PTT-vouwblad kinderzegels 1959

Pas toen ik de tekst van een op een veiling ingezette Engelstalig PTT-vouwblad kinderzegels 1959 onder ogen kreeg in combinatie met fragmentarisch, her en der verspreide info met ogenschijnlijk weinig zeggend nieuws over klaar-overs in het jubileumboekje ‘60 jaar kinderzegels, dat kleine beetje extra’*), bleek het voor mij mogelijk de ‘kinderzegel-leemte 1959’ inhoudelijk vulling te geven.
Aldus ben ik in staat een redelijk onderbouwd inhoudelijke tekst te schrijven over de gehele ‘zwangerschapsperiode’ van de kinderpostzegelemissie 1959, die Wim van der Salm (1918 – 1965; Wilhelmus Antonie van der Salm) als zijn eerste postzegelemissie heeft ontworpen.

*)
“Door steeds meer verkeer werd het oversteken gevaarlijker. Men wilde een serie, waarin ook aandacht was voor klaar-overs. Kinderen die met behulp van een stopbord andere kinderen helpen met oversteken.”

Actualiteit

In 1959 kreeg de verkeersveiligheid als actualiteit steeds meer aandacht. Door het steeds meer toenemende verkeer werd het oversteken van een kind over drukke straten steeds moeilijker en gevaarlijker. Bij oversteken van straten was beveiliging noodzakelijk. Beveiligde begeleiding werd in de verkeersbrigadier gevonden.
Aandacht vragen voor ‘schoolkind & veilig verkeer’ werd zelfs zo groot dat PTT het al gekozen kinderzegelonderwerp heeft opgeschort. Een serie gewijd aan gewoon dagelijkse activiteiten van een kind kreeg de voorrang. Als splinternieuwe activiteit kon de functie van een scholier als ‘klaar-over’ in de serie een plaatsje verwerven.

Op de buitenkant van een dubbele kaart (in aantrekkelijk luxe geschenkverpakking) staat een tekening ‘Klaar-overtje in functie met stopbord’ van de postzegelontwerper Wim van der Salm. Aan de binnenkant is een serie kinderzegels 1959 achter een transparant venster gestoken. Dit [relatie]geschenk werkt ‘postzegel-verkoop-verhogend’.

Van der Salms inspiratiebron

1) De reacties van vaardige tekenaars van Haagse tekengroepjes voor kinderen uit gegoede milieus tot 14 jaar, gesteld door PTT aan de tekengroepleidster, was bijzonder positief. Zij wilden wat graag tekeningen leveren als illustratie voor een PTT-folder, waarin bezigheden van een kind van verschillende leeftijden centraal dienden te staan. “De oogst was naderhand overvloedig, de keuze verre van gemakkelijk”, aldus het PTT-vouwblad Kinderzegels 1959.
2) Voor typografisch ontwerper Wilhelmus Antonie (Wim) van der Salm (1918 – 1965), die voor de eerste keer postzegels mocht ontwerpen, zocht eerst verschillende leeftijdscategorieën van een kind op. Uit deze indeling wist hij na lang zoeken en overleggen een voor hem aanvaardbare keuze te maken. Van hem werd verwacht dat hij in zijn stijl die activiteit van een kind zou overnemen, die de jeugdige tekenaars (de tekengroepjes kenden verschillende leeftijdsgroepjes) hadden weergegeven.
Met andere woorden de kinderen ‘trakteerden’ Van der Salm, uitgezonderd de ‘klaar-over,’ op een variatie aan gewone dagelijkse bezigheden van een kind in verschillende levensfasen. De tekeningen op zich speelden (uitgezonderd als illustratie in het PTT-vouwblad 1959) dus geen rol.

Kinderzegels 1959

De vijf kinderzegels van de serie tonen kinderen in een situaties, die aan de dagelijkse werkelijkheid zijn ontleend in de leeftijd van 1 t/m 14 jaar. De anoniem gebleven tekenaars hebben met hun tekeningen typografisch ontwerper Van der Salm ‘geholpen’ aan de postzegelonderwerpen, namelijk hun dagelijkse bezigheden.
De actuele aanleiding van deze emissie ‘veiligheid van kind in het verkeer’ met daarop een ‘klaar-overtje’ is op de meest gebruikte kinderzegel terechtgekomen. De propagandawerking ervan is daardoor optimaal.

NVPH 731 – kind in box

Het 13-jarige meisje [geboren in 1947] geeft al een goed ruimtelijke afbeelding van een kamer, waarin een box met kind staat. De plaats van het speelgoed in de box bepaalt duidelijk wat op de voor- of de achterkant ligt. De blokken rechts van de box verhogen de ruimtelijkheid van de tekening. Het telraam aan de achterkant van het loophek is zelfs aanwezig.

NVPH 732 – Indiaantje spelen

In de kruip-door- en sluip-door-houding gaat de op z’n tenen lopende indiaan met bijl wellicht op rooftocht. Voorzichtigheid, gevaar én angst zijn voel- en tastbaar in de duisternis aanwezig! Of wordt de krijger van de zijkant toch met een lichtflits bespied? Prachtige toepassing van het licht – donker effect op de fantasierijke tekening van het ‘indiaantje-spelen’ afgebeeld door een 12-jarige jongen [geboren in 1949].

NVPH 733 – ganzen voeren

De 7-jarige jongen [geboren in 1952] heeft in de tekening ‘en eendje voeren’ al redelijk veel details in de drie motieven aangebracht.

NVPH 734 – verkeersbrigadiertje

“Klaar . .? Over!” is het functionele startsein van een ‘klaar-overtje’, die kinderen begeleid met een stopbord (spiegelei) bij het oversteken van een weg. Beide frontaal opgestelde verkeersbrigadiertjes (jongen & meisje; beiden groot van stuk) hebben het druk. Links wil een jongetje naar rechts lopen, In het centrum loopt een meisje naar links.
Op de tekening heeft de 12-jarige tekenares [geboren in 1949] de omklap-teken-techniek toegepast. De kinderen zijn staande of frontaal, of en-profil afgebeeld. Het zebrapad daarentegen is als bijzonderheid van bovenaf gezien.

NVPH 735 – huiswerk maken

De perspectiefwerking van de ruimtelijke tekening ‘Huiswerk maken’ van het 12-jarige meisje [geboren in 1949] is prima. De licht – donker werking verhoogt de ruimtelijkheid van het vertrek in sterke mate.

Tekenaars anoniem? Opsporing?/!

De tekeningen zijn door anonieme tekenaars vervaardigd. Toch staat rechtsboven op de ‘klaar-over-tekening’ vaag leesbaar ‘12 jaar’ en daarboven feitelijk onleesbaar de voor- en achternaam van een 12-jarige meisje. Beide kopieën van de moeilijk leesbare naamsaanduiding kunnen door u wellicht wel ‘gelezen’ worden. Iemand meende de achternaam Spit of Spits erin te ontdekken. ‘t Zou leuk zijn alsnog eens met deze 73-jarige tekenares in contact te treden.

Maximumkaarten

Alleen de tekeningen van de oudste tekenaars zijn door drukkerij Debauche in de Belgische plaats Jette [94, rue Van Bortonne] tot maximumkaarten verheven.

Scholenactie ‘Door kinderen voor kinderen’

De daadwerkelijke medewerking van schoolkinderen en leerkrachten is buitengewoon belangrijk. De verslaggeving uit 1959 vermeldt: “80 tot 85 procent van de kinderpostzegelopbrengst wordt door de scholenactie opgebracht.” Het is dus bepaald niet verwonderlijk dat de ‘medewerkers’ naderhand ‘beloond’ worden.
De leerkracht krijgt een kinderzegel-bedankkaart en de scholier een vloeiblad in 1959.

Onder de door velen verzamelde bedankkaarten zijn een enkele keer bijzonder aantrekkelijke verzameltechnische kaarten te vinden, zoals dat in 1957 het geval is geweest. Een verkeerde notatie! De oplage van de kaarten bedroeg toen 20.000 exemplaren. Het genoteerde tel-nummer was aanmerkelijk hoger namelijk 20.482.

In 1959 werd er in de voormalige lagere schoolklassen nog wel met kroontjespen en inkt geschreven. Een vloeiblad was toen een aantrekkelijk hulpmiddel om inktvlekken in de tekst te voorkomen.

Internationaal thema ‘Kind in/en verkeer’

Verkeersveiligheid voor kinderen in het verkeer blijkt in de vijftiger jaren in meer landen een hot, actueel thema te zijn. In 1952 verschijnt in Amerika de American Automobile Association-postzegel, waarop behalve een antieke en moderne auto staan, is ook een verkeersbrigadier afgebeeld, die kinderen helpt bij het oversteken van een weg.
In Zwitserland verschijnt in 1956 een postzegel, waarop twee kinderen veilig via een zebrapad de weg oversteken met aan weerskanten twee waarschuwingsborden.

Aan de binnenkant van een dubbele nieuwsjaarkaart 1960 van het ‘Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie – Nederland’ staat naast het eerste schetsontwerp een afgestempelde postzegel ‘Veilig verkeer’.

Bron: De afgebeelde reclamebiljetten 1959 zijn alle door de Vereniging voor Kinderpostzegels en Maximafilie geleverd [voorhetkind@kindmax.nl].

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...