Vrouwen en Universiteit Leiden
Hester Bijl, professor, doctor, ingenieur en doctorandus werd in 1970 in Voorburg geboren en is hoogleraar Numerieke wiskunde. Zij studeerde Technische Wiskunde aan de TU Delft, waar zij in 1999 ook promoveerde. Tevens behaalde zij een master in Engelse Taal en Literatuur aan de Universiteit Leiden. Op 8 februari 2021 volgt zij Carel Stolker op als (eerste vrouwelijke) rector magnificus. Het heeft wel erg lang geduurd voordat er een vrouw benoemd wordt tot rector. Maar dat is geheel volgens de traditie van de ruim 400 jaar oude universiteit. In 1878 (ruim 300 jaar na de oprichting) werd de eerste vrouwelijk student (Maria Slothouwer) pas toegelaten. En het duurde tot 1929 voordat de eerste vrouwelijke hoogleraar (Sophia Antoniades) werd benoemd.

ruim 400 jaar geen vrouwelijke rector

Eerste rectoren
De lijst met rectors van de Universiteit is (erg) lang. Enerzijds komt dit omdat de universiteit al ruim 400 jaar oud is. Anderzijds ook omdat tot 1972 de Leidse rector magnificus door zijn collega-hoogleraren voor één jaar werd gekozen als primus inter pares (eerste onder zijn gelijken). De allereerste Leidse rector was Peter Tiara (Pieter Tjeerts), een Friese arts, geboren in Workum in 1514. Over hem is niet zoveel bekend. Leiden wilde graag prestigieuze geleerden en haalde – tegen een vorstelijk salaris – de Zuid-Nederlandse Justus Lipsius naar Leiden. Deze werd 4x rector in 1579, 1580, 1587 en 1588. Hij woonde aan de Breestraat in Leiden en nam ook studenten bij hem in huis, waaronder de jonge prins Maurits, zoon van Willem van Oranje. Lipsius was een strenge opvoeder. De studenten moesten om zes uur opstaan (tegenwoordig gaan studenten om deze tijd naar bed). Justus Lipsius, die eigenlijk Joost Lips heette, was overgehaald om naar Leiden te komen door zijn vriend Janus Dousa (Jan van der Does), de bibliothecaris van de universiteitsbibliotheek.

Lipsius

Dousa

Rector en Godsdiensttwisten
Bijzonder vind ik de twee theologen Gomarus en Arminius die beide rector zijn geweest. Vanaf 1580 was er tweespalt onder de protestanten over de predestinatie (voorbestemming). Gomarus was er van overtuigd dat God alles vooraf bepaalde en de mens daar geen invloed op had. Arminius was het daar niet mee eens. Hij vond dat de mens een keuze had, om te geloven in God of niet. Dit leidde (vooral in Leiden) tot een hevige strijd, waarbij ook doden zijn gevallen. Deze strijd staat bekend als die tussen de rekkelijken en preciezen of tussen de remonstranten en contra-remonstranten. Franciscus Gomarus was 2 x rector in 1597 en 1598; Jacobus Arminius 1 x in 1605.

Gomarus

Rector en Nobelprijswinnaar
Onder de Leidse rectoren zijn drie Nobelprijswinnaars: Hendrik Antoon Lorentz, rector in 1899, Heike Kamerlingh Onnes, rector in 1903 en Willem Einthoven, rector in 1905. Van alle drie een postzegel.

Zie hiervoor: https://www.postzegelblog.nl/2020/11/19/leiden-european-city-of-science-2022/

Rector en Minister-president
Eén rector is later leider van 3 kabinetten van Nederland geworden: Rudolph Thorbecke (rector in 1840). Over hem vond ik zoveel bijzonderheden dat ik binnenkort daar een apart blog aan zal wijden.

Thorbecke

Rector en geleerde
Ik heb er 3 geleerde hoogleraren uitgepikt die ook een jaar lang rector zijn geweest:
Franciscus de le Boë Sylvius in 1669. Hij kan beschouwd worden als één der grondleggers van de moderne klinische chemie. Hij was van mening dat chemische processen een belangrijke rol spelen in het menselijk lichaam en konden bijdragen aan de kwaliteit van diagnose en therapie.
Pieter (Petrus) van Musschenbroeck in 1743. Hij was de uitvinder van verschillende natuurkundige instrumenten zoals de tribometer (om de kracht van wrijving te kunnen meten), de atmometer (verdampingsmeter) en de Leidse fles (de voorloper van de condensator).
Johan Huizinga in 1932. Hij was historicus en schreef het boek ‘Herfsttij der Middeleeuwen’. In 1920 ontving hij hiervoor de D.A. Thiemeprijs. Hiermee brak hij internationaal door. In 1933 stelde Huizinga een daad tegen het nationaalsocialisme. Bij een internationale conferentie aan de universiteit van Leiden verzocht hij de Duitser Johann von Leers de conferentie te verlaten, nadat Huizinga kennis had genomen van diens antisemitische geschriften. Hierop vertrok de hele Duitse delegatie. Hieronder de postzegels van de Le Boë Sylvius, Van Mussenbroeck en Huizinga.

Rector en de Sterrewacht
Frederik Kaiser was een sterrenkundige, die in 1857 rector magnificus werd. Hij zag dit als een buitenkans voor zijn vakgebied. Hij confisqueerde een stuk grond van de Hortus en liet hier een Sterre(n)wacht op bouwen. In Leiden is de Kaiserstraat naar hem vernoemd.

Rector en erepromotor
Bij het verlenen van een eredoctoraat treedt de rector op als erepromotor. Deze eer viel ten deel aan
rector Rudolph Pabus Cleveringa in 1946. Hij trad toen op als erepromotor bij de verlening van een eredoctoraat aan Winston Churchill in de Leidse Pieterskerk. Cleveringa is bekend geworden door zijn protestrede tegen de Duiters op 26 november 1940, n.a.v. het ontslag van de Joodse hoogleraren.

Taken rector
Rector magnificus is de titel van de hoogleraar-directeur van een universiteit. Je kan hem of haar zien als de ambassadeur of ‘het gezicht’ van de universiteit naar de buitenwereld. Over hoe je het wordt, las ik: “betrokkene wordt geselecteerd omdat hij of zij een geacht lid van het hoogleraarscorps is en de functie graag wil vervullen”. De rector geeft bestuurlijk leiding aan de universiteit. Meestal blijft er voor wetenschappelijk onderzoek en doceren niet veel tijd over. In Leiden was van 2001 t/m 2020 de rector tevens voorzitter van college van bestuur (CvB) van de universiteit. Dat is nu met ingang van 2021 los gelaten. De rector is nu ‘slechts’ lid van dit college en heeft daardoor meer tijd om zich te wijden aan het ‘ambassadeurschap’. De rector geeft ook uitvoering aan het motto van de Leidse universiteit: Libertatis Praesidium (bolwerk van vrijheid). Hieronder zien we het logo van de universiteit, waar het motto ook op staat. ‘Leiden 1961’ is het jaar dat Beatrix er afstudeerde.

Rector en filatelie
Zullen rectoren ook postzegels verzamelen? Ik weet het niet. Feit is wel dat op de Leidse universiteit in 1975 een postzegeltentoonstelling is gehouden in het Academisch Historisch Museum. Rector was toen Dolf Cohen (de vader van Job Cohen), die hiervoor toestemming had gegeven in verband met het 400 jarig bestaan van de Universiteit. De tentoonstelling heette: ‘Universiteit op Postzegels’ en bestond uit 24 kaders, die allemaal over universitaire onderwerpen gingen. Het vond plaats van 27 februari t/m 12 maart 1975 in onderstaand prachtige Academiegebouw (oorspronkelijk de kapel der Wite Nonnen) van het van de Universiteit Leiden aan het Rapenburg 73. In 2025 bestaat de Universiteit Leiden 450 jaar. Dan moeten we dit nog maar een keer dunnetjes overdoen!

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Thematisch • Koningshuizen

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 4,83 uit 5)

Laden...