Wie was Sint Maarten?

Sint Maarten werd geboren in 316 in Hongarije. Hij diende als militair in het Romeinse leger en werd na vijfentwintig jaar krijgsdienst christen en later kluizenaar. Hij is bekend als Sint Martinus, de heilige bisschop van Tours in Frankrijk.

Maar hij is het meest bekend door zijn daad van barmhartigheid toen hij als Romeins militair, op een koude dag, bij de stadspoort van Amiens zijn rode soldatenmantel deelde met een arme naakte bedelaar. In een droom nadien, zag hij dat hij zijn halve mantel met Jezus had gedeeld. Hij verliet toen het leger, liet zich dopen en werd kluizenaar in Ligugé bij Poitiers. Later werd hij bisschop van Tours en overleed op een van zijn reizen in 397 in Candes.

Al snel werd hij wegens zijn voorbeeldig leven heilig verklaard en stond in hoog aanzien bij de toenmalige Frankische machtshebbers. Toen deze Franken onze Lage Landen veroverden en ook in Utrecht op het huidige Domplein het voormalige Romeinse castellum in bezit namen, bouwden zij daar een kerkje. Wanneer de Angelsaksische missionaris Sint Willibrord in de zevende eeuw naar de Lage Landen komt om deze te kerstenen, vestigt hij zich in dit oude castellum; het begin van de Utrechtse kerk.

Sint Willibrord en Sint Bonifatius verbinden Sint Maarten voorgoed met Utrecht. Hij werd de schutspatroon van de stad Utrecht, regio en kerk. De Utrechtse stadsvlag en het stadswapen herinneren met de helften rood en wit aan de halve rode mantel en aan het witte onderkleed van Sint Maarten. Tot op de dag van vandaag herinneren deze rood-witte helften ons ook nu nog aan zijn daad van barmhartigheid.

Sint Maarten verdeelt zijn mantel (ca.1618), Antoon van Dyck, Sint-Martinuskerk (Zaventem). Bron: Wikipedia.

Het wapen is symbolisch de voorstelling van Sint Maarten, die zijn jas doorsnijdt voor een bedelaar. Toen de bisschoppen nog de machthebbers waren, werd op het zilveren vlak deze hele voorstelling nogmaals afgebeeld. In 1528 werd deze voorstelling verwijderd.

Stadswapen Utrecht: Doorsneden van rood en zilver van den regter boven naar den linker benedenhoek. Het schild gedekt met een gouden kroon en ter wederzijde vastgehouden door een gouden klimmende leeuw.

Sint Maarten en de relatie met Utrecht

Nu al ruim dertien eeuwen zijn Sint Maarten en Utrecht nauw met elkaar verbonden en dat heeft zijn sporen nagelaten. Zijn feest werd groots gevierd en hij is talloze malen afgebeeld in steen, textiel, hout, metaal, glas, papier etc. Vele sporen zijn ook nu nog te bewonderen. In gevelstenen, beelden, tapijten, FC Utrecht speelt in de kleuren van de Utrechtse stadsvlag, de Dom- of Sint Maartentoren en Dom- of Sint Maartenkerk, zijn relieken in de Sint Gertrudiskathedraal, de Sint Martinusparochie, gedenkpenningen, de Sint Maartenstadsvlaggen, glas-in-loodramen in gebouwen en kerken, in de Utrechtse musea en de Utrechtse klokken.

Wapen links: Het wapen in de Koffie Hag albums.

Wapen rechts: Het wapen in de Oldenkott albums circa 1910.

Stadswapen stad Utrecht

Begin 2020 heeft gemeente Utrecht haar huisstijl en daarmee ook haar logo aangepast. Dat was nodig omdat de oude huisstijl problemen oplevert bij digitaal gebruik en drukwerk. Toegankelijkheid is ook een reden voor aanpassing, want het contrast in de oude huisstijl is niet prettig voor slechtziende gebruikers.

FC Utrecht (voetbal)

Bij de oprichting van FC Utrecht in 1970 werd gekozen voor het stadswapen van de stad Utrecht, bestaande uit twee diagonale rode en witte vlakken, als embleem van de nieuwe club. Vanaf het tweede seizoen werd dit ook op het tenue gedrukt. Tekst was op dat moment nog afwezig. Deze werd later toegevoegd, samen met dikke zwarte lijnen rond de vlakken. In 1983 – na de invoering van shirtsponsoring in het betaald voetbal – werd het zwart vervangen door blauw, aangezien dat de huiskleur van hoofd- en shirtsponsor Nissan Motors was. Sindsdien is het logo onveranderd gebleven. Opmerkelijk is echter wel dat men destijds een nogal opvallende fout heeft gemaakt. In het logo loopt de verdeling van wit/rood van rechtsboven schuin naar linksonder. Het wapen van de stad is echter andersom, van linksboven schuin naar rechtsonder. Toen men dit in 1983 ontdekte, is echter besloten om het zo te laten. Dit mede door de enorme kostenpost die deze correctie op allerlei vlakken met zich mee zou brengen.

Boek: 50 jaar FC Utrecht (1970 – 2020).

Sint Maarten kinderfeest

De oorsprong van het Sint Maartenfeest kan echter niet per definitie in verering van Maarten van Tours gevonden worden. Er zijn namelijk meerdere theorieën over de oorsprong van het feest en de tradities die daarbij horen. Van oudsher moest op 11 november de oogst binnen zijn en het vee op stal staan. Ter ere hiervan werden er ganzen geslacht en grote vuren gemaakt. Dit zou terug slaan op een Germaans winterfeest ter ere van de Germaanse oppergod Wodan. Bij dit feest werden er vuren rondgedragen en offers gebracht om het land en het vee vruchtbaarder te maken. De kerk zou dit gebruik hebben overgenomen om zo het vertrouwen van de niet-christelijke bevolking te winnen.

Burundi (2012): Sint Maarten verdeelt zijn mantel (ca.1618), Antoon van Dyck. Zie boven het originele schilderij.

Sint-Maarten is een zogeheten ‘bedelfeest’. Het was echt een feest voor de armen, die op 11 november wat ‘extra’s’ (zoals suikerbieten of brood) kregen om de winter door te komen. Pas aan het begin van de 20e eeuw nam de belangstelling voor het feest ook onder andere lagen van de bevolking toe. De gebruiken zijn in elke streek anders en zijn door de jaren heen veranderd. Zo is de band met religie in de meeste gebieden niet sterk meer en wordt het feest in de ene regio actiever gevierd dan in de andere. Het feest leeft in de provincies Noord-Holland en Limburg nog wel, maar in de provincies Friesland en Noord-Brabant veel minder.

Als bedelfeest was Sint Maarten lange tijd een feest voor de armen. Rijke burgers zagen hun kinderen er liever niet aan mee doen. Pas in de jaren 20 en 30 van de 20e eeuw veranderde deze houding. Het Sint Maarten werd toen juist gezien als een mooie, eigen traditie, die behouden moest worden. Omdat 11 november na de Eerste Wereldoorlog ook de dag werd waarop deze oorlog werd herdacht, is wel geprobeerd het feest een wereldlijke lading mee te geven. Het zou dan een vredesfeest moeten zijn. Dit heeft men uiteindelijk niet doorgezet. Het feest is, vooral in Nederland, juist vrij van enige religieuze of politieke lading.

De afbeelding (rechts) laat een meisje met een lampion zien. Sint Maarten is een feest dat elk jaar op 11 november gevierd wordt in Nederland, Vlaanderen, Noord-Frankrijk en in delen van Duitsland. Elke streek kent zijn eigen gebruiken. Vaste traditie is dat kinderen met lampionnen langs de deuren gaan en liedjes zingen waarna ze beloond worden met snoepgoed. Andere tradities zijn het ontsteken van vreugdevuren en het organiseren van optochten.

Nederland (2019): Decemberzegels.

De illustratie vormt een onderdeel van de Decemberzegels 2019. Ontwerpster van deze zegels is Lieke van der Vorst. Samen vertellen de afzonderlijke zegels een verhaal: een feestelijke parade van mensen en dieren op weg naar een plek waar ze Kerstmis zullen vieren. De parade eindigt met de ijsbeer die kaarten in de brievenbus doet voor degenen die niet aanwezig kunnen zijn. Voor Lieke symboliseren deze postzegels van december het belang van tijd doorbrengen met de mensen en dieren waar zij van houdt. Zij tekende niet alleen haar vader met zijn kerstverlichting, maar ook de kippen die in haar achtertuin wonen. Zij gelooft dat de warmte die december ons geeft niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren is.

Meer info:

Sint Maarten Utrecht (3 – 11 november 2021): https://sintmaartenutrecht.nl/

Boek: 50-jarige clubgeschiedenis FC Utrecht.

Expo in het Utrechts Archief over FC Utrecht t/m 9 januari 2022:

https://hetutrechtsarchief.nl/ontdekken/tentoonstellingen/14-tentoonstellingen/610-fc-utrecht-vanuit-het-hart

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • België • Burundi • Frankrijk • Nederlandse Antillen • Roemenië • Rusland • Wit-Rusland • Voetbal

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(11 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...