Jubileumzegels ‘Honderd jaar onafhankelijkheid’

21 november 2021, 7:00 uur - Bate Hylkema

Het emissieprogramma voor volgend jaar schenkt o.a. aandacht aan de ‘250e geboortedag van koning Willem I’, die vanaf 1772 t/m 1843 heeft geleefd. Na de Franse overheersing (o.l.v. Napoleon Bonaparte en broer koning Lodewijk Bonaparte [1806 – 1810]) heeft hij ons land als eerste koning van het Koninkrijk der Nederlanden vanaf 1813 t/m 1841 bestuurd. Deze energieke koning staat bekend als ‘koning koopman’. Tijdens zijn koningschap heeft hij zich ingespannen ons land economisch tot bloei te brengen. Daarvoor heeft hij in de noordelijke en zuidelijke Nederlanden (België) wegen en kanalen laten aanleggen. Of de nieuwe emissie op de status ‘koning koopman’, betrekking heeft, is voor mij een vraag, waar ik pas op de dag van uitgifte, maandag 20 juni 2022, antwoord op zal krijgen. Of beschikt u over een ander idee, dat inhoudelijk vulling aan deze emissie zal geven?

Post Views: 3.058

Jubileumzegels 100 jaar onafhankelijkheid

In 1913 is koning Willem I (met nog drie koninklijke opvolgers) in 1913 op een herdenkingspostzegel terechtgekomen. Vandaar dat ik in dit artikel mijn aandacht op de jubileumemissie ‘Honderd jaar onafhankelijkheid’ (nvph 90/101) richt. Op de twaalf eenkleurige jubileumzegels staan drie keer vier representatieve profielportretten van koning Willem I (regeerperiode 1813 – 1841), Willem II (regeerperiode 1841 – 1849), Willem III (regeerperiode 1849 – 1890 [1898]) en koningin Wilhelmina (regeerperiode 1898 – 1948). Muntafbeeldingen dienden als voorbeeld. Voor Willem I en Willem II werden afbeeldingen van penningen gebruikt, voor Willem III die van een medaille en voor Wilhelmina een tekening van Veth. De gegraveerde koppen zijn op een donkere, fijn gerasterde achtergrond geplaatst.

Ontleding decoratief imponerend lijnenspel

Het koninklijk portret, landsnaam, frankeerwaarde, jaartallen en leeuwen zijn stuk voor stuk door kaderlijnen omgeven, die op hun beurt weer door een alles omvattende ‘omarming’ hebben gekregen. Door het grote postzegelformaat is deze inkadering in grote en kleine uitvoering mogelijk. De onoverzichtelijk ingewikkelde decoratie links- en rechtsboven van deze symmetrisch uitgevoerde postzegel vindt in beide leeuwen onderin als tegenstelling overzichtelijkheid en rust.
Bovenstaande constatering is gemakkelijk te ontdekken, doordat ik met kleuren structuur in het onoverzichtelijke lijnenspel heb aangebracht. In de decoratie boven valt door de blauwe inkleuring pas een lus te ontdekken, die in het ongekleurde stramien moeilijk is te vinden.

Bouwkundig architect en ook ontwerper van deze jubileum-postzegelemissie Karel de Bazel (1869 – 1923), opgegroeid in een eenvoudig milieu, is na de basisschool zijn werkzame periode als timmerman en meubelmaker begonnen. Na avondopleidingen aan kunstacademie, bijscholingscursussen en bestuursfuncties is hij de vierkante tegel als ambachtelijke basisbouwsteen bepaald niet vergeten.
Op de jubileumpostzegel is de tegel in achter elkaar geplaatste en getrapte opstelling ruimschoots terug te vinden o.a. in de geometrisch ingekaderde omlijstingen in combinatie met die van de twee gestileerde leeuwen als bewakers.

Amsterdam Municipal Department for the Preservation and Restoration of Historic Buildings and Sites (bMA), Attribution, via Wikimedia Commons

Dezelfde decoratieve elementen van de jubileumpostzegels heeft architect De Bazel ook op de betegelde vloeren en de beschilderde plafonds in het gebouw van de Nederlandsche Handel-Maatschappij in Amsterdam aangebracht. Opvallend is het uiterlijk van het gebouw met horizontale en verticale lijnvoering van het geblokte stenen bandpatroon met ruimtelijk erker-achtige uitbouwen met gekoppelde vensters daarin.

Alf van Beem, Public domain, via Wikimedia Commons / Minke Wagenaar from Amsterdam, NL, via Wikimedia Commons

De geheel eigen ontwikkelde architectuurstijl van De Bazel is op theosofische basisprincipes ‘Eenheid in Veelheid’ gebaseerd. Het ingewikkeld door elkaar kronkelend en gedetailleerd geometrische patronen- of meanderstelsel, dat bouwkundig architect Karel de Bazel (1869 – 1923) als typisch eigen kunst toegepast, is gebaseerd op de overname van stijlornamenten, afkomstig van Egyptische en Assyrische toepassingen (denkbeelden) in combinatie met Indonesische batiktechniek-uitvoeringen.

Winstgevende filatelie toen?

Al enkele jaren voor de 100-jarige Onafhankelijkheidsfeesten in 1913 (einde Franse overheersing o.l.v. Napoleon in 1813) werd in de filatelistische pers al aandacht besteed aan de uitgifte van een serie herdenkingspostzegels. Het tijdschrift ‘L’echo de la timbrologie’ berichtte o.a. naar aanleiding van de uitgifte van de Oostenrijkse jubileumserie ‘80 jaar keizer Franz Josef’ in 1910, bestaande uit 17 postzegels: “Twee dagen na de uitgifte was deze mooi serie al uitverkocht. Postzegelhandelaren van over de hele wereld hadden bestellingen gedaan en alles opgekocht, zodat er niets was overgebleven voor de gewone man.”

De Nederlandse Posterijen-hoofddirectie vond de uitgifte van dergelijk uitgebreide serie ook aantrekkelijk: “Mocht men de voor dat jaar benoodigde hoeveelheid in eens kunnen verkoopen dan zou dat een aardig bedrag in plus vormen. Ik verheug me al op de ontvangst (f 900.000) van een dergelijk bedrag!” (bron: Handboek Postwaarden Nederland).

Gedachtegang Nederlands postbedrijf? Overwogen werd een serie van tien postzegels (‘t zijn r twaalf geworden) uit geven, uitgaande dat de verkoop voornamelijk aan filatelisten zou plaatsvinden. Een opbrengst van f 600.000 zou heel wel mogelijk moeten zijn. Tussen de regels valt hierbij te lezen dat er in ons land al verzamelaars waren (welgestelden!!), die postzegels kochten met de bedoeling ze ongestempeld te verzamelen.

Winstgevende filatelie nu?

Onze 17e-eeuwse handelsgeest was omstreeks 1900 nog springlevend aanwezig bij het voormalige Staatspostbedrijf toen de winstgevende, maar gewaagde postzegelemissie van Oostenrijk uitgegeven werd. De hoofddirectie zag de uitgave van de omvangrijk grote, ‘hoog-frankeer-waardige’ Onafhankelijkheidsemissie wel zitten voor filatelisten (zonder een vervoersverplichting) als nevenactiviteit naast de verkoop van frankeerpostzegels.

In de periode circa 1955 – 1975 gaf de Filatelistische Dienst aantrekkelijk kleurige en info-rijke introductiefolders voor binnen- en buitenlandse klanten / handelaren uit in het Nederlands, Engels, Duits, Frans, Italiaans en Spaans van bijzondere postzegels. Nu zijn de PostNL-persberichten in het Nederlands, Duits en Engels gestel voor binnen- en buitenlandse afnemers.

Tegenwoordig is er sprake van een tegengestelde, parallelle ontwikkeling bij PostNL. Centrale verkoop van postzegels aan filatelisten (zonder een vervoersverplichting) naast algemene verkoop van frankeerpostzegels als nevenactiviteit. Ik vraag me hierbij wel af hoe lang het spreekwoord ‘de kruik gaat zo lang te water tot ze barst’ nog stand houdt met de uitgave van veel emissies in combinatie met gezochte filatelistische nevenproducten als koning WA-frankeerzegels met oplopend jaartal-vermelding, gouden & zilveren postzegels, grote verscheidenheid aan Persoonlijke Postzegels, jaarboeken, postzegelmapjes en prestigeboekjes.

Vervolg ter zijner tijd? Filatelie in historisch perspectief bedrijven!

Post Views: 3.058