Typisch Nederlands – woonboten in waterrijk Nederland

31 maart 2021, 7:00 uur - Bate Hylkema

Op de emissie ‘Typisch Nederlands – woonboten’ staan deze keer twee kleurrijke illustraties van woonboten in een idyllische omgeving, na een stolpboerderij, houten huizen en grachtenpanden. De ene boot is geheel en de andere is gedeeltelijk afgebeeld, met hoge bomen op de achtergrond en kabbelende golfjes op de voorgrond. Van de vaste wal is, behalve de bomen en het gras van de oever tussen boten, weinig te ontdekken.
In vergelijking met andere woningtypen zijn er relatief weinig woonboten in ons land te vinden. Wonen op het water in ons waterrijke Nederland is wel een kenmerkend en typisch Nederlands verschijnsel.

Post Views: 2.357

Typisch Nederlands – woonboten: uitgiftedatum 6 april 2021

Vel Typisch Nederlands - woonboten

Woonboten grafisch aantrekkelijk

Grafisch zijn woonboten voor typografische ontwerpers interessant met het recht-toe-recht-aan karakter. De structuur van de horizontale latten aan de buitenkant van de woonboten, aangegeven met dubbele lijnen en tegengestelde kleuren, versterken de strakke vorm. Het rechthoekige formaat van de ramen speelt daarbij een belangrijke rol, die met dichte of half open gordijnen nog worden verhoogd.
De afgebeelde woonboten zijn te vinden in Weesp (Vecht) en Amsterdam (Amstel). Met opzet is voor lichte kleuren voor deze woonboten gekozen.

Avondlucht

De stralen van de ondergaande zon bij het vallen van de avond lichten de voorbijdrijvende wolken met allerlei prachtige zachte kleurige tinten op. De lucht neemt een groot deel van de illustratie in beslag. Reden? Woonboten zijn nu eenmaal niet al te hoog. De gedecentreerde postzegelillustratie met lichte en donkere gedeelten in de lucht geeft niet alleen ruimte en diepte, maar suggereert ook dynamiek en beweging als tegenhanger van de strakke vorm van de woonboten. Zelfs de toppen van de hoge bomen waaien met de wind mee.

Illustreren is abstraheren

Ontwerper Edwin van Praet: “Zo heeft het kleine raam op de linker woonboot op de grote illustratie in werkelijkheid negen in plaats van zes ruitjes. Anders wordt het te priegelig. Ik heb de illustratie verder ontdaan van alle losse spullen, die op de oorspronkelijke foto stonden. Dat is de kunst van weglaten, het zoeken naar de eenvoud met behoud van het karakter. Kenmerkende details laten terugkeren als de regenpijpen (woonboot rechts) en de schoorsteen (woonboot midden). Het mooiste detail vind ik misschien wel de motorboot links op de grote illustratie. Die ligt echt klaar om weg te varen.”

Romantische illustratie als ideaalbeeld

Tijdens Van Praet’s regelmatige treinreis van Den Haag naar Amsterdam heeft hij o.a. inspiratie gevonden voor deze woonboten-emissie: “Op dat traject passeer je een punt langs de Vliet waar woonboten liggen. Heel rustig, heel vrij. Midden in de natuur, zonder bebouwing eromheen. Dat is ook mijn ideaalbeeld van de woonboot. Niet in de stad, maar buiten in een weidse omgeving. Een woonboot als huis heeft iets aparts: het is toch de kunst van het klein wonen. Je hebt in theorie de mogelijkheid om het anker te lichten en naar een andere plek te varen. Het gebeurt niet vaak, maar het is wel een mooie gedachte.”

Woonboten in historisch perspectief

Rond 1600 wordt volgens geschreven bronnen al permanent op schepen, omgebouwde vrachtschepen gewoond. Na de Tweede Wereldoorlog kwam vanwege de toenmalige woningnoot talrijke woonboten bij. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen arken (betonnen casco met opbouw van hout, steen of kunststof), scharken (metalen schip met dito opbouw) en woonschepen (uit de vaart genomen [historische] binnenvaartschepen met verkregen woonfunctie).

Essentieel beeld

Typografisch ontwerper Edwin van Praet geeft ook met deze woonboten-emissie een boven de werkelijkheid verheven idealiserend beeld van een woonboot in zijn naaste omgeving op een zomerse namiddag, die ontdaan is van het tijdelijke en alledaagse.

Drijfbeeld

Omstreeks 1990 zijn in de waterrijke nieuwbouwwijk Twiske West (stadsdeel Amsterdam-Noord) o.l.v. architecte Liesbeth van der Pol 12 trommelwoningen, bestaande uit 7 vrijstaande woningen met 3 verdiepingen (cirkelvormige-segment-bouwsels), aan een ronde binnenplaats gebouwd.

Atelier van Lieshout creëert als knipoog naar de gedwongen ontruimingshistorie van de vele woonboten uit dit stadsdeel ‘Drijfbeeld’ (7,2 m lang, 2,8 m breed, 2,4 m hoog vanaf het water) met een bizarre, buitenproportionele polyester uitbouw. Van Lieshout slaat met dit kunstwerk, dat aan een drijvend insect of kikkervisje doet denken, een brug tussen kunst en maatschappij. Van Lieshout ziet tussen trommel en bol een relatie. Het groen geverfde hout verwijst naar de Zaanse groene-planken-architectuur.