1e beleg
Leiden was voor Willem van Oranje een belangrijke stad. Hij vroeg daarom zijn broer Lodewijk van Nassau een afleidingsmanoeuvre in het oosten van de Nederlanden uit te voeren om het Spaanse leger weg te lokken van Leiden. Dat lukte en de Spanjaarden vertrokken. Groot feest in Leiden, maar dat was van korte duur. Op de Mookerheide volgde in april 1574 een veldslag waarin het leger van Lodewijk van Nassau werd verslagen en Lodewijk zelf werd gedood. En… de Spanjaarden keerden terug naar Leiden en hervatten de belegering. Toen was ‘Leiden in last’ en Willem van Oranje moest wat anders verzinnen om Leiden te redden.

Willem van Oranje

2e beleg
Willem van Oranje stelde de Staten van Holland voor om een groot deel van het zuiden van Holland onder water te zetten om zo de Spaanse troepen te verdrijven. Hij kreeg toestemming en na het doorsteken van de dijken trok de vloot van de Watergeuzen richting Leiden. In de nacht van 2 op 3 oktober verliet het Spaanse leger, in verband met het stijgende water, de laatste schans bij Leiden. De dag erop voeren de geuzen met bootjes de stad binnen. Ze hadden haring en wittebrood meegebracht voor de hongerige bevolking en dat deelden ze uit. Volgens een legende ging Leidse weesjongen Cornelis Joppenszn in het Spaanse kamp kijken en vond daar een pan met hutspot.

3 oktoberfeest
Ter herdenking van de belegering en het ontzet wordt in Leiden ieder jaar op 3 oktober Leidens Ontzet gevierd met haring, wittebrood, hutspot en heel veel bier, want dat hoort ook bij een feestje. Onze postdienst heeft een aantal jaren een gelegenheidstempel uitgegeven over de Leidse 3 oktoberfeesten. In eerste instantie werd toen 3 october nog met een ‘c ‘ geschreven, maar na de invoering van de nieuwe spelling in 1961 werd dat 3 oktober met een ‘k ‘.

3 October Vereeniging Leiden
Feesten met 3 oktober leeft in Leiden. Daarom is er op 13 mei 1886 de ‘3 October Vereeniging Leiden’ opgericht. Deze vereniging telt inmiddels bijna 17.000 leden en is daarmee de grootste vereniging van Leiden. In 1986 werd het honderdjarig bestaan gevierd met onder andere een postkoetsenrace van Groningen, via Alkmaar naar Leiden. Met deze steden worden banden onderhouden vanwege de vergelijkbare bevrijdingsfeesten die daar worden gehouden. De post die tijdens deze race werd vervoerd kreeg het speciale stempel ‘vervoerd per postkoets’.

In 2011 bestond de 3 October Vereeniging 125 jaar en werd er een fdc met een persoonlijke postzegel over uitgegeven. Natuurlijk mocht ook hierop de haring, wittebrood en de hutspot pan niet ontbreken. Bijzonder is ook het stempel met haring op wittebrood.

Herdenkingszegels
In 1974 was het 400 jaar geleden dat Leiden ontzet was. De 3 October Vereeniging nam toen het initiatief om een siervel met herdenkingszegels uit te geven. De zegels werden gedrukt bij Joh. Enschede in Haarlem. Bovenaan het vel staat het stadswapen van Leiden, met de Leidse sleutels en het motto: Haec Libertatis Ergo (dit omwille van de vrijheid). Aan de zijkanten staan de zogenaamde Geuzenpenningen. Deze werden door de Watergeuzen om hun hals gedragen. In de penning staat de ’strijdkreet’ van de Watergeuzen: ‘Liever Turks dan Paaps’.

Laten we de afbeeldingen op de herdenkingszegels eens afzonderlijk bekijken:

De zegel van 20 cent beeldt de hongersnood van 1574 uit. Door de Spaanse belegering was Leiden afgesloten van de buitenwereld en kon er niets de stad in worden gebracht. 6000 van de 18000 Leidenaars zijn tijdens de belegering omgekomen van de honger en de pest die was uitgebroken.

De zegel van 35 cent laat ons het ‘noodgeld’ zien. Door de belegering raakte het geld op, en liet het stadsbestuur munten van papier maken. In 2018 gaf de PostNL een zegel uit van dit noodgeld.

De zegel van 50 cent laat ons Leidens Ontzet zien. De Spanjaarden hielden niet van het hoge water en vertrokken hals over kop. Hierdoor konden de watergeuzen onder leiding van admiraal De Boisot zonder slag of stoot op 3 oktober 1574 Leiden binnen varen en was Leiden bevrijd.

Willem van Oranje was blij dat Leiden zich ondanks de hongersnood niet had overgegeven en beloonde Leiden daarvoor met een Universiteit. Op de zegel van 65 zien we het Academiegebouw op het Rapenburg in Leiden. In 1975 bestond de Leidse universiteit 400 jaar.

De ‘helden’ van het beleg van Leiden worden herdacht op de zegel van 80 cent. Van links naar rechts staan afgebeeld: Jan van der Does, de bevelhebber van de schutterij; Pieter van der Werff, de Leidse burgemeester tijdens het beleg en Jan van Hout, de stadssecretaris.

Jan van Hout en Jan van der Does staan ook afgebeeld op de postzegels uit 1950, die werden uitgegeven in verband met 375 jaar Leidse Universiteit. Burgemeester Van der Werff, die volgens een legende zijn arm als eten aanbood, toen de hongerige menigte om eten schreeuwde, heeft in Leiden een standbeeld gekregen, die we zien op een 3 oktober-sluitzegel.

Op de laatste zegel van 100 cent wordt de verdeling van haring, wittebrood en hutspot herdacht. Rechts op de zegel staat Cornelis Joppenszn, met de hutspot pan tussen zijn benen.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Nederland • Spanje

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 4,67 uit 5)

Laden...