Vogelpracht in Haarlem

23 mei 2022, 23:03 uur - Randy Koo

Als je Haarlem bezoekt als ‘dagje uit’ en je hebt het Teylers museum niet gezien, dan heb je Haarlem niet gezien. Tot en met 29 mei 2022 is de expo ‘Vogelpracht’ te zien. Zegt ‘The Birds of America’ van John James Audubon al iets meer? Liefhebbers van vogels mogen deze expo niet missen. Behalve vogelafbeeldingen uit het beroemde boek staan er ook opgezette vogels van Naturalis en nog veel meer. Laat u rondleiden via de bijbehorende zegels.

Post Views: 1.969

John James Audubon

John James Audubon (1785 – 1851) was een Frans-Amerikaanse schrijver, woudloper, natuuronderzoeker, ornitholoog, schilder en illustrator. Centraal staat in het museum zijn grote werk: The Birds of America.

Audubon werd geboren op Haïti — destijds een Franse kolonie — en groeide op in Frankrijk onder de naam Jean-Jacques Audubon. Om de dienstplicht van Napoleon te ontduiken week hij in 1803 uit naar de Verenigde Staten en verengelste er zijn naam tot John James. Hij had aanvankelijk twaalf ambachten en dertien ongelukken en raakte in 1819 in de gevangenis vanwege zijn schulden.

The Birds of America

Het enige waar hij in uitblonk, was tekenen en schilderen. Nog in Frankrijk was hij vaak in het bos te vinden om er schetsen te maken. In de V.S. besloot hij dat vogels het mooiste waren wat de natuur te bieden had en ontwikkelde er een obsessie voor. Op 12 oktober 1820 begon hij in Cincinnati aan een bootreis op de rivier de Ohio met het – zeker in die tijd – ambitieuze doel om van alle vogels van Noord-Amerika een geschilderde afbeelding te maken. Hoewel velen in dit voornemen de bezegeling van zijn ondergang zagen, vertrok hij in 1826 naar Engeland om er zijn boek ‘The Birds of America’ uit te geven met 435 afbeeldingen van grotendeels nog onbekende vogelsoorten. Het boek werd letterlijk wereldberoemd. De Verenigde Staten waren in deze dagen nog een vrij onbelangrijk, ongetemd en onbekende verzameling landen. In het Verenigd Koninkrijk, de belangrijkste mogendheid van die dagen, maakte het boek grote indruk en zijn stijl van afbeelden vond veel navolging.

Guinee-Bissau (1985): Audubon vogels.

De afbeeldingen van Audubon waren groot, duidelijk, levendig, nauwkeurig en gezet in de natuurlijke omgeving van de desbetreffende vogels. Audubon reisde daarvoor de hele Mississippi af, via New Orleans en het Zuiden naar de Dry Tortugas – het zuidpuntje van Florida – langs de Atlantische kust naar het noorden tot hij de rotskust van Labrador bereikte. Daarna reisde hij naar de prairie van de Dakota’s, toen nog Indiaans gebied. Het reizen in deze streken was in deze dagen geen peulenschilletje. Audubon was een woudloper en scherpschutter, gekleed in hertenleer met berenvet in zijn haar. Zijn vaak sterke reisverhalen vonden in Engeland veel aftrek en verschenen als vervolgverhalen in de krant. Zijn methode om aan goede modellen te komen doet vandaag vaak enige wenkbrauwen rijzen: hij schoot soms honderden exemplaren van een bepaalde soort om ze te bestuderen en de best bewaarde met ijzerdraad in een zo natuurlijk mogelijke houding op te zetten. Vervolgens werden ze dan als model gebruikt voor zijn tekeningen, pastels en aquarellen.

American Flamingo – John James Audubon. Foto: Brooklyn Museum / Wikipedia.

Hoewel hij genoot van de jacht, was hij bepaald niet te spreken over onverantwoordelijke overbejaging met algehele uitroeiing van soorten tot gevolg. Een aantal vogels die hij vereeuwigd heeft, is inmiddels inderdaad uitgestorven zoals de reuzenalk, de ivoorsnavelspecht, de carolinaparkiet en de trekduif. Hij besefte bij zijn reizen over de prairie terdege dat dit ook weleens het lot van de bizon kon worden en kwam daar tegenop. Zijn boek deed ook veel om het besef van natuurwaarden te doen ontwaken. Zo kan hij zeker gezien worden als een grondlegger van de natuurbescherming.

Tanzania (1986): John James Audubon.

Relatie met slavernij

De voorover gebogen flamingo is Audubons bekendste prent (zie boven). Wellicht heeft u een affiche thuis van deze vogel. Audubon tekende circa duizend vogelsoorten. Zijn ambitieuze plan was om alle vogels van Amerika vast te leggen in een boekenserie, The Birds of America. Daartoe trok hij begin 19e eeuw jaren door de wildernis. Om op expeditie te gaan kocht hij een kano inclusief tot slaaf gemaakten.

In Audubons tijd was het bezit van slaven in het zuiden van de Verenigde Staten nog legaal, maar in het noorden en elders in de wereld was de weerstand tegen de slavernij destijds al groot. Audubon schreef in een van zijn reisverslagen dat hij een groep gevluchte slaven, die hij in een moeras aantrof, weer terugbracht naar een plantage ‘waar ze zo gelukkig waren als slaven doorgaans kunnen zijn’.

Guinee (2007): John James Audubon.

Audubon maakte tijdens zijn vogelreizen gebruik van minstens negen slaven en bekommerde zich niet om hun lot wanneer zij werden verhandeld, verkracht of vermoord, schrijft Joseph Drew Lanham (Amerikaanse en zwarte schrijver, bioloog en vogelaar). Dat was niet ongebruikelijk in Audubons tijd volgens Lanham, maar nu is het tijd om de vogelschilder te demystificeren. Inmiddels heeft de National Audubon Society zijn naamgever openlijk betiteld als ‘racist’. Er wordt aandacht gegeven over het ‘slavernij’ verleden van Audubon in de expo.

Nalatenschap

De National Audubon Society (opgericht in 1905) kan met meer dan een half miljoen leden beschouwd worden als een van de belangrijkste natuurbeschermingsorganisaties in de Verenigde Staten.

Van november 2007 tot en met januari 2008 organiseerde Teylers Museum een tentoonstelling over John James Audubon en zijn boek The Birds of America, waarvan het museum een van de 191 exemplaren bewaart. In 2010 werd een exemplaar van The Birds of America voor 11,5 miljoen dollar geveild. Het was daarmee het duurste boek ter wereld tot dan toe.