Algemeen
Van oudsher is de Pieterskerk de hoofdkerk van Leiden. Aan deze kerk heeft Leiden ook haar bijnaam van Sleutelstad te danken. De patroonheilige Sint-Pieter (Petrus) is volgens de Bijbel (evangelie van Mattheüs) de sleutelbewaarder van de hemel. Leiden heeft die sleutels opgenomen in haar stadswapen en is daardoor de Sleutelstad geworden. Deze sleutels mochten natuurlijk niet ontbreken op het velletje ‘Mooi Leiden’ uit 2006 (zie onder rechtse zegel).

Opmerkelijk is dat de Pieterskerk niet op dit velletje staat, maar wel 3 andere kerken, namelijk de Hooglandsekerk, de Hartebrugkerk en de Lodewijkskerk. Eind 16e eeuw is de huidige vorm en grootte van de Pieterskerk tot stand gekomen. Het gebouw werd in 1971 als kerk buiten gebruik gesteld en in 1976 overgedragen aan een particuliere stichting. De Pieterskerk wordt nu voor allerlei evenementen verhuurd. Ik ben er wel eens geweest voor een whisky-proeverij. Ook leuk om te doen in een kerk.

Pieterskerk

Rampen
De Pieterskerk heeft 2 rampen doorstaan. Omstreeks 1350 werd de kerk voorzien van een toren, bijgenaamd ‘Coningh der Zee’, omdat de Katwijkse schippers op zee de toren als baken gebruikten. De toren was 70 meter hoog. Op 5 maart 1512 stortte bij een hevige storm de toren in. De toren is nooit herbouwd. 500 jaar later, in 2012 herdacht de Leidsche Vereeniging van Postzegel Verzamelaars deze ramp met een postzegel. Er zijn 2 versies van deze postzegel uit 2012 en 2014 in verband met een nieuw logo van de Pieterskerk. (zie bovenzijde postzegels)

Buskruitramp
De tweede ramp was de ramp met het kruitschip op 12 januari 1807. Een schip dat van Haarlem naar Delft ging met 18.000 kg buskruit aan boord ontplofte in het centrum van Leiden. Bij de ramp vielen 151 doden en ruim 2000 gewonden. Alle ramen in heel Leiden lagen eruit, waaronder de gebrandschilderde ramen van de Pieterskerk. Ook deze mooie ramen zijn nooit teruggekomen. Een schaalmodel van het kruitschip zien we terug op een herdenkingspostzegel uit 2007. Op de achtergrond Leiden in 1807. Buskruit (gunpowder) werd in de 11e eeuw uitgevonden in China.

Beeldenstorm
Op 25 augustus 1566 en enkele dagen daarna werd de Pieterskerk getroffen door de beeldenstorm. Er werden veel vernielingen aangericht. Het schilderij ‘Het laatste Oordeel’ van Lucas van Leyden, werd daarbij door burgemeester Isaac Claesz. van Swanenburg op het nippertje gered door het van de beeldenstormers te kopen en naar het Stadhuis te laten overbrengen. Nu is het te bewonderen in het Stedelijk Museum De Lakenhal; in de Pieterskerk hangt een kopie. De schilder Lucas van Leyden was de grote inspirator van Rembrandt van Rijn. Zijn drieluik van Het laatste Oordeel zien we op onderstaande maximumkaart.

Bijzondere kerkdiensten
Na de beeldenstorm koos Leiden voor Willem van Oranje wat tot gevolg had dat de Spaanse troepen onder aanvoering van Alva Leiden omsingelden, met de bedoeling de bevolking uit te hongeren en hen tot overgave te dwingen. Dit vond plaats in 1573 – 1574.

Uit deze periode stammen ook de 2 meest bijzondere kerkdiensten van de Pieterskerk. Door de belegering was er een gebrek aan inkomsten en hierdoor had het stadsbestuur geen geld meer om de soldaten te betalen. Daarom werd er op 10 december 1573 besloten om noodmunten van papier te maken. In het omschrift van de munt stond te lezen: Haec Libertatis Ergo, dat betekent: “Dit omwille van de vrijheid”. Vanuit de kerk kwam er felle kritiek op “Haec Libertatis Ergo”. De (calvinistische) kerk vond dat er had moeten opstaan: “Haec Religionis ergo”: “Dit omwille van de godsdienst”. Vanaf de kansel in de Pieterskerk werd het stadsbestuur hierover berispt. Met name de kritiek van dominee Taling was fel. Stadssecretaris Jan van Hout, die samen met burgemeester Van der Werff in de kerk zat, was de kritiek helemaal zat. Hij trok een pistool uit zijn zak en zei tegen de burgemeester: ”Zal ik hem (dominee Taling) van de kansel afknallen?” Van der Werff suste hem, en wees hem erop dat dit een grote rel zou kunnen veroorzaken. Bijzonder toch?

Papieren noodmunt Jan van Hout

De 2e bijzondere dienst vond op 3 oktober 1574 plaats. Leiden werd bevrijd door de Watergeuzen, die haring en wittebrood hadden meegebracht. De Leidenaren stroomden toen naar de Pieterskerk waar een spontane dankdienst werd gehouden voor deze wonderbaarlijke bevrijding.
De voorganger was dominee Pieter Corneliszoon. Zijn dankdienst stond in het teken van Psalm 9, een psalm van David met als titel: “ Danklied voor een grote verlossing”.
Hieronder ziet U een 3 oktober envelop voorzien van een stempel met haring en wittebrood.
Nog elk jaar wordt op 3 oktober de (traditionele) herdenkingsdienst gehouden in de Pieterskerk.

Doopdiensten
De eerste bekende Nederlander die in de Pieterskerk werd gedoopt, was Graaf Floris V, die in 1254 in Leiden was geboren. Een andere BN’er die er werd gedoopt was Rembrandt van Rijn in 1606. Wat Floris V en Rembrandt gemeen hebben, is dat van beiden een beeld in Leiden te bewonderen is. Het beeld van Floris V is geplaatst tegen de muur van het stadhuis, en heeft te maken met het feit dat hij in 1266 Leiden stadsrechten gaf. Hij was toen overigens pas 12 jaar oud maar al wel Graaf van Holland. Een borstbeeld van Rembrandt staat aan de Witte Singel in Leiden.

Floris V

Universiteitskerk
Willem van Oranje beloonde Leiden met een Universiteit, omdat Leiden zich ondanks de honger niet had overgegeven aan de Spanjaarden. De universiteit werd op 8 februari 1575 geïnaugureerd in de Pieterskerk. Jaarlijks wordt de verjaardag (dies natalis) van de universiteit gevierd in de Pieterskerk.
Met enige regelmaat wordt er in de Pieterskerk een eredoctoraat door de Universiteit uitgereikt.
Een eredoctoraat (doctoratus honoris causa) is een doctoraat dat wordt verleend aan personen die een uitzonderlijke prestatie hebben geleverd. Ik noem er drie: 8 februari 1925 aan koningin Wilhelmina; 10 mei 1946 aan Winston Churchill en 13 maart 1999 aan Nelson Mandela.
Het motto van de Leidse Universiteit luidt: ‘Praesidium Libertatis’, dat betekent ‘Bolwerk van de Vrijheid’. De Universiteit vond dat zowel Wilhelmina, Churchill als Mandela een uitzonderlijke prestatie hadden geleverd op het motto-item ‘Vrijheid’. Vandaar hun eredoctoraten.

Het eredoctoraat van Nelson Mandela in 1999 kan ik mij nog goed herinneren. Door mijn werk was ik toen in Leiden. Het is toch geweldig dat hij in de Leidse Pieterskerk zijn eredoctoraat heeft gekregen. Hij zette zijn handtekening ook op de muur van de beroemde ‘zweetkamer’ van de Leidse Universiteit, waar de handtekening van mijn 2 (daar afgestudeerde) dochters ook staan.

Graftomben, grafstenen en gedenktekens
In de Pieterskerk liggen veel hoogleraren van de Leidse universiteit begraven, zodat de Pieterskerk wel eens het ‘Mausoleum Accademicum’ (een academische grafkapel) wordt genoemd. De hele lijst zou U gaan vervelen. Wie ik wel noem maar niet kan laten zien is Jacobus Arminius. In 1603 werd hij hoogleraar theologie te Leiden. Zijn collega-hoogleraar Franciscus Gomarus protesteerde hier heftig tegen. Beide hoogleraren kwamen hevig met elkaar in botsing over de leer van de predestinatie (voorbestemming). Hun strijd staat bekend als die van tussen de ‘rekkelijken en preciezen’. Wie ik wel kan laten zien is Jos Scaliger, een beroemd Nieuw Testamenticus en een van de eerste hoogleraren van de Leidse universiteit. En natuurlijk mag niet ontbreken de beroemde hoogleraar en medicus Herman Boerhaave. Er is voor hem een bescheiden grafmonument in de Pieterskerk.

Herman Boerhaave

Jos Scaliger

Een verhaal apart is Filips van Marnix, heer van Sint-Aldegonde. Hij was schrijver voor Willem van Oranje en heeft zeer waarschijnlijk het volkslied Wilhelmus van Nassouwe geschreven. In de vorige eeuw is de Pieterskerk opnieuw overgegaan tot het plaatsen van gebrandschilderd glas. Vooralsnog bleef dat beperkt tot het Marnixraam voor Marnix van Sint-Aldegonde en prins Willem van Oranje, in juni 1940. Aanleiding was de 400ste geboortedag van Filips – die in de Pieterskerk is begraven -, gecombineerd met het 74e lustrum van de Universiteit, die in door Willem van Oranje was gesticht.
Onderstaand afbeeldingen van Filips van Marnix, het Wilhelmus en de Leidse Universiteit.

Andere bekende mensen
Volgens de grafboeken zijn de ouders van Rembrandt in de Pieterskerk begraven. Ook de kunstschilder Jan Steen, die overleed in 1679, werd bijgezet in het familiegraf in de Pieterskerk.
Verder de theoloog John Robinson, één van de leiders van de Engelse Pilgrims die in Leiden verbleven van 1609 tot 1620. Hij woonde in het huis genaamd ‘De Groene Poort’, aan de zuidzijde van de Pieterskerk, vlak bij de doopkapel. Hij kocht een graf in de Pieterskerk, maar de precieze plaats is onbekend. Gedenktekens voor Robinson bevinden zich bij de doopkapel, namelijk een gedenksteen aan de binnenkant en een koperplaquette aan de buitenzijde. Daar bevindt zich sinds 2005 ook een gedenksteen voor de Pilgrims, die in de Pieterskerk begraven zijn geweest

Jan Steen

De Leidse Pilgrims

Tot zover mijn verhaal over 900 jaar Pieterskerk. Ik hoop dat U dit leuk vond. Ik zou het op prijs stellen als U een reactie geeft.
Bronnen: Websites van de Pieterskerk en Wikipedia
Bezoek Pieterskerk: https://www.pieterskerk.com/nl/agenda/onze-agenda/bezoek-de-pieterskerk/
Wandeling Leiden: Auteur Willem Hogendoorn: mail willem.hogendoorn@hccnet.nl
Persoonlijke postzegels uit blog: https://hemelop.nl/index.html

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Thematisch • Nederland • Nelson Mandela • Religie • Rembrandt • Scheepvaart • Schilderkunst

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(8 stemmen, gemiddeld: 4,75 uit 5)

Laden...