1) Individueel onderzoek

Aan de basis van de 50 cent Filacento-postzegel ligt een foto van een verzamelaar ten grondslag, die met een loep een postzegel bekijkt/bestudeert. Het beoogde doel kon er niet mee bereikt worden. Met een getekende versie ervan kon ontwerper Gertjan Leuvelink naar hartenlust manipuleren, waarmee hij zijn visie op het zegelbeeld meer duidelijk en herkenbaar wist te krijgen.

Drietal voorontwerpen

1. Met een loep in de hand boven een geschetst fragment van een postzegel tracht de ontwerper het beoogde doel te bereiken middels een vergrootglas met daarin een oog. De onderling elkaar ondersteunende relatie tussen de getekende onderdelen voor gedetailleerd nader postzegel-onderzoek is niet aanwezig.

2. Een gekarteld fragment van een postzegel in de as van een oog schiet zijn doel voorbij. Bij dit innige oogcontact staat het perforatie-gedeelte van de postzegel centraal en niet de postzegel als totaalobject.

3. Voor het ‘postzegel-onderzoek’ is niet alleen een postzegel (gevat door een pincet) nodig, maar ook de combinatie ‘oog-en-vergrootglas’. De reflexie van de postzegel in het glas verhoogt de levendigheid van het voorontwerp. Uit een spiegelbeeldige opstelling van dit voorontwerp heeft Leuvelink tenslotte het definitieve ontwerp ontwikkeld.
Het kijken naar / bestuderen van een postzegel in dit voorontwerp is echter tegendraads. Het ‘naar-rechts-kijken-naar’ een postzegel komt overeen met de ‘voor-het-oog-bekende’ leesrichting van links naar rechts.

Het oog, gewapend met een vergrootglas, kijkt ingespannen naar een gedeelte van een postzegel, dat onder en rechts door de perforatie is afgebeeld. Rechts van het glas is een vaag horizontale uitstraling tussen oog en postzegel zichtbaar, die door het vergrootglas tot stand komt. De schuin geplaatste tekst ‘100 jaar georganiseerde filatelie’ versterkt letterlijk en figuurlijk de dynamische uitstraling van de postzegel voor de verzamelaar.

De eerste-dag-stempel visualiseert deze uitstraling duidelijker op een minimalistische wijze.

2) ‘Reis-belevenissen’ van zwerfbrief

Ontwerper Leuverink kreeg deze ‘versierde’ envelop met postzegels, stempels en aantekeningen onder ogen in een editie ‘Filatelie Informatief, blz. 5520/27’. Hij werd vooral getroffen door het “fraaie decoratieve esthetische aspect” ervan. De ontwerper vond de envelop zeer geschikt om af te beelden op één van de drie door hem te ontwerpen postzegels.

1. Op 19 april 1909 [a] verzond iemand uit Köslin (in Pommeren, Koszalin in Pools) een brief naar Rolf Neubeck (scheepsarts van het schip ‘Prinz Ludwig’) in een plaats ergens in Duitsland (gezien de 10 Pfennig-postzegel voor binnenlands tarief rechtsboven). Door een papierstrook aan de onderkant van de envelop is deze Duitse plaats niet leesbaar. De arts was vanuit het Verre Oosten met het schip op weg naar Duitsland.
2. Een goed geïnformeerde postbeambte de scheepvaart betreffend veronderstelde dat de brief voor de geadresseerde in Suez aan de zuidkant van het Suezkanaal wel bereikbaar zou kunnen zijn.
3. Op 26 april [b] kwam de brief in Suez aan, maar de brief was te laag gefrankeerd met een postzegel van 10 Pfennig (binnenlands tarief). Het buitenlandse tarief van 20 Pfennig was de vereiste. In Suez werd daarom 1 Piaster (12½ cent) port geheven met een blauwe portzegel, die niet werd afgestempeld.
4. Op 26 april bleek het schip Suez al gepasseerd te zijn. Via Alexandrië [c] werd de brief naar Post Said gezonden. Op 28 april [d] bereikte de brief de havenstad aan de noordkant van het Kanaal.
5. Het schip bleek al naar Antwerpen vertrokken te zijn. Antwerp / Auvers is in het rood op de voorkant van de envelop geschreven. Het portbedrag 1 Piaster kan in Egypte dus niet geïnd worden.
6. Op 13 mei [e] kwam de brief in Antwerpen aan. Er werd opnieuw 25 centimes (12½ cent) strafportzegel geheven, bestaande uit twee portzegels van 5 en 20 centimes (linksboven). Het portbedrag kon ook in Antwerpen niet betaald worden, want het schip was al naar Amsterdam vertrokken.
7. De brief werd naar Amsterdam doorgestuurd, waar het epistel op 15 mei [f] arriveerde. Ook in ons werd weer 12½ cent strafport geheven.
8. Inmiddels was de ‘Prinz Ludwig’ ook al weer uit Amsterdam vertrokken. De 12½ cent port moest worden afgeschreven. Middels twee rode inktstrepen kruiselings over de portzegel te plaatsen en het ovale en datumloze stempel ‘Afgeschreven Amsterdam’ [g] op de brief te plaatsen, dat gedeeltelijk op de blauwe Egyptische portzegel terecht is gekomen.
9. Op onbekende wijze verliet de brief het Amsterdamse hoofdpostkantoor en belandde op het kantoor van rederij W.H. Müller & Co in Amsterdam beland. Daar is een strookje papier op onderzijde van de envelop geplakt, waarop met blauw krijt en rood onderstreept Bremerhaven is geschreven. Op 16 mei [h] werd de brief naar Bremerhaven verstuurd.
10. In Bremerhaven werd op de achterkant van de envelop met zwarte inkt “Emf. in Cuxhaven gelandet. Nähere Aufenthalt onbekannt 18/5” geschreven.
11. In Cuxhaven is de brief teruggezonden naar de verzender in Köslin. Onder beide postzegels rechtsboven staat “Zurück Köslin”. Op de achterkant van de brief is een administratief stempel geplaatst met de tekst “Empfänger nicht ermittelt Kön. Postmbt Bremerhaven” als verklaring dat het niet was gelukt de geadresseerde op te sporen.

3 )Het sociale aspect van de filatelie

De Filacento-postzegelontwerper Gertjan Leuvelink vond tussen de familiefoto’s van zijn moeder een foto met een aantal verzamelaars rondom een tafel. Fotograaf-filatelist Hoffs heeft de foto genomen op een verenigingsbijeenkomst van de Filatelisten Vereniging Lochem in hotel Meenderink (van eigenaar Scholten, oom van de ontwerper) in 1949. De afgebeelde personen zijn van links naar rechts Hillebrandts, Scholten, Bak, Schaap, Engels en Gubbe.

Toch valt er meer op deze historische foto te ontdekken dan de beschrijving in de brochure ‘100 jaar Georganiseerde filatelie’ vermeldt, die samengesteld is door Gert Holstege en Paul Hefting. Op de in scene gezette foto kijken rechts van Scholten (postzegelverzamelaar & hoteleigenaar) drie verzamelaars geïnteresseerd mee met de hoofdpersoon (vergrootglas in de hand) naar de postzegels in een opengeslagen stockboek. Geheel links en rechts zijn twee verzamelaars niet actief bij het groepsgebeuren betrokken. Zij bedrijven geïsoleerd van de anderen de filatelie op hun manier.
– Hiermee krijgt de foto een omvangrijkere zeggingskracht én meerwaarde. De foto illustreert niet alleen het sociale karakter van de filatelie, maar ook de individuele betrokkenheid ervan. Thuis wordt de filatelie feitelijk altijd alleen uitgevoerd en beleefd.

Onlogische postzegelopstelling Filacento-postzegels

De opstelling van de eerste en tweede postzegel van het Filacento-postzegelvel is om praktische reden onlogisch.

* 50 cent postzegel:
Om een kleine postzegelafbeelding gedetailleerd beter te kunnen bekijken, wordt een vergrootglas gebruikt. Hierbij ligt de postzegel meestal op tafel. Een verticale plaatsing van de postzegel verdient daarom de voorkeur.

* 60 cent postzegel:

[1] Het is jammer dat de verticaal opengesneden envelop op een horizontale postzegel terecht is gekomen. Voor velen zal de envelop met zijn voor- en achterkant niet meteen herkend worden als een open gesneden envelop. In verticale stand zal de afbeelding eerder als een opengesneden poststuk getypeerd worden.
[2] van de overdaad aan deelafbeeldingen en -teksten blijft op de relatief kleine postzegel weinig of niets zicht- en leesbaar over. Het gebruik van een vergrootglas of loep zal de postzegel met al zijn details meer tot leven kunnen brengen.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(2 stemmen, gemiddeld: 4,00 uit 5)

Laden...