Europazegels 2022 – Het vrouwtje van Stavoren: eerste dag van uitgifte maandag 9 mei 2022

Op het zes postzegels tellende postzegelvel staat naast de postzegels voor internationaal gebruik een informatieve tekst over de sage ‘Het vrouwtje van Stavoren’. Deze ingekorte tekst is omstreeks 1965 geschreven door roman- en verhalenschrijfster Ria Postma-Stolk.

Op beide postzegels staan teksten “Sier’ mijn woning!” en “Geen koper, neen, maar goud!”. Deze citaten zijn ontleend aan het 14 coupletten tellende straatlied ‘Hoort vrienden, hoort een lied’, dat uit 1820/30 dateert.

Klik hier om de rest van het lied op te roepen

Rijk aan suggestie

Als kijker raak je nauw betrokken bij de uit het echte leven gegrepen handelingen en activiteiten van personen door de levendig dynamische en suggestief beeldende afbeeldingen op het postzegelvel. Daarbij zijn twee voorwaarden, waaraan je moet voldoen om er ten volle van te kunnen genieten:

1. Je moet de sage ‘Het vrouwtje van Stavoren’ inhoudelijk kennen.
2. Je moet de totaaltekeningen gezien hebben, waaraan de postzegel-detailtekeningen zijn ontleend. Het suggestieve deel ontleent pas zijn functie op overtuigende manier aan het geheel.

Succesverhaal van het vrouwtje van Stavoren

Graficus Toon Wegner (1926 – 2010) kwam via internationale uitwisselingsprojecten meermalen in contact met grafici uit Slovenië. Hij bezocht daardoor het land geregeld. Wegner werd er zelfs gevraagd een kinderboekje, dat over de verzanding van de Sloveense havenstad Piran / Pirano aan de Adriatische Zee gaat (gelijk Stavoren) te illustreren. Men kende er het Nederlandse volksverhaal.

Naar aanleiding van de succesverkoop van het boekje in Slovenië nam Wegner contact op met de voormalige uitgeverij-boekdrukker Laverman in Drachten, die het boekje in de Sloveense taal bijzonder waardeerde. Laverman heeft een drietal herdrukken van het boekje in de zestiger jaren van de vorige eeuw in de Nederlandse taal (Het vrouwtje van Stavoren) en in het Fries (De frouwe fan Starum) uitgegeven. De tekstschrijfster was roman- en verhalenschrijfster Ria Postma-Stolk (1927 – 2008).

Het aantrekkelijk ogende boekje met 24 litho’s met aanlokkelijke tekst komt in uitvoering overeen met een stripverhaal.

Sage ‘Het vrouwtje van Stavoren’

Het vrouwtje van Stavoren is een sage over hoe hoogmoed vóór de val komt. Het verhaal gaat over een steenrijke koopmansvrouw uit Stavoren, die uit woede graan overboord laat gooien in het zeewater, als de kapitein NIET het allermooiste dat op de wereld bestaat haar brengt. Hij brengt graan mee! “Wat zeg je graan”, schreeuwde de vrouw, die rood van kwaadheid werd: “De zee in met je graan!”
Als omstanders verontwaardigd zijn, smijt de vrouw een kostbare ring in de golven en zegt: “Ik krijg pas spijt als de zee de ring mij teruggeeft.”

Toch gebeurt dat via de buik van een vis. Vanaf dat dat moment gaat het bergafwaarts. De vrouw verliest al haar geld en bezittingen, de haven slibt dicht en de rijkdom van Stavoren is voorbij.

Bij de keuze van de oudst bekende sage van ons land (16e eeuw) laat PostNL zich leiden door het moralistische karakter en bekendheid van het verhaal. Het Vrouwtje van Stavoren is een naamsverklarende sage: de zandplaat voor de haven heette Vrouwenzand, genoemd naar Maria, patrones van het lang geleden verdwenen plaatselijke klooster Sint Olphus.
De 16e-eeuwse sage is in de loop de verhalentrant uitgebreid. De toevoeging van de loze aren op de zandplaat is in de 18e eeuw eraan toegevoegd, het motief van de ring pas in de 19e eeuw.

Oriënterende zoektocht

Na een oriëntatie- en onderzoekperiode heeft typografisch ontwerper Edwin van Gelder niet alleen het boekje van de Drachtster uitgever onder ogen gekregen, maar ook talrijk andere boeken met illustraties over het vrouwtje van Stavoren, variërend van nieuwe boeken tot heel oude uitgaven. Het Laverman-boekje sprak hem het meest aan. Hij vond inspiratie in de balans tussen de expressieve tekenstijl en de geschreven taal. Hij sluit in de uitvoering aan bij het hem aansprekende en harmonieuze totaalbeeld.

Grafisch ontwerper Edwin van Gelder heeft twee details ontleend aan één illustratie uit het boekje ‘Het Vrouwtje van Stavoren’, dat ruim zestig jaar geleden door Toon Wegner is getekend.
De van kwaadheid rood wordende vrouw schreeuwt: “De zee in met je je graan! Jij met je dagelijks brood. Ik wil je niet meer zien, jij domoor, jij ezel. Ga weg!”

Op de oorspronkelijke tekening is de van schrik vluchtende kapitein met wapperende cape en hoed met veren in z’n hand gedeeltelijk op suggestieve wijze nog net zichtbaar aanwezig.
Van Gelder suggereert met de goudkleurige postzegel de rijkdom van de dame, die alle rijkdom met pracht en praal uit de wereld wilde bezitten, maar uiterlijke pracht stoelt niet op innerlijke beschaving!

De tekening met de rijke dame aan een tafel op de postzegelrand beveelt op gebiedende wijs met gestrekte arm en wijzende vinger de onderdanige kapitein: “Breng mij het allermooiste en kostbaarste dat er op de wereld bestaat!”

Stavoren in drievoud

Stavoren, een van de elf Friese steden, namelijk de oudste stad al vanaf 1077, staat onder drie namen bekend als Staveren, Stavoren en Starum (875 inwoners in 2021).

• Staveren is de eerst bekende naam en verwijst hoogstwaarschijnlijk naar ‘bij de staven, bij de palen’ als anker- en havenplaats.
• Na 1500 onder invloed van de Renaissance (herleving van de Klassieken [Grieken & Romeinen]) is de naam gelatiniseerd tot Stavoren.
• In de Friese taal wordt de plaats met Starum aangeduid.

Op de 20 cent zomerzegel 1965 (nvph 845) staat Staveren. Deze in het teken van het toerisme staande zomerzegelemissie is ‘opgedragen’ aan het 50-jarige bestaan van de Algemene Nederlandse Vereniging voor Vreemdelingenverkeer (ANVV, zie ANVV-bijslagpostzegels 1932).

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 3,50 uit 5)

Laden...