In 2009 concludeerde een team Egyptische, Duitse en Italiaanse wetenschappers na jarenlang onderzoek dat de farao vermoedelijk overleed aan malaria.

Ontdekking van het graf van Toetanchamon

In 1907 begon Howard Carter (1874-1939) te werken voor Lord Carnarvon (1866-1923), die hem in dienst nam om toezicht te houden op de opgraving van de graven van edelen in Deir el-Bahri, in de buurt van Thebe. Zijn grootste ontdekking deed Carter in november 1922. De egyptoloog – die financieel gesteund werd door Carnarvon – had in het Vallei der Koningen al tien jaar gezocht naar het graf van de jonge farao Toetanchamon. Lord Carnarvon werd geboren in Highclere Castle op 26 juni 1866. In het kasteel werd de tv-serie Downtown Abbey opgenomen.

Op 4 november 1922 vond hij de eerste sporen van dit graf onder het puin van het graf van Ramses VI. Drie dagen later vond de egyptoloog ook de toegang tot het graf. Toen het graf geopend werd bleek het, in tegenstelling tot andere koninklijke graven in de vallei, nog niet te zijn bezocht door grafschenders.

In de vier grafkamers werden maar liefst vijfduizend objecten gevonden, waarvan er veel voorzien waren van een goudlaag. De talloze artefacten, cultusvoorwerpen, juwelen, muziekinstrumenten, meubilair en machtssymbolen waren objecten die de overleden farao moesten vergezellen op zijn tocht naar het dodenrijk. Het beroemdste object in het graf gevonden werd is het dodenmasker van Toetanchamon.

Howard Carter deed er ongeveer tien jaar over om de graftombe leeg te halen. Ieder voorwerp werd geïnventariseerd en onder verschillende hoeken gefotografeerd. Deze foto’s worden bewaard in het Griffith Institute in Oxford. De ongeveer vijfduizend originele artefacten en andere voorwerpen zijn grotendeels te bezichtigen in het Egyptisch museum te Caïro.

Toetanchamon is als farao overigens niet heel erg belangrijk geweest. Hij werd dus vooral bekend vanwege zijn ongeschonden graf vol waardevolle voorwerpen.

Graf van Toetanchamon

Op 16 februari 1923 openden Howard Carter en Lord Carnarvon het graf en stootten er op rijke vondsten en de mummie van de farao. De ontdekking was een sensatie en leidde tot wereldwijde publiciteit. Bij het openleggen van het graf werd als eerste de voormuur weggehaald en het puin opgeruimd. Daarachter zat een negen meter lange gang naar beneden. Op de volgende muur zat een verzegeling van de farao. Nu was het zeker dat het graf nog niet eerder was open gemaakt. De archeologen wisten echter nog niet van wie het graf was. Ook deze tweede muur werd voorzichtig weggehaald en er werd met een kaars gecontroleerd of er geen gevaarlijke stoffen in de kamer zaten. Dit werd vroeger vaak gebruikt om dieven te doden. Dit was echter niet het geval en de onderzoekers konden de kamer in.

Hongarije (2022): 100 jaar ontdekking graf van Toetanchamon.

Hier vonden ze allerlei spullen die voor het hiernamaals waren bestemd zoals koningsbeelden, juwelendoosjes, stoelen en strijdwagens. Het waren uiteindelijk zo veel spullen (vijf duizend objecten) dat de archeologen drie maanden nodig hadden om alles uit de kamer te halen en te catalogiseren.

Frankrijk (2022): 100 jaar ontdekking graf van Toetanchamon.

Op 16 februari 1923 kwamen de onderzoekers eindelijk aan bij vierde kamer, de grafkamer. Hier vonden ze een grote gouden sarcofaag die een machtige farao deed vermoeden. Daar werd ook het beroemde dodenmasker gevonden. Daarmee konden de onderzoekers concluderen dat het waarschijnlijk ging om de jong gestorven farao Toetanchamon, zoon van Achnaton. Zelf is Toetanchamon niet heel belangrijk geweest. Hij was erg jong toen hij op de troon kwam en stierf op negentienjarige leeftijd aan malaria en een knieontsteking (1324 v. Chr.). Hij is dus vooral bekend vanwege zijn ongeschonden graf.

Liechtenstein (2022): 100 jaar ontdekking graf van Toetanchamon.

Vloek van de farao

Enkele maanden na de ontdekking vonden er echter een aantal vreemde gebeurtenissen plaats. Zo overleed Lord Carnarvon, de Egyptoloog die de expeditie had gefinancierd, op 5 april 1923 onverwachts aan de gevolgen van een muggenbeet. Verder zouden op die dag ook alle lichten in de Egyptische hoofdstad Cairo zijn uitgegaan. Tot slot begon de hond van Carnavaron, die zich op dat moment in Engeland bevond, zo hard te janken dat ook hij uiteindelijk dood neerviel.

 

 

 

 

In de media verscheen vervolgens het bericht dat er een inscriptie was gevonden in de tombe van Toetanchamon die luidde: ‘Wie deze heilige grafkamer betreedt, zal door de vleugelen des doods getroffen worden.’ Dat leek een duidelijke verwijzing naar de mug die Carnavaron doodde. Niet veel later werd er ook melding gemaakt van een tweede waarschuwing op een steen bij de ingang van de tombe, waarop stond: ‘Diegenen die mijn naam, mijn fundering, mijn beeltenis schenden, zullen aan de vernietiging worden toevertrouwd.’ De vloek leek bevestigd te worden door een aantal mysterieuze sterfgevallen na de dood van Carnavaron. Zo overleden in korte tijd ook zijn twee halfbroers en stierf de Britse financier George Jay Gould I aan een longontsteking, die hij vermoedelijk opgelopen had na een bezoek aan de tombe.

Nadat de vloek van Toetanchamon voor het eerst in de media verscheen kwam er ook steeds meer aandacht voor het mysterieuze verhaal. Zo vertelde antropoloog Henry Field in 1925 over een gemummificeerde armband uit de tombe die Carter cadeau zou hebben gedaan aan zijn vriend Sir. Bruce Ingham. Het sierraad had de inscriptie ‘Vervloekt zij degene die mijn lichaam verplaatst. Vuur, water en de pest zal hem overkomen.’ Enkele maanden nadat Ingham de armband ontvangen had brandde vervolgens zijn huis af, waarna het tijdens de wederopbouw ook overstroomde. Carter zelf geloofde echter niet in de vloek, die hij publiekelijk afdeed als een verzameling ‘leugenachtige bedenksels’.

Later kreeg hij gelijk, want de inscripties die in de media vermeld werden bleken helemaal niet aanwezig in de tombe van Toetanchamon. Daarnaast was Carnavaron waarschijnlijk niet overleden aan de muggenbeet maar aan een bloedvergiftiging en waren de lichten in Caïro uit vanwege een stroomstoring, een fenomeen wat toen allesbehalve ongebruikelijk was. Verder blijkt uit onderzoek dat slechts 8 van de 58 personen die de tombe toentertijd betraden binnen twaalf jaar kwamen te overlijden, statistisch gezien geen bijzonder hoog aantal. Daarnaast kunnen de sterfgevallen die wel gerelateerd waren aan een bezoek aan de tombe waarschijnlijk verklaard worden door de slechte hygiënische staat van het graf, waar zich de voorgaande drieduizend jaar aardig wat bacteriën en schimmels verzameld hadden.

Howard Carter stierf op 2 maart 1939 in zijn flat in Londen aan Albert Court 49, naast de Royal Albert Hall, op 64-jarige leeftijd aan de ziekte van Hodgkin. Zijn liefde voor Egypte bleef sterk; het grafschrift op zijn grafsteen luidt: ‘Moge je geest leven, moge je miljoenen jaren doorbrengen, jij die van Thebe houdt, zittend met je gezicht naar de noordenwind, je ogen aanschouwend geluk’, een citaat uit de wensbeker van Toetanchamon, en ‘O nacht, spreid uw vleugels over mij uit als de onvergankelijke sterren’.

Zelf kijken in Egypte?

Voor wie zelf wil kijken naar de schatten van Toetanchamon, bezoek dan musea in Egypte en de Vallei der Koningen. Met deze kaart en een  reisbureau met specialisme Egypte (Djoser (Leiden)) komt u steeds dichterbij de schatten.

Nederland (2010): Diverse jubilea vrije tijd sector met 25 jaar Djoser als 5e zegel.

Tutankhamun uitgave Engeland

Royal Mail viert 100 jaar sinds de ontdekking van het graf van Toetanchamon door de Britse archeoloog Howard Carter met een nieuwe set speciale postzegels en een miniatuurvel. De opmerkelijke ontdekking heeft tot op de dag van vandaag het begrip van historici van de religie, rituelen en cultuur van het oude Egypte gevormd. Zeer de moeite waard is ook het prestigeboekje voor verzamelaars van het thema Egypte of Toetanchamon. Uitgave verschijnt 24 november 2022.

Serie van 8 zegels.

Vel met 4 zegels.

Prestige boekje cover.

Royal Mail met alle afbeeldingen:

https://shop.royalmail.com/special-stamp-issues/tutankhamun

Gebruikte bronnen: Historiek en Isgeschiedenis.

Meer info:

Maand van Toetanchamon in RMO Leiden, november 2022:

https://www.rmo.nl/uw-bezoek/activiteiten/maand-van-toetanchamon/

Toetanchamon: The Last Exhibition biedt toeschouwers voor de allereerste keer een buitengewone kans om de farao opnieuw te leren kennen en die unieke momenten te beleven op het grote scherm met exclusieve beelden van hoe 150 van zijn schatten werden verhuisd om deel uit te maken van de grootste internationale tentoonstelling ooit gewijd aan Toetanchamon.

Zie de trailer: https://www.youtube.com/watch?v=Il0wi3jAdQY

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Centraal Afrika • China Volksrepubliek • China vóór 1949 • Duitsland • Egypte • Frankrijk • Groot Brittannië • Liechtenstein

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(11 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...