Vincent Mentzel: Fotograaf van de macht

06 juni 2022, 15:09 uur - Randy Koo

Vincent Mentzel heeft in 2021 en 2022 twee expo’s, namelijk in Museum Hilversum (31 oktober 2021 t/m 9 januari 2022) en in de Philipsvleugel van het Rijksmuseum (t/m 6 juni 2022). In 2020 werd Mentzel 75 jaar. Door de corona verschenen zijn expo’s op een later tijdstip. Vincent Mentzel behoort al jaren tot de beeldbepalende fotografen van ons land. Hij bracht het nieuws over de gehele wereld letterlijk in beeld. Tijdens zijn carrière is de fotojournalistiek veranderd: van ondergeschoven kindje tot een krachtig en zelfstandig medium met artistieke mogelijkheden. Mentzel is ook bekend als ontwerper van postzegels en munten.

Post Views: 2.345

Vincent Mentzel

Vincent Mentzel (1945) werkt sinds het begin van de jaren zeventig als staffotograaf voor NRC Handelsblad en heeft zich in die tijd ontwikkeld tot een van de bekendste Nederlandse fotojournalisten. Als staffotograaf bepaalde hij lang het gezicht van de krant. Hij onderscheidde zich aanvankelijk als parlementair fotograaf, maakte daarna grote (buitenlandse) reportages en was nauw betrokken bij de beeldredactie van M Magazine.

Burgemeester Samkalden verricht opening World Press Photo en reikt prijzen uit, Samkalden geeft prijs aan Vincent Mentzel in 1973. Foto: Nationaal Archief / Wikipedia.

Onderscheidingen

World Press Photo, Beste Nederlandse Persfoto (1973)
Pictures of the Year, Eervolle vermelding Universiteit van Missouri, USA (1974)
De Zilveren Camera, Wissel Trofee (1975)
World Press Photo, 1e prijs News Features (1978)
De Zilveren Camera, Wissel Trofee (1980)
World Press Photo, eervolle vermelding ‘People In the News’ (1982)
International Organisation of Journalists, ‘Master of Pressphotography’ (1983)
Impact portret prijs (2006)
De Grote Paul (2007)
Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw (2007)

Opdrachten

Beatrix zegels (1981 – 2001)

De foto’s, die elke Nederlander kent zijn de twee portretten die ten grondslag liggen aan de nieuwe munt en de nieuwe postzegel, die in 1980 na de kroning van koningin Beatrix gemaakt moesten worden. In opdracht van de Dienst Esthetische Vormgeving van de PTT maakte hij op 14 november 1980 op kasteel Drakensteyn een aantal portretten van de koningin. Vier kunstenaars en vormgevers – Jaap Drupsteen, Walter Nikkels, Marte Röling en Peter Struycken – mochten die portretten gebruiken voor een schetsontwerp, waarbij zij volgens de opdracht de portretten ‘mogen wijzigen of als aanleiding voor een zelf uitgevoerd portret mogen toepassen’. Het uiteindelijke portret voor de permanente postzegel moest tijdloos zijn. Struyckens ontwerp met een glimlachende koningin werd uiteindelijk uitgekozen, onder meer omdat hij zijn ontwerp digitaal had gemaakt, dat als techniek ‘van deze tijd’ werd beschouwd. Met behulp van de computer van de afdeling Patroonherkenning van de Technische Hogeschool Delft was het portret opgebouwd uit punten met variërende afstand. De punten dienden tevens als raster voor het koperdiepdrukprocedé. Vanaf 15 december 1981 waren de eerste zegels op de postkantoren te koop.

Nederland (1981-1990): Koningin Beatrix, in zwart, 16 waarden.

De foto die Vincent Mentzel van de koningin heeft gemaakt, was de basis voor de permanente Beatrix postzegel (1981 – 1990 zwart) en Beatrix (1991 – 2001 inversie). De bekende postzegel met de ‘stippen’ is ontworpen door Peter Struycken. De typografie is verzorgd door Gerard Unger. Over de totstandkoming van de Beatrix zegel kunt u de volledige analyse en interview met Peter Struycken lezen op: https://kalden.home.xs4all.nl/stru/struycken-nl.htm

Vanwege het beeldrecht en copyright van de foto’s van Vincent Mentzel kunt u de betreffende foto vinden op zijn link, even scrollen dan vindt u zowel de foto als de zegel op een maximumkaart: http://vincentmentzel.nl/

Nederland (1991-2001): Koningin Beatrix, inversie 12 waarden.

Paleis Noordeinde (1987)

Het ontwerp van de zegel is van Vincent Mentzel samen met Kees Nieuwenhuijzen. Een doorloper! Paleis Noordeinde is een koninklijk paleis in Den Haag, gelegen aan het Noordeinde. Het is het werkpaleis van koning Willem-Alexander. Het complex is eigendom van de Staat der Nederlanden. Het Rijk is verantwoordelijk voor de bouwkundige staat en inrichting.

Nederland (1987): Paleis Noordeinde.

Voor Paleis Noordeinde staat een markante, monumentale boom met een wit bankje eromheen. Deze boom is geplant in 1880. Het is een paardenkastanje die met zijn prachtige brede kruin al jarenlang zorgt voor schaduw en groen op dit pleintje. Waar nu de Postzegelboom staat, stond ooit een galerij in neogotische stijl. Die liet koning Willem II in 1848 bouwen, recht tegenover Paleis Noordeinde. Waar het aan lag, wie zal het zeggen, maar de galerij stond ruim 30 jaar later alweer op instorten en werd neergehaald. Wat restte was een leeg pleintje. Een uitgelezen plek voor deze kastanje om uit te groeien tot een kanjer.

De Postzegelboom is aan zijn naam gekomen doordat onder en om de boom jarenlang postzegels zijn verkocht en geruild. Al voor de oorlog gebeurde dit onder het lover van de paardenkastanje, meestal op woensdag en zaterdag. Als de loop er een beetje in zat, konden wel honderd filatelisten tegelijk zich verdringen rond de boom om hun slag te slaan.

100 jaar Oranjevrouwen (1990)

Op 5 september 1990 verschijnt een postzegel met als onderwerp ‘Honderd Jaar Oranjevrouwen’. Voor het portret van koningin Beatrix wordt de foto van Vincent Mentzel uit 1980 gebruikt.

Nederland (1990): Honderd Jaar Oranjevrouwen.

50 jaar Koning Willem-Alexander (2017)

Mentzel maakte negen van de tien foto’s. De foto van de jonge Willem-Alexander met de voetbal is door prins Claus genomen. Het postzegelvel laat de actieve kant van koning Willem-Alexander zien, door de combinatie van formele en informele momenten. Eén foto is recentelijk gemaakt, in november 2016. Vincent Mentzel portretteerde de koning in de tuin van landgoed De Eikenhorst. Deze foto sluit mooi aan op de foto uit 1985 erboven: dat was de eerste foto waarvoor Willem-Alexander leerde poseren. Zo is de cirkel rond.

Aan boven- en onderkant van het vel zijn transparante banen in rood en blauw geplaatst, waarmee het vel een koninklijke allure en uitstraling krijgt. In de uitgespaarde witte driehoekjes bevinden zich de sorteerhaken, die naar gelijmde hoekjes verwijzen, waarmee foto’s in albums worden bevestigd. ‘De extra foto’s op de tabs versterken het gevoel van continuïteit. Daardoor zijn er ook meer vaart en richting in de foto’s gekomen, net alsof je de foto’s kunt swipen’, aldus ontwerpster Irma Boom. Op een na zijn alle foto’s door Vincent Mentzel gemaakt.

Nederland (2017): 50 jaar Koning Willem-Alexander.

Misschien ongemerkt, maar onmiskenbaar, geven de blauwe en oranje kleurbanen koninklijke allure aan het postzegelvel. Daarbinnen zijn de foto’s zowel in zwart-wit als kleur afgebeeld. Zwart-wit voor de meer informele momenten uit het leven van de koning, kleur voor de meer formele momenten.

Volgens Mentzel komen in alle foto’s het karakter van de koning en zijn voorkeuren duidelijk naar voren. ‘Misschien nog wel het sterkst op de foto die in Rotterdam is genomen. Daar zit van alles in: de lach, de vlag, het water, het binnenschip, de Willemsbrug. In andere foto’s keren andere aspecten terug: het sportieve met de voetbal, het actieve als hij op straat loopt tijdens het staatsbezoek aan China, zijn tijd bij de marine. Het zijn ook geen glamourfoto’s, het zijn journalistieke beelden. Je ziet een jongen die oefent om staatshoofd te worden. En de man die dat is’.

Munten

Beatrix munten (1982)

In december 1980 maakte hij tijdens een poseersessie met de koningin voor acht kunstenaars in het paleis aan het Lange Voorhout een aantal portretten en profil ter voorbereiding van een nieuwe Nederlandse munt. Uit de schetsontwerpen werd die van Bruno Ninaber van Eyben gekozen. Ninaber van Eyben gebruikte als uitgangspunt voor zijn uiteindelijk ontwerp een portret en profil dat Mentzel maakte, waarbij hij de lijnen van het kapsel nadrukkelijker profileerde. In februari 1982 kwam de gulden als eerste van de nieuwe muntreeks in omloop.

Alle zes Beatrix Gulden munten (1982):

https://www.centraalmuseum.nl/nl/maker/bruno-ninaber-van-eyben

Vanwege het beeldrecht en copyright van de foto’s van Vincent Mentzel kunt u de betreffende foto vinden op zijn link: http://vincentmentzel.nl/

Beatrix 50 Gulden munt (1988)

Karel Martens ontwerpt op basis van een portret dat Mentzel in 1980 maakte van koningin Beatrix één zijde van de vijftig gulden herdenkingsmunt (ter gelegenheid van het Koning-Stadhouderjaar William & Mary). Het portret is met een computer van de Universiteit Nijmegen opgebouwd uit kleine kegeltjes, die op de munt liggen, waardoor een soort rastereffect ontstaat. Uitgegeven in 1988 voor het 300e huwelijksjaar van Stadhouder-Koning Willem III en Maria II van Engeland 1689-1982.