[a] concrete begrippen als plant en dier in provinciale natuurmonumenten
[b] concrete begrippen als behuizing van de mens in stad en dorp
[c] een abstract begrip duurzaamheid, bestaande uit doorgeven & ontvangen

‘Aandacht-vragen-voor’ en ‘aandacht-vestigen-op’ komt overeen met het voeren van reclame. Reclamevoering voor concrete onderwerpen staat bekend als commerciële reclame, die voor abstracte onderwerpen noemt men ideële reclame.

Ideële reclame vraagt aandacht voor maatschappelijke doelen/kwesties, die nog weinig of geen aandacht krijgen, maar die wel ruimschoots verdienen. Ideële reclame, reclame zonder winstbejag, wil bewustwording en gedragsverandering in de maatschappij veroorzaken.

Schoonheid en/in verscheidenheid

Schoonheid en verscheidenheid is in de natuur en behuizing voor iedereen aantrekkelijk te bekijken. De reclamevoering ervoor (uitgevoerd in collage-vorm met talrijke afbeeldingen per postzegel of postzegelvel) verschilt per emissie in diepte en intentie. De Duurzaamheid-postzegels daarentegen attenderen ons op de tanende schoonheid van aarde, lucht en water, die in verscheidenheid door vervuiling onder druk staat: “Wij plegen tot op dit moment nog steeds roofbouw op de natuur en het milieu!”

1) Commerciële reclamepostzegels

Er bestaat een wereld van verschil tussen de postzegels van de Natuurgebieden-emissies (Dwingelderveld & De Onlanden) en Typisch Nederlands-emissies (stolpboerderijen, houten huizen, grachtenpanden & woonboten). Planten en dieren staan hierbij tegenover woningtypen & gevels.
Tussen het tot stand komen van de postzegelafbeeldingen zijn collage-technisch overeenkomsten, maar toch ook grote tegenstellingen. Deze tegenstellingen veroorzaken dat de ene emissie bij sommigen meer [of minder] in de smaak valt en bij anderen minder [of meer]. Beide emissies hebben fotografische opnamen als basis.

Beleef de natuur-emissies

De natuurfoto’s zijn alle afkomstig uit het fotoarchief van Natuurmonumenten van anonieme fotografen, waarover typografisch ontwerper Frank Janse op opgeklopte wijze en met een omhaal van woorden over de arbeidsintensiefste emissies het volgende (samenvattend) verwoordt in twee dagbladartikels (Trouw 9 januari & Algemeen Dagblad 29 januari): “Niets is in mijn werk arbeidsintensiever of uitdagender dan het ontwerpen op zo’n klein postzegelformaat. Het zijn veruit de meest arbeidsintensieve millimeters van mijn werk met veel restricties, voorschriften en beperkingen. Na veel knippen en plakken, schuiven en bewerken, kies ik uit de overgebleven optie een postzegelvel met potentie. Het is een puzzel, waarin ik met tien een geheel probeer te maken. Maar los van elkaar moeten de postzegels ook interessant zijn.” Ik zal u de opsomming van de meest elementaire (en bij iedereen algemeen bekende) ontwerpbeginselen besparen, waarmee Janse het Algemeen Dagblad-artikel nog enige vulling meent te kunnen geven.

Op het postzegelvel De Onlanden heeft Janse geen landschapsimpressie van het natuurgebied kunnen vinden in tegenstelling tot het Dwingelderveld-postzegelvel.

“Ter voorbereiding op de ontwerpklus sluit ik me een paar dagen in het pand van Natuurmonumenten in ‘s-Graveland op en dan duik ik in het concept van de emissie (“Wat is het kenmerkende van het natuurmonument?”) en ga daarbij afbeeldingen verzamelen uit het archief. Uit meer dan duizend foto’s kies ik er tenslotte tien die een indruk geven van het natuurmonument.”

Typisch Nederlands-emissies

Typografisch ontwerper Edwin van Praet daarentegen vat zijn ontwerptracé van de Typisch Nederlands-emissies in weinig imponerende woorden inhoudelijk samen: “De kunst van ontwerpen is weglaten. Het is een zoeken naar eenvoud met behoud van het karakteristieke van het onderwerp. Illustreren is abstraheren.”

Fotobewerking natuur-/woningtypepostzegels

• Natuur-postzegels. Janse maakt voor zijn postzegels gebruik van foto’s van plant, dier en landschap, of details uit foto’s, waarop een plant, dier en landschap staat. Deze afbeeldingen komen zoals de anonieme fotograaf de afbeeldingen fotografeerde tenslotte op een van de tien postzegels terecht.
• Janse tracht de tien geïsoleerde postzegelafbeeldingen door zes transparante afbeeldingen op een gezochte wijze tot een eenheid samen te smeden. Deze kunstmatige toevoeging werkt storend en verhoogt de meerwaarde van het postzegelvel bepaald niet.
• Naast een evenwichtige verdeling van plant en dier van het natuurgebied over de postzegels tracht Janse ook nog een passende relatie tussen de jaargetijden als tijdstip door een kleurkeuze aan te brengen. Dwingelderveld doet door het blauw winters en koud aan, terwijl De Onlanden door het fris groen met geel en rood aan de lente doet denken.

Foto: MaestroBooks – Getty Images

Foto: Frans Lemmens – Getty Images

Foto: Claudia Langauer – Getty Images

Deze drie woonboten zijn in de Vecht bij Weesp te vinden of in de Amstel in Amsterdam. De grote woonboot rechts bevindt zich voor het voormalige stadhuis van de gemeente Nieuwer Amstel (nu Amsterdam-Zuid) aan de Amsteldijk.

• Foto’s van de woningen en woonboten worden via een computertechnisch tekenprogramma bewerkt, waardoor het essentiële van ‘gevel-woningen’ op een exclusieve wijze op de voorgrond treedt en het natuurgetrouwe en tijdelijke danig verdwijnt.
• Het aaneensluitende van grachtenpanden en ‘sliert-vorming’ van woonboten aan oevers brengen een eenheid tot stand, die overeenkomt met het karakter van de grachtengordel en woonbotenlinten.

• De tijdstipaanduiding heeft bij deze emissie betrekking op dagdelen (niet op jaargetijden zoals bij vorige emissie). Met een verbijsterend natuurlijk en levendig kleurenspel in de lucht geeft Van Praet respectievelijk een realistisch beeld op postzegelformaat van de ochtendstond, de overgang-van-de-ochtend-naar-de-middag, in-de-loop-van-de-middag en het vallen-van-de-avond.

De voorkant van de 6e editie van de PTT-reclamefolder uit 1952 geeft een aantrekkelijk beeld van de Zaanstreek, die op een toeristische VVV-affiche bepaald niet zou misstaan.

Ook dat nog

• Tussen vijf grachtenpanden met door computer vervaardigde tekeningen op één postzegel en tien origineel onbewerkte foto’s op één groot postzegelvel zit ontwerptechnisch toch wel enig verschil.
• De komende 120 horizontale Beleef de natuur-postzegels 2021/2023 zullen in samenwerking met de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten (bestaande uit twaalf bijzondere provinciale natuurmonumenten) tot stand komen. De drie voorgaande natuur-emissies ontstonden naar aanleiding van de aanvraag van Vogelbescherming Nederland (zie o.a. zomerzegels 1961 met weidevogels).

Jubilea van twee natuurverenigingen (Natuurmonumenten 75 jaar & Fryske Gea 50 jaar) staan centraal op de zomerzegels 1980 (nvph 1194/97) met natuurgebieden: duinlandschap, bosgebied met monumentaal huis [buiten], zeilen op meren en plassen in laagveengebied van midden Friesland (Sneek [Snitsermar] Grou [Pikmar] & Eernewoude [Alde Feanen]) en heidelandschap met fietsers. (zie postzegelblogartikel Nederland recreatieland van 13 december 2020).

• Met deze mooi ogende natuurpostzegels zal eind 2021 met 160 postzegels het verzadigingspunt ruimschoots overschreden zijn. Als de emissies 2022/2023 onder supervisie van een andere ontwerper zullen ontstaan, zal de emissie vooral door filatelisten met blijdschap ontvangen worden.
• De conclusie: “Beleef de natuur-emissie is de populairste, succesvolste en bestverkochte postzegelserie van PostNL” zal voor het commercieel denkende en handelende postbedrijf als muziek in de oren hebben geklonken.

2) Ideële reclamepostzegels (attentiepostzegels): Duurzaamheid is doorgeven & ontvangen

Op 22 maart 2021 is het aandacht vragende postzegelvel ‘Duurzaamheid’ met zes postzegels verschenen. Op iedere horizontale strook met twee verschillende postzegels staat een wereldbol met links en rechts de uitgestrekte armen met handen met op de achtergrond gras.

Vermeldenswaardig is dat de armen van de vrouw van typografisch ontwerper Martijn de Wilde zijn en die van het kind van zijn zoon.

Postzegel met inhoud

Jos van den Bosch zijn reactie op postzegelblog op deze Duurzaamheid-emissie op 19 maart 10.36 uur : “Eindelijk eens een postzegel met inhoud en een aangrijpend beeld.”

Inderdaad weer eens een emissie met zeggingskracht, zoals dat een aantal jaren geleden nog steeds gebruikelijk was. Deze Duurzaamheid-postzegels vragen onze aandacht voor het begrip duurzaamheid, dat rechtsfilosoof Dorien Presser treffend verwoordt: “In een samenleving met erfrecht dien je dankbaar te zijn voor wat je ontvangt van de vorige generatie en je verplicht deze erfenis in goede orde door te geven aan de volgende generatie.”
PostNL vermeldt haar woorden op het postzegelvel:

Onze (vorige) generatie heeft deze stelregel niet gevolgd! Vanaf 1950/1960 is op systematische wijze op de natuur roofbouw gepleegd met als gevolg vervuiling en verstoring van het evenwicht.

Lerende aspect allegorie

1. De doorgeef-luik-activiteit (luik is perforatie) van de oude generatie naar de jonge bevolkingsgroep wordt treffend in deze allegorische vergelijking visueel inzichtelijk verbeeld. Met deze attentiepostzegels worden we op onze verantwoordelijkheid gewezen, die alle mensen ongevraagd hebben gekregen en/of bezitten.
2. De letterlijke afbeelding van ‘bejaard-doorgevende’ handen, die de aardbol aan ‘jong-ontvangende’ handen doorgeeft, maakt op figuurlijke wijze de handeling zichtbaar, die gelijk is aan het overdragen van kennis en vaardigheden over de aarde/wereld van de ene naar de andere generatie.
3. De letterlijke en figuurlijke afgifte staat in deze symbolische [zinnebeeldige] vergelijking bekend als een allegorie.
   Beide afgiftehandelingen lopen feitelijk parallel. Bijbelse gelijkenissen/vergelijkingen komen met de allegorie overeen en worden parabels genoemd. Ze verduidelijken inzichtelijk.
4. In overdrachtelijke zin wordt duurzaamheid met het doorloper effect van doorgeven & ontvangen op vier plaatsen op de postzegel via de allegorie verbeeld:

• Het postzegel-beelddoorlopers-effect tussen twee postzegels onderstreept de overgang van de wereldbol van de ene naar de andere postzegel. Een figuratieve verbeelding van doorgeven & ontvangen.
• Ontelbaar aantal tekstherhalingen ‘doorgeven ontvangen’ is in wit, verticaal & horizontaal als ‘tekstlint’ uitgespaard in beide blauwe velranden en de zes tabs. Hiermee wordt tekstueel doorgeven & ontvangen verbeeld.
• De ‘omgebogen-gezigzagde-postzegel-stand’, waarbij de middelste horizontale postzegelstrook 180 graden t.o.v. de andere postzegels is gedraaid, accentueert als ‘beeld-lint’ het doorgeven & ontvangen.

• Koptekst in hoofdletters boven en onder de postzegels: ‘NGENDOORGEVENONTVANGENDOOR’. Ook een tekstuele verbeelding van doorgeven & ontvangen.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(5 stemmen, gemiddeld: 4,60 uit 5)

Laden...