Op 3 september 1939 verklaarden Frankrijk en Groot-Brittannië de oorlog aan Duitsland na de invasie van Polen. Nadat het Duitse leger de invasie van Polen had voltooid, werd de aandacht gericht op West-Europa. In mei en juni 1940 had de evacuatie uit Duinkerke, ‘Operation Dynamo’,  plaatsgevonden en had de Franse regering zich overgegeven. Het Duitse leger had nu Groot-Brittannië in het vizier. De Kanaaleilanden liggen ongeveer 130 kilometer ten zuiden van de Engelse kust.

Ze bestaan uit vier hoofdeilanden, Jersey Guernsey, Alderney en Sark. Ze zijn Britse kroonbezit en maken geen deel uit van het Verenigd Koninkrijk. In plaats daarvan worden ze beheerd volgens de lokale wetten en gebruiken. Ze worden namens de koning bestuurd door een baljuw, de Bailiff van Guernsey respectievelijk Jersey, vandaar de benaming Bailiwick dat Baljuwschap betekent. Op het omslag van het prestigeboekje is een oude kaart van Noord-Frankrijk afgebeeld met de Kanaaleilanden voor de Normandische kust.

Na de Eerste Wereldoorlog waren de Britse autoriteiten van mening dat de Kanaaleilanden geen strategische betekenis hadden voor Groot-Brittannië. De eilanden waren gemakkelijk benaderbaar voor aanvallen vanuit de lucht en de zee, waarbij hun verdediging te kostbaar, zo niet onmogelijk werd geacht. Op 15 juni 1940 besloot de Britse regering dat de eilanden onverdedigd zouden blijven. De op de eilanden aanwezige Britse militairen vertrokken en enkele dagen later werd aangekondigd dat eilandbewoners die wilden evacueren zich daarvoor moesten aanmelden. Over het algemeen werd voorrang gegeven aan vrouwen, kinderen en mannen in militaire leeftijd om geëvacueerd te worden. In totaal werden 5.000 schoolkinderen en 12.000 volwassenen van de 42.000 vanuit Guernsey geëvacueerd. Vanuit Jersey vertrokken slechts 6.600 van de 50.000 eilandbewoners naar Engeland. Zij vestigden zich in de omgeving van de havenstad Southampton aan de zuidkust van Engeland. De Duitse legerleiding had geen idee dat de Kanaaleilanden door Britse militairen waren verlaten.

De Kanaaleilanden werden van bijzonder belang geacht voor Hitler vanwege hun waarde in termen van Duitse propaganda. De Duitse invasie werd verder beschouwd als een test voor de bezetting van Groot-Brittannië. Eind juni 1940 had het Duitse leger zijn aandacht gericht op Groot-Brittannië en de Kanaaleilanden. Hoewel de eilanden onverdedigd waren, waren de Duitsers zich hiervan dus niet bewust. Als gevolg hiervan kostte een bombardement van 50 minuten op 28 juni 1940 met als doel de haven van de hoofdstad St. Peter Port het leven aan 34 eilandbewoners. Verder raakten 33 mensen gewond. Ook de haven van de hoofdstad van Jersey, St. Helier, werd aangevallen waarbij negen doden vielen.

Het blokje met de postzegel van £1 toont de haven van St. Peter Port. Het blokje werd op 1 augustus 2001 gratis toegezonden naar alle abonnees van Guernsey Post ter gelegenheid van de privatisering van het bedrijf. Twee dagen na het bombardement, op 30 juni 1940, landden Duitse troepen op Guernsey. De grootste groep landde op het onbeschadigde vliegveld van Guernsey. De invasie van Jersey volgde de dag daarna. Het sinds 23 juni 1940 door de bevolking volledig verlaten eiland Alderney werd binnengevallen op 2 juli. Een klein detachement verliet Guernsey om het eiland Sark op 4 juli te bezetten. De invasie door Duitse troepen op de Kanaaleilanden werd pas op 2 juli 1940 via het dagblad ‘The Times’ aan het Britse publiek bekend gemaakt.

Een debat op 9 juli 1940 in het Britse Hogerhuis vond plaats over het zonder enig militair verzet opgeven van de Kanaaleilanden aan de Duitse troepen. Uiteindelijk was men het er over eens, dat de eilanden onverdedigbaar waren gezien de moderne oorlogvoering met bommenwerpers en parachutisten. Een poging tot verdediging zou waarschijnlijk tot zoveel schade hebben geleid dat de eilanden volledig zouden zijn vernietigd. Daarnaast zouden vele doden en gewonden te betreuren zijn. Lord High Chancellor, 1st burggraaf John Allsebrook Simon zei, dat hij de gevoelens van bezorgdheid en verdriet van de leden van het Hogerhuis deelde waarover andere leden eveneens hadden gesproken. Hij verklaarde echter dat de Britse regering de acties had ondernomen in het licht van wat men nooit had verwacht, de ineenstorting van het Franse leger.

© National Portrait Gallery, London

Portret van John Allsebrook Simon, 1st Viscount Simon, vervaardigd door een onbekend gebleven fotograaf op 5 november 1931. Meer dan 41.000 burgers en ambtenaren bleven achter op het eiland Jersey, bijna 24.500 op Guernsey en 470 burgers op het eiland Sark. De gehele bevolking van het eiland Alderney, ongeveer 1.500 mensen, werd geëvacueerd naar Engeland. De Duitse bezetting van de Kanaaleilanden bedroeg ongeveer 40.000 soldaten bestaande uit een artillerieregiment, drie infanterieregimenten, enkele eenheden van de marine en luchtverdedigingsbataljons. Hitler gaf persoonlijk bevel om de eilanden tot het uiterste te verdedigen. Daartoe werden door dwangarbeiders vele betonnen bunkers en forten gebouwd als zeer belangrijk onderdeel van de ‘Atlantikwall’. In 1943 werd overwogen om de eilanden met landingen door de geallieerden te bevrijden maar het plan werd onuitvoerbaar geacht vanwege de zeer sterke Duitse tegenstand en de onneembare betonnen vestingwerken. Het zou gepaard gaan met talloze verliezen aan mensenlevens en materiaal.

De Kanaaleilanden werden tijdens de Duitse bezetting door de Britse regering volledig genegeerd. Maar eind mei en begin juni 1944 kreeg men een sprankje hoop toen de op het eiland Guernsey geplaatste Duitse Freya en Würzburg radarinstallaties vanuit de lucht door geallieerde vliegtuigen werden gebombardeerd. Op 6 juni 1944 vonden geallieerde landingen plaats op de stranden van Normandië. D-Day! Eigenlijk een dubbele benaming voor ‘Operatie Overlord’, want de eerste D betekende ook ‘Dag’. Later is voor de letter D ‘Decision Day’ ofwel ‘Beslissing dag’ verzonnen, een zogenoemde ‘backroniem’. D-Day luidde het begin in van het einde van de Duitse bezetting van Europa. De hoop groeide bij de eilandbewoners dat ze snel zouden worden bevrijd nu de geallieerden optrokken via de stranden dieper Normandië in en het schiereiland Contentin en de haven van Cherbourg veroverden. De Slag om Cherbourg duurde ongeveer drie maanden waarna de zwaar beschadigde haven die door gezonken schepen en zeemijnen was geblokkeerd, na opruimwerkzaamheden en reparaties in gebruik kon worden genomen.

Maar gezien vanuit het vasteland van Frankrijk lieten de geallieerden de Kanaaleilanden letterlijk links liggen. Wel zagen de eilandbewoners honderden bommenwerpers en jachtvliegtuigen overkomen die Caen en Cherbourg aanvielen en honderden schepen met landingstroepen, maar niet richting hun eilanden. De eilanders voelden zich enorm in de steek gelaten door de Britse regering maar konden niet anders dan accepteren dat eerst Europa moest worden bevrijd van de nazi’s. Zo raakten de Kanaaleilanden geïsoleerd van het vasteland van Europa en een verbinding met Engeland bestond al lang niet meer. Al snel raakten voedselvoorraden op en de hongerdood dreigde voor de eilandbewoners. In oktober 1944 was de nood zo hoog dat de Duitse bezetter de Bailiff van Guernsey, Victor Gosselin Carey, toestemming gaf om het Internationale Rode Kruis te informeren over de nijpende situatie op het eiland en de eilanden Sark en Herm. Dat bericht werd op 5 november 1944 ontvangen door het Rode Kruis. Enkele dagen later volgde eenzelfde noodbericht van de Bailiff van Jersey, Sir Alexander Coutanche. De Duitse bezetters konden ook geen kant op en waren gedwongen op de eilanden te blijven.

Alexander Moncrieff Coutanche, Baron Coutanche, is afgebeeld op een postzegel uitgegeven op 9 mei 1970 als Bailiff van Jersey. De afbeelding is naar een olieverfschilderij in 1960 vervaardigd door Sir Herbert James Gunn. Het schilderij bevindt zich in het ‘Royal Court House’ in het centrum van St. Helier op het eiland Jersey. De situatie op de Kanaaleilanden werd steeds slechter. De eilandbewoners probeerden zoveel mogelijk zelf groenten te telen en aardappelen te verbouwen maar graan was schaars en brood raakte op. In augustus 1944 bood de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Joachim von Ribbentrop, via het Rode Kruis een voorstel aan gericht aan de Britse regering om alle eilandbewoners te evacueren met uitzondering van mannen die diensten voor hen konden verrichten.

De Eerste Minister, Winston Churchill, wees het aanbod af. Hij gebruikte de woorden ‘Let ’em starve. They can rot at their leisure’. Vrij vertaald: ‘Laat ze verhongeren. Ze kunnen op hun gemak wegrotten’. Het was lang onduidelijk wie hij hiermee bedoelde, de eilandbewoners of de Duitse bezetters. Maar aangenomen wordt de laatsten….

Na intensief overleg tussen het Internationale Rode Kruis, de Orde van St. John en de Duitse bevelhebbers op de eilanden werd besloten het Rode Kruisschip, het onder Zweedse vlag varende stoomschip ‘Vega’ gebouwd in 1913, naar St. Peter Port te zenden met voedselpakketten, medicijnen en andere levensbehoeften. Het schip vertrok op 20 december uit de haven van Lissabon en bereikte Guernsey op 27 december en Jersey op 31 december 1944.

In totaal maakte de ‘Vega’ onder gezagvoerder kapitein Gösta Wideberg zeven tochten vanuit Lissabon naar de eilanden. De voedselpak-ketten die de ‘Vega’ aan land bracht kwamen vooral uit Canada en Nieuw-Zeeland. Elk voedselpakket was voldoende voor het overleven van een volwassene gedurende een maand. Bij de eerste zending waren 120.000 voedselpakketten afgeleverd. Speciale pakketten waren bestemd voor baby’s en kinderen. Voor het laatst deed de ‘Vega’ de eilanden aan in juni 1945, totdat de veerdiensten tussen Frankrijk en Engeland waren hersteld.

Bijna een jaar na de landingen van de geallieerden in Normandië werden de Kanaaleilanden bevrijd. De overgave van de Duitse bevelhebbers vond plaats op een oorlogsschip, de torpedobootjager ‘HMS Beagle’. Dit schip dat in september 1930 voor de Britse Marine was afgebouwd, had vele oorlogsoperaties uitgevoerd zoals in 1940 bij de evacuatie van Britse militairen uit het Franse St. Nazaire en Bordeaux, begeleiding van konvooien naar Moermansk, Rusland, en de bestrijding van Duitse onderzeeboten.

Het schip was ook ingezet tijdens D-Day in Normandië. Op 9 mei 1945 werd ‘HMS Beagle’ naar Jersey gezonden en meerde af in de haven van St. Helier. Met een motorsloep werden Duitse officieren in gezelschap van de Baillif van Jersey naar de torpedobootjager gebracht. Op het schip werd de overgave door de Duitse bezetter bekrachtigd met een handtekening. Het schip is afgebeeld op de prentkaart.

Het zusterschip van ‘HMS Beagle’ was de torpedobootjager ‘HMS Bulldog’. Dit schip voer naar St. Peter Port op Guernsey om ook hier de overgave van de Duitse troepen te eisen. Vertegenwoordiger van Groot-Brittannië was brigadegeneraal Alfred Ernest Snow. Eerst kwam kapitein-luitenant Arnim Zimmerman van de Duitse marine aan boord die sommeerde dat de twee Britse oorlogsschepen onmiddellijk moesten verdwijnen. De wapenstilstand ingesteld door de Duitsers zou tien uur duren. Daarna zouden de schepen onder vuur worden genomen door de Duitse kustbatterijen. De Britse schepen bleven echter doorvaren voor de kust van de eilanden en Zimmerman kreeg van brigadegeneraal Snow de opdracht mee om zijn commandant te informeren dat Duitsland had gecapituleerd en dat zij zich moesten overgeven. Generaal-majoor Siegfried Heine kwam daarna aan boord van de torpedobootjager en ondertekende de documenten tot overgave van de Duitsers op het eiland Guernsey. De Duitse commandant over de Kanaaleilanden was vice-admiraal Friedrich Hüffmeier, voormalig commandant van het slagschip ‘Scharnhorst’, die zich pas overgaf nadat alle documenten waren ondertekend door zijn onderbevelhebbers. Hij werd krijgsgevangen genomen en verbleef in een Brits krijgsgevangenenkamp tot 2 april 1948. Hij overleed op 13 januari 1972 in het Duitse Münster.

Brigadegeneraal Alfred Ernest Snow las op 12 mei 1945 de proclamatie voor die was opgesteld om de bevrijding van de Kanaaleilanden te bekrachtigen. Dit deed hij namens koning George VI die de eilanden als kroonbezit liet besturen door de Britse regering. De vorst wordt vertegenwoordigd door een luitenant-gouverneur, een van de functies behorende tot de Bailiff van Guernsey en de Bailiff van Jersey. Op de achtergrond van de postzegel is de ingang van het Elizabeth College op het eiland Guernsey te zien, waarin het voormalige hoofdkwartier van de Duitse commandant was gevestigd. Voordat hij de proclamatie voorlas hees hij de Britse vlag, de Union Flag, voor de trappen van het College.

De bevrijding van de Kanaaleilanden werd op 8 mei 1945 aangekondigd door de toenmalige premier, Winston Churchill. In een verklaring in het Lagerhuis kondigde hij aan dat ‘onze geliefde Kanaaleilanden vandaag ook bevrijd zullen zijn’. Slechts het eiland Alderney waarop uitsluitend de 3.202 man sterke Duitse troepen waren gelegerd en de eilandbevolking volledig was geëvacueerd, werd op 16 mei 1945 ‘bevrijd’ toen de Duitse commandant zich overgaf aan de Britten. De Britten troffen een eiland aan dat vrijwel volledig door zo’n 4.000 dwangarbeiders was omgebouwd tot een onneembare betonnen vesting met vele bunkers en kazematten. Huizen waren vernield en overal lagen duizenden landmijnen die moesten worden opgeruimd.

De woorden van Churchill werden weergegeven op een blokje met een postzegel van £1 uitgegeven op 9 mei 1995 ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van de bevrijding van de Kanaaleilanden. Churchill staat hier te midden van de koninklijk familie, prinses Elizabeth, koningin Elizabeth, koning George VI en prinses Margaret Rose. De foto is genomen op VE-Day, ‘Victory in Europe’, 8 mei 1945. Er bestaan vele verschillende foto’s die op vrijwel hetzelfde moment zijn gemaakt door een legertje fotografen. De koninklijke familie en Churchill poseerden op het balkon van Buckingham Palace in Londen. De koning en koningin verschenen die dag acht keer op het balkon. De woorden van Churchill, wel wat wrang overgekomen bij de eilanders die zo lang moesten wachten op hun bevrijding van de nazi’s.

De eerste geëvacueerde burgers van Guernsey en Jersey keerden vanaf 25 juni 1945 terug. Pas vanaf 15 december 1945 kwamen de eerste evacuees van Alderney terug naar hun eiland. Ze gingen aan de slag om het eiland weer bewoonbaar te maken maar de enorme betonnen verdedigingswerken liet men ongemoeid en een aantal werd omgevormd tot musea en herdenkingsplaatsen.

De postdienst van Alderney herdacht de terugkeer van de geëvacueerde bewoners van het eiland met twee postzegeluitgiften. Op 16 november 1995 verscheen een blokje met daarin een postzegel van £1.65 met een afbeelding van terugkerende evacués op een schip verwelkomd door vuurwerk. Tien jaar later, op 27 oktober 2005, volgde een blokje met daarin een postzegel van £2. Alle twee de blokjes ter herdenking van de terugkeer naar het eiland op 15 december 1945.

Op 10 november 2015 volgde nog een blokje met daarin een postzegel van £3 waarop een van de schepen, het stoomschip ‘Autocarrier’ met thuishaven Londen is afgebeeld met evacuees aan boord. Het schip was in 1931 gebouwd in Glasgow voor de spoorwegmaatschappij ‘Southern Railway’. Het schip kon ongeveer honderd passagiers vervoeren en 35 auto’s. Op de tocht naar Alderney voeren 110 evacués mee. Het schip werd in augustus 1954 uit de vaart genomen en gesloopt.

Met hun terugkomst brachten de evacués de Engelse taal mee naar de Kanaaleilanden waardoor de Franse taal en het patois, het dialect, steeds meer werd verdrongen. Door de betonnen nalatenschappen van de nazi’s zullen de vijf jaren van bezetting altijd een herinnering blijven en vormen nu vooral toeristische bezienswaardigheden. Toerisme, thans een van de belangrijkste inkomstenbronnen voor de Kanaaleilanden. Heeft u de Kanaaleilanden wel eens als toerist bezocht?

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Alderney • Canada • Duitsland • Frankrijk • Groot Brittannië • Jersey • Eerste Wereldoorlog • Musea • Tweede wereldoorlog

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(3 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...