De betoging werd georganiseerd door studenten van de Technische Universiteit van Boedapest die hun solidariteit wilden betuigen met de inwoners van de Poolse stad Poznań waar in juni 1956 een bloedige opstand was neergeslagen. De Poolse postdienst heeft in 1990 een postzegel uitgegeven ter herdenking van de opstand.

De studenten in Boedapest riepen eerst leuzen over steun aan de Poolse betogers maar al snel werd de sfeer grimmiger toen leuzen werden geroepen zoals ‘Russen terug naar Rusland’ en tegen de communistische regering van Hongarije. Tienduizenden inwoners van Boedapest sloten zich aan bij de betogende studenten en liepen richting Parlementsgebouw.

Onderweg werden vlaggen met het staatswapen neergehaald en het embleem van de volksrepubliek eruit geknipt. Van officiële gebouwen werd de gehate rode ster met geweld verwijderd. Het standbeeld van Stalin op het Heldenplein in Boedapest werd omver getrokken.

Via de radio hield de communistische partijleider Ernő Gerő een toespraak waarbij hij de betogers ‘volksvijanden’ noemde ‘die er op uit waren om de macht van de arbeidersklasse te ondergraven en de banden tussen de communistische partij en de Sovjet-Unie te verbreken’. De toespraak had tot gevolg dat de betoging omsloeg in een revolutie. Het leger begon wapens uit te delen aan de opstandelingen. Schoten gelost door leden van de geheime politie waren te horen in de straten van Boedapest. Betogers trokken daarop naar de kazerne waar zich de gehate geheime politie bevond. Aanwezige lichtbewapende Sovjettroepen werden door de opstandelingen gedwongen zich terug te trekken tot buiten Boedapest.

Door de Hongaarse regering werd hulp ingeroepen van de Sovjet-Unie. De betogers waren op 24 oktober het Parlementsgebouw binnengedrongen en dwongen de regering af te treden. De communistische partijleider Ernő Gerő en premier András Hegedűs vluchtten naar de Sovjet-Unie. Hij keerde in 1960 op 62-jarige leeftijd terug naar Hongarije als ambteloos burger. Als nieuwe premier werd Imre Nagy aangesteld die een toespraak hield via de radio en onder andere opriep de rust te bewaren.

Imre Nagy was eerder premier geweest vanaf 4 juli 1953 en had vele hervormingen doorgevoerd. Politieke gevangenen werden vrijgelaten en verplichte leveringen door boeren aan de staat werden opgeheven. De door de Sovjets opgelegde productienormen werden verlaagd. Vele nieuwe woningen werden gebouwd en de koopkracht van de bevolking verhoogd door lagere prijzen. Maar gedreven communistische leden van de regering raakten verwikkeld in een machtsstrijd die door hen werd gewonnen waarna Nagy met toestemming van de Russische partijleider Nikita Chroesjtsjov op 18 april 1955 werd afgezet, uit de partij gestoten en vervangen door András Hegedűs.

Het leek erop eerst dat de opstand op 23 oktober zou slagen. De nieuwe regering trad uit het Warschaupact en kondigde de neutrale status van het land aan. Dit om de Sovjet-Unie niet voor het hoofd te stoten door gezichtsverlies en niet het gevoel te geven dat Hongarije een bedreiging vormde. Vanaf 28 oktober tot 4 november vonden geen gevechten plaats. Doch de leiding van de Sovjet-Unie voelde niets voor een neutraal en op het Westen gericht vijandig land aan hun grens. De Hongaarse minister van Defensie Pál Maléter die in Moskou met een delegatie gearriveerd was voor onderhandelingen, werd op 3 november gearresteerd. Maléter was vóór de opstand bevelhebber van de infanterie van het Hongaarse leger en koos op 23 oktober de zijde van de opstandelingen. Een dag later vielen troepen van het Warschaupact Hongarije binnen en sloegen de opstand neer. De licht bewapende opstandelingen waren niet opgewassen tegen de zeventien zwaarbewapende divisies die het land binnentrokken met infanterie, tanks en pantservoertuigen. Maléter werd gevangen genomen, veroordeeld wegens landverraad en in 1958 opgehangen. In 1989 werd hij volledig gerehabiliteerd. Onder andere in Leiden, Haarlem en Utrecht zijn straten naar hem vernoemd.

De Sovjettroepen en troepen van het Warschaupact omsingelden Boedapest waarna de tanks en pantserwagens de stad binnenreden. De Hongaren probeerden de opmars van de pantservoertuigen te stoppen door het gooien van molotovcocktails. Het radiostation vroeg het Westen steeds indringender om hulp. Maar op internationaal niveau kwamen slechts reacties in felle protesten en bewoordingen. Demonstraties tegen de inval vonden plaats in tal van steden in de wereld, vooral in Europa. In Amsterdam werd het gebouw van de Communistische Partij van Nederland door een woedende menigte bekogeld met stenen en werden vernielingen aangericht. De volkswoede in de binnenstad van Amsterdam was het gevolg van een publicatie in ‘De Waarheid’, de krant van de CPN, waarin de inval van Sovjet troepen in Hongarije werd verdedigd. De Verenigde Staten durfden zich niet te mengen in het conflict uit angst dat ingrijpen zou escaleren in een oorlog tussen de twee grootmachten.

Premier Nagy zocht toevlucht in de Joegoslavische ambassade maar werd even daarna gevangen genomen en na een proces in juni 1958 geëxecuteerd. Hij werd samen met omgebrachte medeopstandelingen begraven in een ongemarkeerd massagraf op de uitgestrekte begraafplaats Rákoskeresztúr aan de Kozma Utca in Boedapest. Tot 1989 was dit deel van de begraafplaats niet toegankelijk. Thans is het massagraf bedekt met een monument.

De twee Griekse postzegels met afbeelding van Imre Nagy, uitgiftedatum 8 december 1959, waren een antwoord op het feit dat de Sovjet-Unie op 12 november 1959 een postzegel had uitgegeven om de aandacht te vestigen op de Griekse communist Manolis Glezos die op dat moment in een Griekse gevangenis zat. Het is niet bekend of Griekenland maatregelen heeft genomen tegen de postzegel van Glezos geplakt op poststukken naar Griekenland. Wel werden poststukken naar Hongarije gefrankeerd met de Griekse postzegels geweigerd en retour gezonden. Zowel de Russische als de Griekse postzegels werden op 17 december 1959 uit de verkoop genomen en ongeldig voor de frankering verklaard waardoor de Griekse postzegels slechts tien dagen geldig waren. Het uit de verkoop nemen van zowel de Griekse als Russische postzegels gebeurde na onderling overleg om een einde te maken aan deze ‘postoorlog’. In Hongarije zelf werden meer dan 13.000 mensen gevangen gezet die hadden deelgenomen aan de opstand. Daarvan zijn 350 gevangenen geëxecuteerd. De opstand kostte duizenden mensen het leven en meer dan 200.000 Hongaren ontvluchtten het land. In Oostenrijk werden tussen eind oktober 1956 tot juni 1957 officieel 178.875 Hongaarse vluchtelingen geregistreerd maar door de grens tussen de twee landen illegaal te passeren schat men het totaal aantal vluchtelingen tussen 180.000 en 194.000 personen.

De Oostenrijkse Post gaf op 21 december 1956 een postzegel uit in een oplage van 1.750.000 exemplaren met een toeslag ten behoeve van de bestrijding van de kosten die waren gemoeid met het onderbrengen en verzorgen van de duizenden vluchtelingen.

Een dag eerder, op 20 december 1956, gaf de Deutsche Demokratische Republik, de DDR, een postzegel uit, eveneens met toeslag, ten bate van de Hongaarse Socialisten. De opbrengst van de toeslag had een geheel ander doel. Daar was de Hongaarse bevolking die tijdens de opstand trouw was gebleven aan het communistische regiem de doelgroep.

De Zwitserse regering besloot in overleg met de Oostenrijkse regering, 10.000 Hongaarse vluchtelingen die in Oostenrijk waren aangekomen, op te nemen in hun land. Een bijplakzegel werd gedrukt in vellen van 32 stuks en verkocht tegen de prijs van 3,20 Zwitserse Francs. Daarmee konden de Zwitsers hun solidariteit betuigen met de Hongaarse vluchtelingen.

De vlag in de afgebeelde uitvoering met het staatswapen was standaard in de jaren 1946 tot en met 1949 en in 1956 en 1957. De plakzegels werden niet door de Zwitserse Post gedrukt en verkocht maar door de ‘Vereniging Hulp voor Hongaarse Vluchtelingen’ in Luzern. In mijn verzameling heb ik het blokje van vier plakzegels ook opgenomen, ook al zijn het geen postzegels. Verzamelt u ook plakzegels of herdenkingszegels zonder frankeerwaarde?

In 2016 gaf de Hongaarse Post een blokje uit ter herinnering aan de opstand in 1956. De verwijdering van het staatswapen uit de vlag wordt werkelijkheid door de ronde postzegel van 800 Forint uit het blokje te scheuren. Ook in Nederland werden Hongaarse vluchtelingen met open armen ontvangen, niet door de regering van het kabinet Drees III maar door de Nederlandse bevolking. Dit vanwege de woningnood zo werd gemotiveerd en ook vanwege de hoge kosten die het onderbrengen van vluchtelingen uit Oostenrijk met zich zouden meebrengen. Wel werd een plan geopperd om Hongaarse mijnwerkers naar ons land te laten overkomen maar ook dat ging niet door. Op 15 november 1956 arriveerde de eerste trein uit Oostenrijk met vluchtelingen in Utrecht. Ze werden opgevangen in de Jaarbeurs in die stad. In de weken erna volgden meer treinen met Hongaren. Uiteindelijk nam Nederland 3.300 tot 3.400 vluchtelingen op. Daarnaast was Nederland gastland voor zo’n 2.000 Hongaarse vluchtelingen die op doorreis waren naar Canada. Een groep vluchtelingen verbleef begin 1957 in bungalowpark Twenhaarsveld bij Holten. Zij waren in Oostenrijk geselecteerd om naar Canada te gaan en vertrokken ook inderdaad na drie maanden per boot. Zelf was ik twaalf jaar toen de Hongaarse opstand uitbrak en de Russen dat land binnenvielen om de opstand te beëindigen. Ik weet nog goed dat vele mensen bang waren dat de Derde Wereldoorlog zou uitbreken en de kerken zaten bomvol biddende mensen dat dit niet zou gebeuren. Gelukkig heeft dit niet plaatsgevonden ook al bleef de Oost-West situatie erg gespannen. In 1991 bood de Sovjet-Unie officieel excuses aan voor de inval in Hongarije in 1956. President Boris Jeltsin herhaalde die excuses in een toespraak voor het Hongaarse Parlement in 1992. Heeft u nog herinneringen aan de Hongaarse opstand in 1956?

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Nederland • Polen • Sovjet Unie • Kerken

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 4,67 uit 5)

Laden...