De hierboven afgebeelde postzegel van 2 Fr in de kleur donkerkarmijn werd verkrijgbaar gesteld op 18 september 1939 met als thema de geneeskrachtige bronnen van Mondorf-les-Bains. Ontwerper was de in 1894 geboren Hans Zaugg uit Gerzensee, Zwitserland. De geneeskrachtige werking van het bronwater werd al in 1841 ontdekt en in 1847 toegepast door een hotel met een kuur voor de gasten. De postzegel was voorbereid om uit te geven ter gelegenheid van de Internationale Postzegeltentoonstelling die van 3 tot en met 19 september 1939 in Mondorf zou worden gehouden.

Ook een blokje met een postzegel van 10 Fr was voorbereid met de tekst ‘100 jaar onafhankelijkheid’. Bij mij is alleen een zwart-wit foto bekend van het ontwerp afgebeeld in een artikel van Dieter Basien met de titel ‘Mondorf…Interessant…hätten Sie’s gewusst?’.

© Dieter Basien

Dit blokje, met een afbeelding van de Marie-Adelheid bron zoals te zien is op de prentkaart, werd niet meer gedrukt omdat op 27 mei 1939 al een serie van tien postzegels was verschenen ter gelegenheid van de herdenking van 100 jaar onafhankelijkheid van Luxemburg. De verzamelaar moest daarvoor aan het postloket 24,30 Fr neertellen om de complete serie te bemachtigen.

Met daarbij de weldadigheidsserie uit te geven op 1 december 1939 voor een totaalprijs van 8 Fr en een blokje op 20 december 1939 ter gelegenheid van het regeringsjubileum van groothertogin Charlotte van 10 Fr zou dit een te grote financiële belasting worden voor de verzamelaar. In verband met de internationale spanningen ging de tentoonstelling echter niet door maar de postzegel van 2 Fr in de kleur donkerkarmijn werd wel uitgegeven.

De postzegel van 2 Fr Mondorf-les-Bains verving de uitgifte van 2 Fr met een afbeelding van het landschap rond Clervaux die was verschenen op 16 oktober 1928. Zo werd medegedeeld door de Directie van de Luxemburgse Postdienst op 19 augustus 1939. De afgebeelde ongetande postzegel met gelijk ontwerp is uitgegeven op 15 augustus 1935 ter gelegenheid van de van 15 tot en met 18 augustus te organiseren postzegeltentoonstelling in Esch-sur-Alzette en was alleen verkrijgbaar met een toeslag van 50 C.

Eveneens ten behoeve van de Internationale Postzegeltentoonstelling in 1939 was een oplage van 100.000 exemplaren aangemaakt in de kleur donker blauwgrijs. Deze lag opgeslagen in het postmagazijn, acht pakketten met in elk pakket 250 vellen van 50 zegels. Wat moest daarmee gebeuren? Deze vraag werd op 4 oktober 1939 gesteld aan de verantwoordelijke staatsminister. De directeur van de postdienst schreef: ‘Ik stel voor om het in de volgende vorm te doen. De tweede postzegel, vierde, zesde etc. van elk vel zal worden voorzien door middel van opdruk met het teken van het Rode Kruis, wat een nieuwigheid zal zijn voor verzamelaars die de 100.000 stuks gemakkelijk zullen kopen’. De staatsminister was het daarmee niet eens en schreef voor om elke postzegel van een opdruk te voorzien met een toeslag van 50 C per zegel. Dit werd bevestigd in een brief van de directeur van de postdienst van 10 januari 1940.

De zegelvellen werden daarna met een boekdrukpers voorzien van het kruis van Lotharingen en een toeslagwaarde van 50 C, beide in de kleur zwartgroen. De extra druk werd door drukkerij Pierre Linden, Grand-Rue in Luxemburg, aangebracht. De opdruk werd op 24 februari 1940 uitgevoerd tegen een vergoeding van 550 Fr. De zegel zonder tweede druk werd dus niet uitgegeven. Toch zijn enkele exemplaren zonder opdruk, getand en ongetand, in verzamelaarshanden terecht gekomen afkomstig uit de verkochte archieven van postwaardendrukkerij Courvoisier. De toeslag werd bestemd voor de kinderzorg in Luxemburg. De uitgiftedatum werd gesteld op 1 maart 1940. Beide postzegels, de karmijnrode en blauwgrijze met opdruk, waren geldig voor de frankering tot en met 30 september 1940.

Doordat de mogelijkheid van een inval door de Duitsers steeds dreigender werd, ook al was het groothertogdom neutraal, werden in het voorjaar van 1940 maatregelen genomen. Zoals het plaatsen van verdedigingswerken op de grens met Duitsland en Frankrijk. Dit gebeurde met betonnen wegversperringen met stalen deuren. Dit was de zogenoemde ‘Schusterlinie’ vernoemd naar de ontwerper ervan. Poststukken die vanuit Luxemburg naar Duitsland werden gezonden werden door de Duitse ‘Wehrmacht’ gecensureerd. Zoals is te zien op de briefkaart van apotheker René Kayser die ik aantrof, verzonden op 28 maart 1940 vanuit Esch-sur-Alzette naar boekhandel Wilhelm Knapp in Halle an der Saale in Saksen-Anhalt. De bestelling van de boekwerken werd op 5 mei 1940 uitgevoerd, vlak voor de inval door de Duitse troepen in Luxemburg. De apotheek, nu onder de naam ‘Nord Pharmacie’ met, tot 4 april 2022 als eigenaresse Marianne Kayser, bestaat nog steeds en is gevestigd op de hoek van de rue du Nord en rue Victor Hugo.

Groothertogin Charlotte volgde op 15 januari 1919 haar zus Maria Adelheid op. Voor de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog waren in Luxemburg vanaf 10 november 1926 permanente postzegels in gebruik met haar portret waarbij ze naar rechts kijkt. De eerste serie bestond uit elf frankeerwaarden van 5 C tot en met 1¼ Fr.

Daarna volgden aanvullingen met dezelfde afbeelding in de jaren daarna. Deze aanvullingswaarden betroffen nieuwe frankeerwaarden maar ook werden bestaande waarden uitgegeven in een gewijzigde kleur. Zoals de waarde van 1 Fr leikleurig zwart van 1926 die op 15 februari 1930 werd gewijzigd in karmijnrood. De waarde van 1¼ Fr uit 1926 in de kleur donkerblauw werd in datzelfde jaar vervangen door een gelijke waarde in donkergeel.

Maar ook die laatste waarde in de kleur donkergeel werd al snel, op 20 juni 1931, vervangen door een zegel in de kleur donkergroen. De laatste zegel die in deze uitvoering met portret van groothertogin Charlotte zou verschijnen.

Op 10 november 1926 en daarna werden naast de gewone frankeerzegels, dienstzegels in gebruik genomen met dezelfde afbeelding van groothertogin Charlotte, maar dan voorzien van een opdruk in een sierlijk cursief geplaatst woord ‘OfficieL’. Deze opdrukvorm werd voor het eerst in 1908 toegepast op postzegels met afbeelding van het staatswapen uitgegeven op 10 oktober 1907 en groothertog Wilhelm uitgegeven vanaf 26 november 1906.

Een dienstzegel in hoge waarde werd in gebruik genomen op 15 november 1935. Daartoe werd de postzegel van 10 Fr uitgegeven op dezelfde datum op gewoon papier met kamtanding 12½ bijgedrukt in kamtanding 12½ : 12, op speciaal papier met watermerk WT & Co, dat niet eerder voor Luxemburgse postzegels was gebruikt. De bijgedrukte zegels met dit watermerk werden voorzien van een gewijzigde opdruk ‘OfficieL’ in rode kleur. Ook deze dienstzegels werden met ingang van 1 oktober 1940 buiten gebruik gesteld. Echt gebruikt op een poststuk heb ik de dienstpostzegel van 10 Fr nog nooit gezien. Dit was overigens de laatste dienstzegel die door Luxemburg werd gebruikt.

De Duitse bezetter wilde zo snel mogelijk af van de Luxemburgse postzegels en briefkaarten. Om deze te vervangen werden de postzegels en briefkaarten met afbeelding van Paul von Hindenburg van het Duitse Rijk voorzien van de opdruk ‘Luxemburg’ in boekdruk met zwarte inkt. De serie postzegels bestond uit zestien frankeerwaarden met daarnaast drie briefkaarten die op 1 oktober 1940 verkrijgbaar werden gesteld.

Alle tot dan toe nog voor de frankering geldige Luxemburgse postzegels werden met ingang van 1 oktober 1940 ongeldig verklaard. Ook de dienstzegels met de opdrukken ‘OfficieL’ werden met ingang van 1 oktober 1940 buiten gebruik gesteld. Men kon echter op 1 en 2 oktober 1940 de nog bij particulieren en bedrijven aanwezige Luxemburgse frankeerzegels opgebruiken. Een aantal verzamelaars en handelaren heeft hierop ingespeeld door op die dagen poststukken te frankeren met zowel een Luxemburgse als een Duitse postzegel met opdruk ‘Luxemburg’. Hierdoor kon men zogenoemde ‘mengfrankeringen’ vervaardigen. Een postzegelhandelaar uit Hamburg, Karl Hennig, heeft tientallen poststukken op die manier vervaardigd en laten stempelen op 1 oktober 1940. Soms voorzien van een eenvoudige adressticker met Fa. Karl Hennig, Hamburg 39 zoals op het voorbeeld. En ook geschreven adressen komen voor. Verder aangebracht met een typemachine met volledig adres Karl Hennig, Briefmarkenhaus, Hamburg 39, Winterhuderquai 16. Tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog heeft Karl Hennig vele honderden enveloppen geproduceerd met ‘onmogelijke’ combinaties, zoals bijvoorbeeld een brief met een postzegel van Jersey samen met een Duitse postzegel en een stempelafdruk ‘Dienstpost’. Uiteraard is dit allemaal maakwerk ten nadele van verzamelaars geweest en is dat nog steeds.

Tegelijkertijd werd de serie van 16 waarden met afbeelding Paul von Hindenburg met eenzelfde vorm opdruk voorzien voor de bezette gebieden van Elzass en Lotharingen. Twee voorbeelden. De briefkaart heeft de opdruk Elsass en is op verzoek gestempeld met het stempel van Straatsburg, in het Duits Strassburg en in het Frans Strassbourg. De envelop is op 1 februari 1941 verzonden vanuit Metz in Lotharingen naar Saarburg, indertijd ook behorende tot Lotharingen. Dus echt gebruikt. Thans is de naam van Saarburg gewijzigd in Sarrebourg, de Franse benaming.

Een briefkaart uitgegeven met toeslag voor de Winterhulp werd eveneens voorzien van de opdruk ‘Luxemburg’ en op 12 januari 1941 verkrijgbaar gesteld aan de Luxemburgse postloketten. Deze briefkaart was eerder uitgegeven in 1940 en was geldig voor gebruik tot en met 30 juni 1941. Echt gebruikte briefkaarten verzonden vanuit Luxemburg zijn schaars. Op verzoek gestempelde exemplaren hebben ongeveer dezelfde waarde als ongebruikte kaarten. Vele kaarten zijn gestempeld met het bijzondere stempel ‘Dag van de Postzegel’ met de datum 12 januari 1941. In deel 2 worden de opdrukken behandeld van de Luxemburgse postzegels en de postzegels uitgegeven na de bevrijding.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(3 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...