Eind maart 1945 naderden Amerikaanse troepen het gebied dat na hevige gevechten op 12 april 1945 werd bezet. Vanwege het Verdrag van Jalta werd het gebied door de Amerikaanse troepen verlaten en tussen 2 en 6 juli 1945 door Russische troepen bezet. Omdat het postverkeer weer op gang kwam waren postzegels benodigd die onder supervisie van de Russische bezetter werden ontworpen, gedrukt en verkrijgbaar gesteld met de landsnaam Thüringen.

De opdracht om nieuwe postzegels te ontwerpen voor de ‘Oberpostdirektion’, de OPD te Erfurt voor Thüringen, ging naar Engelbert Schoner. Hij had de door de OPD uitgeschreven ontwerpwedstrijd gewonnen. Schoner was op 23 mei 1906 geboren in Neuhaus am Rennweg en werd kunstschilder. Hij vervaardigde vooral schilderijen met planten- en dierenmotieven en illustraties voor boeken. Verder was hij grafisch ontwerper. Zijn eerste ontwerp was een postzegel met een afbeelding van een posthoorn met twee brieven. De postzegels werden gedrukt op lichtbruin getint papier tot wit papier. Verder kon het papier dun zijn of dikker, hard of zacht en rafelig. Vele kleurverschillen in de drukinkt kunnen worden gevonden. De gebruikte perforatie is lijntanding 11.

De frankeerwaarde van de postzegel was 6 Pfennig, het tarief voor een briefkaart. De postzegel werd in boekdruk gedrukt in vellen van 100 stuks door de ‘Ohlenroth’sche Buchdruckerei’ van Georg Richters in Erfurt. De oplage was 35.700.000 postzegels. De uitgiftedatum was 1 oktober 1945. Op bovenafgebeelde prentkaart is een postzegel van 6 Pfennig aangebracht en op 28 januari 1946 gestempeld met het dagtekeningstempel van het postkantoor te Weimar. De geadresseerde woonde in Lech, Schleswig, in het noorden van Duitsland, dus niet in de bekende wintersportplaats in Oostenrijk!

Het was niet de postzegel in vellen die als eerste van de serie van acht frankeerwaarden werd uitgegeven, maar een briefkaart waarop een afdruk van de zegel van zes Pfennig was aangebracht. Deze briefkaart werd gedrukt door de ‘Ohlenroth’sche Buchdruckerei’ in Erfurt. De oplage was 1.650.000  exemplaren. De briefkaart kan in formaat wel negen millimeter afwijken van het ‘normale’ formaat van 120 bij 100 millimeter en de kleur van het bruingetinte briefkaartkarton kan licht of donkerder zijn. Ook de kleur groen kan variëren van licht tot donker groen. De uitgiftedatum was 22 september 1945. De afgebeelde briefkaart is niet verzonden door een verzamelaar uit Friedrichroda maar behouden voor zijn of haar postzegelcollectie. De briefkaart is op verzoek voorzien van een afdruk van het poststempel van die stad. De datum in het stempel is 17 november 1945. Niet de eerste dag van uitgifte van de briefkaart, maar wel de eerste dag van verkrijgbaarheid van de kaart op het postkantoor van Friedrichroda.

De stad Friedrichroda werd op 6 februari 1945 zwaar door elf Amerikaanse B-17 bommenwerpers getroffen waarbij 425 huizen werden vernietigd of ernstig beschadigd en 135 slachtoffers vielen. Op 7 en 8 april 1945 volgden op het stadje artilleriebeschietingen door de Amerikanen waarbij nog eens 40 slachtoffers te betreuren waren. Op 14 april 1945 vonden Amerikaanse soldaten in een verstopt fabriekscomplex van de ‘Gothaer Waggonfabrik’ in Friedrichroda het prototype van een van de wonderwapens van Hitler. Het ging om de Horten Ho 229, een vliegende vleugel met straalaandrijving die een topsnelheid van 1.000 kilometer per uur zou moeten halen en die vanwege zijn vorm onzichtbaar zou moeten zijn voor de geallieerde radar. Eerder, op 22 februari 1944, was vanuit Engeland een eskader Amerikaanse bommenwerpers opgestegen om de vliegtuigfabriek van ‘Gothaer Waggonfabrik’ in Gotha te bombarderen, maar door slecht weer werd de bombardementsvlucht halverwege afgeblazen. Op de terugweg liet het eskader ‘per vergissing’ de bommenlast op een ‘gelegenheidsdoel’ vallen. Het was de stad Nijmegen, waarbij honderden burgerslachtoffers de dood vonden.

Het in november 1945 afgedrukte poststempel van Friedrichroda (met postnummer 15 voor Thüringen) was in september 1957 nog in gebruik, waarbij het postnummer was weggehaald. Nog wel is te zien waar dat nummer zich bevond. In augustus 1959 was dit stempel nog steeds aanwezig.

De tweede afgebeelde briefkaart werd op 3 november 1945 verzonden vanuit Erfurt. De kaart is gericht aan ‘een postzegelhandelaar of een postzegelverzamelaar’ in Sachsen. De afzender verzoekt toezending van de postzegels die door Sachsen in 1945 zijn uitgegeven. Een straatnaam en huisnummer van de geadresseerde ontbreekt, alleen de plaatsnaam Crimmitschau is vermeld. Deze stad in West-Sachsen had in 1945 ongeveer 30.000 inwoners. Hermann Kirchner, de afzender, had een postzegelwinkeltje in Erfurt aan de Marktstrasse. Het winkeltje bestaat nog steeds maar postzegels zijn daar niet meer te koop.

Een briefkaart met afdruk van een ornamenteel stempel vanuit Bairoda, een stadsdeel van Bad Liebenstein. De datum in de afdruk van Bad Liebenstein is 16 november 1945. De kaart werd verzonden naar Gotha, een van de grootste steden in Thüringen. De Gamstädter Weg is te vinden in een oostelijke buitenwijk van de stad Gotha met de naam Siebleben. Vóór 1922 was dit een zelfstandige gemeente maar is sindsdien deel geworden van Gotha.

De tweede postzegel die werd uitgegeven had een frankeerwaarde van 12 Pfennig, het tarief voor een brief tot 20 gram. Als afbeelding had Schoner gekozen voor de arts, dichter, filosoof en toneelschrijver Friedrich Schiller, overleden op 9 mei 1805 op 45-jarige leeftijd in Weimar. Schiller staat ook bekend als Friedrich von Schiller, omdat hij in 1802 in de Duitse adelstand was verheven. Ook deze postzegel werd door de drukkerij in Erfurt gedrukt in boekdruk met een oplage van 27.000.000 stuks. De postzegelvellen werden voorzien van volle, gladde gom. Daarnaast werden postzegelvellen voorzien van zogenoemde ‘bespaargom’ waarbij de gom in een soort raster werd aangebracht. De uitgiftedatum was 19 oktober 1945.

De postzegel van 12 Pfenning bestaat in twee typen. Bij type I heeft Friedrich von Schiller een halskraag en bij type II ontbreekt deze kraag en is alleen de ‘aanzet’ van de kraag te zien bij de nek.

Verzamelaars van gestempelde losse postzegels zoeken uitsluitend exemplaren die voorzien zijn van een afdruk van een duidelijk stempel, waarbij de plaatsnaam en datum goed leesbaar zijn. Zoals bovenstaande zegel met een mooie stempelafdruk van het stadje Gössnitz (Kreis Altenburger Land) met de datum 11 maart 1946.

In het stadje Gössnitz ligt een belangrijk spoorwegknooppunt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden op dit station vliegtuig- en tankonderdelen op spoorwegwagons geladen voor transport vanuit de nabijgelegen fabriek van Max Jehn naar assemblagefabrieken voor vliegtuigen en tanks. Op 14 april 1945 namen Amerikaanse troepen het stadje in dat op 1 juli 1945 werd overgedragen aan de Russische bezettingstroepen.

Losse postzegels met afdrukken van stempelfragmenten waarvan het stempel niet te herleiden is tot een plaatsnaam en datum, zijn niet door verzamelaars gewild. Zoals de afdruk op de zegel van 8 Pfennig. Ook al worden ze soms aangeprezen als ‘prachtig gebruikt’. Deze afdrukken zijn meestal aangebracht op verzoek van verzamelaars en hebben geen postale functie gehad. Anders is het als een deel van de plaatsnaam te zien is. Want dan kan het raadplegen van de lijst met plaatsnamen van Thüringen uitkomst bieden. In dit geval staan de letters ..RDEN voor het dorp BÜRDEN bij Hildburghausen in het zuiden van Thüringen. Een andere mogelijkheid is er niet. Toch maar bewaren in afwachting van een beter exemplaar met volledig herkenbare plaatsnaam. De meest voorkomende stempelafdrukken zijn van de grote steden Erfurt, Gera, Gotha, Jena en Weimar.

Een postzegel met een erg neutrale afbeelding, sparren in het Thüringer woud, verscheen een dag later op 20 oktober 1945. De frankeerwaarde was 5 Pfennig, het tarief voor een lokaal drukwerk. De oplage van deze eveneens in boekdruk vervaardigde postzegel bedroeg 4.600.000 exemplaren. De meeste vellen postzegels waren voorzien van volle gom. De overige vellen met bespaargom die toch vrij dik was aangebracht, zoals te zien is op de afgebeelde achterzijde van de postzegel.

Ten behoeve van de frankering van lokale brieven tot 20 gram verscheen op 29 oktober 1945 een postzegel van 8 Pfennig met het eerder gebruikte ontwerp posthoorn met brieven. De in boekdruk vervaardigde postzegel had een oplage van 4.600.000 stuks.

Brieven tot 20 gram die per expresse moesten worden besteld moesten gefrankeerd zijn met postzegels tot een waarde van 32 Pfennig. Daartoe werd een postzegel uitgebracht met een frankeerwaarde van 20 Pfennig als expresserecht te plakken naast de zegel van 12 Pfennig. Deze postzegel kreeg als afbeelding een portret van Johann Wolfgang von Goethe. Goethe werd vooral bekend als dichter, toneel- en romanschrijver. Hij overleed op 82-jarige leeftijd op 22 maart 1832.

De postzegel, ontworpen door Schoner, verscheen op 24 november 1945 aan de loketten en was zowel getand als ongetand verkrijgbaar, met volle gom en met bespaargom. De totale oplage was 6.200.000 exemplaren.

Ten behoeve van aangetekend te verzenden brieven tot 20 gram werd op 22 december 1945 een postzegel verkrijgbaar gesteld in de waarde van 30 Pfennig. Het tarief was 42 Pfennig, dus deze zegel werd als aantekenrecht geplakt naast de zegel van 12 Pfennig voor het brieftarief. Ook op deze postzegel een afbeelding van Goethe. En ook deze zegel was verkrijgbaar in getande en ongetande vorm. Een proefdruk is bekend in een olijfgroene kleur. De totale oplage bedroeg 4.000.000 stuks.

Drie zegels van 3, 4 en 5 Pfennig gedrukt in vellen van zes blokjes verscheen op 18 december 1945 een blokje voor een loketprijs van 2 Reichsmark. De opbrengst was bestemd voor slachtoffers van het fascistische regiem. De bedoeling was dat de zegels ter frankering van kerstwensen (8 Pfennig) of brieven (12 Pfennig) konden worden gebruikt door de zegels uit te knippen. De oplage bedroeg 32.200 blokjes en werd in boekdruk vervaardigd door de ‘Ohlenroth’sche Buchdruckerei’ van Georg Richters in Erfurt.

Op dezelfde dag, 18 december 1945, verscheen nog een blokje voor de prijs van 10 Reichsmark met daarin drie eerder verschenen postzegels alsmede de nieuwe zegel van 4 Pfennig. Deze nieuwe zegel zou in vellen van 100 stuks later worden uitgegeven. De zegels waren voorzien van een doorsteektanding rondom de vier zegels. De oplage bedroeg 26.000 blokjes en komt voor in drie verschillende papiersoorten, van wit, grauw tot geelachtig. Daarnaast werden 5.000 blokjes vervaardigd zonder doorsteektanding die onder 4.200 bevoorrechte personen werden verdeeld. De overgebleven 800 blokjes werden alsnog via het loket verkocht.

Tenslotte verschenen op 4 januari 1946 twee postzegels als aanvullingswaarden in vellen. De afbeelding was gelijk aan die van 5 Pfennig, sparren in het Thüringer woud. Met de zegel van 3 Pfennig kon met de postzegel van 5 Pfennig samen gebruiken voor de frankering van een briefkaart en de zegel van 4 Pfennig als aanvulling op die van 8 Pfennig voor de frankering van een brief tot 20 gram. De oplage van de zegel van 3 Pfennig bedroeg 2.000.000 stuks en die van 4 Pfennig 2.700.000 exemplaren.

De serie postzegels werd, door de nood gedwongen, geproduceerd op twaalf (!) verschillende papiersoorten variërend van wit, geelachtig, bruinachtig tot grauw papier. En dan nog in verschillende dikten van dun tot kartonachtig papier. Het paartje ongetande zegels van 20 Pfennig is gedrukt op lichtbruin getint papier met houtvezeltjes, een van de vele soorten papier dat is gebruikt.

Alle waarden van deze serie bestaan, naast 20 en 30 Pfennig, in ongetand vorm. De waarde van 8 Pfennig is alleen in een kleine oplage ongeperforeerd gebleven in vellen. Meest opvallend is het voorkomen van de zogenoemde bespaargom op de achterzijde van de zegels, naast de zegels met volle gom. Verder bestaan zeer veel plaatfouten op alle waarden.

Alle papiersoorten, gomsoorten, getand, deels getand of ongetand worden door speciaal verzamelaars gezocht. Zoals de twee hierboven afgebeelde exemplaren op wit kartonachtig zacht papier met heldere drukkleuren. Vele zegels zijn vrij gemakkelijk te vinden maar sommige variëteiten zijn bijzonder zeldzaam. Vooral op correct gefrankeerde poststukken. Enkele verzamelaars, met name in Duitsland, zijn tientallen jaren bezig geweest of nog bezig met het verzamelen van die enkele honderden verschillende variëteiten.

De postzegels waren geldig voor de frankering tot en met 31 oktober 1946. Een zeer eenvoudig uitgevoerde serie postzegels maar met enorm veel mogelijkheden tot specialisatie. Voor mij was het een uitdaging om zoveel mogelijk variëteiten bij elkaar te krijgen en dat is aardig gelukt op enkele zeldzame exemplaren na. Het is een kenmerkende vorm van het zogenoemde ‘traditionele’ verzamelen, waarbij de postzegel de hoofdrol speelt en niet de afbeelding op zich. Voor u ook een uitdaging om eens een postzegel of serie postzegels op traditionele wijze onder de loep te nemen? Of bent u meer een ‘thematische’ verzamelaar?

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Duitsland • Oostenrijk • Schilderkunst • Tweede wereldoorlog

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(7 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...