In het licht van Cuyp in Dordrecht

02 mei 2022, 22:11 uur - Randy Koo

Idyllische landschappen met ruiters en koeien in nevelachtig zonlicht. De langverwachte tentoonstelling over Dordrechts beroemdste schilder Aelbert Cuyp is nu te zien: ‘In het licht van Cuyp. Aelbert Cuyp, Thomas Gainsborough, John Constable en William Turner’. Vier kanjers te zien tot en met 8 mei 2022 in het Dordrechts Museum. Nog nooit zijn zoveel Cuyp schilderijen tegelijk te zien in Nederland. Echte schilderijen zijn beter dan kunst op postzegelformaat. Dus ga er nog heen, als u deze blockbuster niet wil missen!

Post Views: 1.778

Albert Cuypmarkt

Vroeger kende ik de schilder Aelbert Cuyp nog niet maar wel de Albert Cuypmarkt (Amsterdam). Het is de dagmarkt op het gedeelte van de Albert Cuypstraat tussen de Ferdinand Bolstraat en de Van Woustraat in De Pijp (stadsdeel Zuid). De markt begon als een losse verzameling straatventers en handkarren. Dit ontaardde in het begin van de 20e eeuw in een chaos, waarop het gemeentebestuur in 1905 besloot een vrije markt te vestigen, die in eerste instantie alleen op zaterdagavond gehouden werd. In 1912 werd de markt een dagmarkt die 6 dagen per week geopend is. Oorspronkelijk was de straat toegankelijk tijdens de markt, maar al vele jaren is de straat volledig voor verkeer afgesloten indien de markt open is.

Albert Cuypmarkt. Foto: Michiel1972 / Wikipedia.

De markt is de drukste van Nederland en naar verluidt de grootste dagmarkt van Europa. Het is een belangrijke toeristenattractie. Op 23 september 2005 werd op de Albert Cuypmarkt, in de Albert Cuypstraat, een standbeeld van zanger André Hazes onthuld. Hazes bracht zijn jeugd door in De Pijp. Zijn zangtalent werd in 1959 ontdekt, toen André op de Albert Cuypmarkt stond te zingen.

(Uit het velletje Nederland (2001): Tussen twee culturen, foto van Ulay op de Albert Cuypmarkt)

Aelbert Cuyp

Aelbert Cuyp (1620-1691) is Dordrechts grootste kunstenaar. Toch was hij in zijn eigen tijd buiten zijn geboortestad nauwelijks bekend. Buiten het Dordrechts Museum kom je zijn werk maar weinig tegen.

Het gouden licht van Cuyp

Zonovergoten landschappen met paarden, ruiters en koeien die kalm voor zich uitstaren. Aelbert Cuyp werd er wereldberoemd mee, al was dat pas na zijn dood. In de 18de en 19de eeuw werd zijn werk een regelrechte rage in het buitenland, vooral in Engeland. De schilderijen van Cuyp verdwenen in hoog tempo uit Dordrecht.

Nederland (2002): Kunst: Landschappen met Aelbert Cuyp (2e zegel).

Cuyp-rage

Het verhaal van Dordrechts grootste schilder is uniek. Cuyp was in zijn tijd een volstrekt lokale kunstenaar, die vrijwel onbekend was buiten zijn woonplaats. Hij leefde en werkte zijn hele leven in Dordrecht en de kopers van zijn landschappen kwamen bijna allemaal uit zijn geboorteplaats. Pas na zijn dood werd hij ontdekt door Engelse verzamelaars en kunstenaars. Vanaf circa 1750 ontstond daar een ware Cuyp-rage. De Britse aristocratie was zo verzot op de zonovergoten landschappen dat er rond 1800 geen belangrijk werk van Cuyp meer in Nederland te vinden was. In de grote Engelse landhuizen mocht een Cuyp niet ontbreken.

Nicaragua (1978): Thomas Gainsborough ‘Mr. and Mrs. Andrews’.

Cuyp in Engeland

Britse aristocraten, gek op jagen en paardrijden, kochten de landschappen van Cuyp voor hun landhuizen. Nog steeds vind je veel van Cuyps beste werken in Engeland. Ook Engelse kunstenaars raakten in de ban van Cuyp en zijn ‘gouden’ Italiaanse licht. Thomas Gainsborough (1727 – 1788) was een van de eersten. Zijn landschap met koeien in het licht van een ondergaande zon is te zien als eerbetoon aan Cuyp.

William Turner – The Fighting Temeraire (1839). Foto: National Gallery London / Wikipedia.

William Turner

Engelands bekendste romantische kunstenaar William Turner (1775-1851) was een groot bewonderaar van Cuyp. Hij bezocht Dordrecht meerdere malen, maakte er talloze schetsen en schilderde een beroemd gezicht op de stad. Turner probeerde Cuyp in zijn werk te evenaren. Je ziet het in het vroege meesterwerk Whalley Bridge and Abbey, een gezicht op een Noord-Engels plaatsje dat Italiaans aandoet. De gouden gloed, de verstilde sfeer, de koeien – alles ademt Cuyp.

John Constable

John Constable (1776 – 1837) was een Engels landschapschilder en aquarellist van het romantisch realisme. De techniek van zijn meeste werken was olieverf op doek. Soms gebruikte hij olieverf op papier of schilderde hij een aquarel. Tijdens zijn leven verkocht Constable slechts 20 schilderijen in Engeland, terwijl hij er in Frankrijk meer verkocht in slechts enkele jaren tijd.

Constable was vooral geïnteresseerd in lichteffecten en wolkenluchten. Hierbij haalde hij inspiratie uit de Nederlandse schilderkunst uit de Gouden Eeuw. Claude Lorrain en Jacob van Ruisdael (zie vel Nederland uit 2002) waren zijn grote voorbeelden. Hij probeerde de natuur zo waarheidsgetrouw mogelijk af te beelden en ging later in zijn carrière in open lucht schilderen. Zijn weergave van de natuur zorgt ervoor dat hij wordt gezien als een belangrijke voorloper van de Romantiek. Constable rebelleerde in stilte tegen de opvatting die kunstenaars leerde hun verbeelding te gebruiken om hun schilderijen te maken in plaats van naar de natuur zelf te kijken. Hij vertelde zijn vriend en biograaf Charles Leslie, ‘Wanneer ik ga zitten om een schets naar de natuur te maken, is het eerste wat ik probeer te doen, te vergeten dat ik ooit een schilderij gezien heb.’