De film (1964) was gebaseerd op het gelijknamige boek van de Kretenzer auteur Nikos Kazantzakis dat werd gepubliceerd in 1946. Hij schreef veel romans en vertaalde veel bekende werken uit de wereldliteratuur. Toen hij werd geboren in 1883 op Kreta, maakte dit eiland nog deel uit van het Ottomaanse Rijk. Hij was een bewonderaar van Vladimir Lenin maar maakte nooit de stap naar het communisme. Hoewel hij diep gelovig was, kwam hij vaak in botsing met de Grieks Orthodoxe Kerk. Hij had te veel kritiek en stelde te veel vragen. Hieronder een persoonlijk zegel van Nikos Kazantzakis. Het stempel toont het eiland Kreta en de aankondiging van een internationale conferentie in Kolymbari.

Het verhaal begint in Piraeus. De verteller, een jonge Britse intellectueel, sluit vriendschap met Alexis Zorba, die zich voorstelt als deskundige op het gebied van mijnbouw. Ze vertrekken naar Kreta. De verteller is een socialist, in tegenstelling tot Zorba, die hem adviseert ‘de arbeiders onder de duim te houden’. In het boeiende verhaal dat volgt spelen vrouwen een belangrijke rol. In de verfilming van het boek in 1964 schitteren Anthony Quinn als Zorba en Alan Bates als Basil. (Alexis Zorba is een fictieve versie van de mijnwerker George Zorbas (1867-1941).

Mikis Theodorakis werd in 1925 geboren op het Griekse eiland Chios. Hij groeide op met de Griekse volksmuziek en werd beïnvloed door de muziek van de Byzantijnse liturgie. Als kind was hij al gefascineerd door muziek en leerde zichzelf liedjes te schrijven zonder ooit een muziekinstrument in zijn nabijheid te hebben. Zijn eerste concert gaf hij op zeventienjarige leeftijd. Op latere leeftijd schreef hij symfonieën, kamermuziek, cantates en oratoriums, hymnes, opera’s en muziek voor het toneel, zoals voor klassieke tragedies, moderne toneelstukken, internationaal theater en filmmuziek. Bovendien schreef hij veel poëzie. Hij was politiek links georiënteerd.

Op 21 april 1967 kwam in Griekenland het kolonelsregime aan de macht. Mikis Theodorakis werd het symbool van verzet tegen het militaire regime. Zelfs het luisteren naar zijn muziek had consequenties. Na vijf maanden gevangenis werd hij met zijn gezin gedeporteerd naar Zatouna en enige tijd later geïnterneerd in het concentratiekamp van Orpos. Na felle kritiek van invloedrijke buitenlanders werd hij vrijgelaten en kreeg toestemming om te gaan wonen in Parijs. Samen met de zangeres, actrice en activiste Melina Mercouri was Theodorakis het verzetssymbool tegen de Griekse dictators. (Later werd Melina Mercouri Minister van Cultuur.)

In 1984 mocht hij zich weer in Griekenland vestigen. Hij ging onvermoeibaar door met zijn muziek en zette zich in voor mensenrechten wereldwijd.

Mikis Theodorakis schreef de muziek van ‘De Mauthausen Liederen’, ook bekend als ‘The Ballad of Mauthausen’. Het wordt wel genoemd als het ‘mooiste muzikale werk, dat ooit over de Holocaust werd geschreven’. Het is gebaseerd op teksten die door de Griekse dichter Iakovos Kambanellis werden geschreven tijdens zijn verblijf in het concentratiekamp Mauthausen. Het weerspiegelt Kambanellis eigen ervaring in Mauthausen waar hij verliefd werd op een Litouws-Joodse vrouw. Na de bevrijding van het kamp nam hij de teksten mee naar huis en legde ze in een la. Jaren later besloot hij een gedeelte van het werk om te zetten in vier gedichten, die op muziek werden gezet. De Griekse première was in 1965, in mei 1988 was de wereldpremière bij het Mauthausen kamp in Oostenrijk in aanwezigheid van tienduizenden mensen. Het werd gezongen in het Grieks, Hebreeuws en Duits.

Het concert werd herhaald in 1995 naar aanleiding van de 50e verjaardag van de bevrijding van het kamp, voorafgegaan door een speech van Simon Wiesenthal, bekend om zijn nimmer aflatende inzet om oorlogsmisdadigers voor het gerecht te brengen. Het werd het meest invloedrijke muziekstuk van Mikis Theodorakis. In 1967 had Liesbeth List de in het Nederlands vertaalde ‘Mauthausen Liederen’ al in ons land gezongen, dit op verzoek van Theodorakis.

Op Griekse scholen worden ‘De Mauthausen Liederen’ behandeld als lesstof. Het lied ‘Antonis’ uit de ballade werd gekozen door de Koerden als achtergrondmuziek in een video die vechtende Koerdische vrouwen laat zien bij Kobani gedurende de Syrische burgeroorlog. Ook werd het lied gezongen door inwoners van Kabul in 2001 toen zij de troepen van de Noordelijke Alliantie in Afghanistan verwelkomden, die de Taliban verjoegen.

Het woord ‘Todesstiege’ (dodentrap), vermeld op de zegel, verwijst naar een stenen trap, gemaakt van grote rotsblokken. (Na de oorlog werden de traptreden weer in de oorspronkelijke staat hersteld.) De gevangenen moesten, over deze stenen heen, enorme granieten blokken naar boven weten te slepen met als gevolg vele dodelijke ongelukken. Simon Wiesenthal: ‘Joden werden in Mauthausen zelden neergeschoten. Op 31 mei 1943 werden voor de ogen van Heinrich Himmler honderden Nederlandse joden vanaf een hoogte van 50 meter van deze trap in de afgrond gegooid, dit tot groot vermaak van de Duitsers. De SS noemde hen ‘de parachutespringers’.

Mauthausen zal nooit vergeten worden. Net zo min als Mikis Theodoraki.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Griekenland • Nederland • Films • Kerken

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(7 stemmen, gemiddeld: 4,71 uit 5)

Laden...