Sint-Lucasgilde
Het Sint-Lucasgilde was de naam van gilden van kunstenaars en kunstambachtslieden onder de bescherming van Sint-Lucas. De naam van het gilde verwijst naar de evangelist Lucas, de schrijver van het Evangelie volgens Lucas en van Handelingen, het derde en het vijfde boek van het Nieuwe Testament. Zijn evangelie wordt gezien als het meest beeldend, met oog voor detail en sfeer.
Sint-Lucas zien we op onderstaande maximumkaart met een postzegels uit Liechtenstein, uit een serie van de 4 evangelisten Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes (1987).

Het Sint-Lucasgilde in Leiden
Het Leidse St. Lucas Gilde is opgericht in 1648. Kunstschilders konden lid worden van het gilde, dat zelf zorgde voor kwaliteitscontrole en de opleiding van jong talent. Eén van de oprichters was Gerrit (of: Gerard) Dou. Hij woonde zijn hele leven in Leiden (1613 – 1675) en behoort tot de meest succesvolle en best betaalde kunstschilders van de Gouden Eeuw. Dou was de eerste leerling van Rembrandt bij wie hij in 1628 op veertienjarige leeftijd in de leer ging. Hier leerde hij met name het contrast tussen licht en donker toe te passen. Deze duidelijke invloed van Rembrandt bleef gedurende de rest van zijn carrière zichtbaar in zijn werk. Zijn mooiste schilderij vind ik ‘lezende oude vrouw’ uit 1631. Vermoedelijk heeft Rembrandts moeder hiervoor model gestaan. Hierbij ging Dou zeer gedetailleerd te werk. Door die steeds grotere perfectie in de details wordt hij gerekend tot de grondlegger van de Leidse fijnschilders. Toen ik het schilderij zag in het Rijksmuseum, kreeg ik de indruk dat ik mee kon lezen in het boek.

Een mede-oprichter van het Leidse Sint Lucasgilde was Jan Steen (Leiden, 1626-1679). Bij zijn geboorte in Leiden heette hij nog Jan Havickszoon en later is de toevoeging ‘Steen’ daarbij gekomen.
Hoe kwam dat? Leiden breidde in die tijd snel uit en er kwamen steeds meer Jannen, waarvan de vader Havick heette. Dat werd dus verwarrend met al die Jan Havickszonen. Om duidelijkheid te scheppen moest er een toevoeging komen. Rembrandt Harmenszoon woonde bij de Rijn, dus werd hij Rembrandt (Harmenszoon) van Rijn genoemd. Jan Havickszoon woonde vlakbij ‘de Steenschuur’ , de naam van een nog bestaande gracht in Leiden, die genoemd was naar een daar aanwezige schuur voor stenen. Waarschijnlijk komt daar Jans toevoeging Steen vandaan. De werken van Jan Steen zijn wereldberoemd om zijn humorvolle en ironische kijk op het leven (het huishouden van). Mogelijk kwam zijn humor omdat zijn ouders ook een kroeg hadden en Jan één van de beste gasten was.

Adspirantleden van het Gilde
Er waren ook adspirantleden bij het Lucasgilde. Dat waren leerlingen van de meester-schilders. Deze konden lid worden na een leertijd van 6 jaar of eerder als er een meesterstuk geproduceerd werd. Dat was ook het geval met een leerling van Gerrit Dou, genaamd Gabriël Metsu, geboren in Leiden in 1629. Hij woonde op de Lange Mare. Gabriël Metsu werd bekend vanwege zijn genrestukken en portretten uit de periode van de barok. Metsu ging in 1643 in de leer bij Gerrit Dou, en werd al in het oprichtingsjaar 1648 lid werd van het Sint-Lucasgilde. Zijn schilderij ‘Het zieke kind’ (1665), werd in 1928 aangekocht door het Rijksmuseum, met steun van de Vereniging Rembrandt.

Tekenacademie
Op de ledenlijst van het Leidse Sint-Lucasgilde zag ik ruim 25 namen staan van bekende en minder bekende schilders. Eén ervan is Willem Van Mieris, zoon van de Leidse schilder Frans van Mieris. Willem van Mieris, geboren in Leiden in 1662 was jaren lang de hoofdman van het gilde, maar richtte in 1694 (samen met enkele anderen) de Leidse Tekenacademie op. De reden hiervan was dat er onvrede was ontstaan met de bestaande gilde-structuur. Willem van Mieris heeft lange tijd leiding gegeven aan de Leidse Tekenacademie en heeft de naamsbekendheid van de Tekenacademie vergroot. Een schilderij van Willem van Mieris, genaamd ‘Familiereünie’ zien we op deze postzegel van Cuba. Links boven op de postzegel staat de naam van Willem van Mieris.

Een mede-oprichter van de Tekenacademie was Jacob Toorenvliet (Leiden, 1640). Hij was een fijnschilder, die samen met Frans van Mieris zijn opleiding had genoten bij Gerard Dou. Na een buitenlands avontuur in 1659 keerde Jacob rond 1680 terug naar Leiden, waar hij lid werd van het Sint-Lucasgilde. In 1694 richtte hij samen met onder andere Willem van Mieris de Leidse Tekenacademie op. Ik kwam van Toorenvliet in de filatelie één schilderij tegen. Een Poolse zegel uit 1977 met als opschrift ‘amphilex 77’ en als onderschrift Toorenvliet Jacob. Amphilex 77 was de postzegeltentoonstelling in Amsterdam in de Rai. Ik heb helaas de connectie Polen-Amphilex 77-Jacob Toorenvliet niet kunnen achterhalen. We zien een vioolspeler op het schilderij. Maar wie kan mij helpen?

Ars Aemula Naturae
Na 1750 nam het aantal leden van de Leidse Tekenacademie echter af. Als voortzetting werd in 1799 de kunstenaarsvereniging Ars Aemula Naturae (de kunst wedijvert met de natuur) opgericht. Het is de oudste vereniging van beeldend kunstenaars van Nederland. De vereniging heeft ruim 90 professioneel werkende leden en organiseert cursussen in verschillende disciplines van de beeldende kunst. Tijdens de 2e Wereldoorlog heeft Jan Wolkers ondergedoken gezeten in het gebouw van Ars Aemula Naturae in Leiden. In zijn roman ‘Kort Amerikaans’ beschrijft hij deze onderduiktijd. Zijn boek ‘Turks Fruit’ is en blijft echter de bestseller van Jan Wolkers.

Bronnen: Wikipedia en https://www.artsalonholland.nl/biografie-kunstenaars/gabriel-metsu-barok

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Thematisch • Nederland • Polen • Boeken • Religie • Schilderkunst

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(5 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...