Na de Tweede Wereldoorlog was Oostenrijk net als nazi Duitsland bezet door de vier geallieerde machten, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Frankrijk en de Sovjet Unie. De Oostenrijkse postdienst stond onder toezicht van de bezetters, maar had men op het gebied van postzegeluitgiften uit het naziverleden iets geleerd?
De Oostenrijkse bevolking had het niet gemakkelijk in die eerste maanden na de oorlog. Vele mensen leefden in de puinhopen van hun huizen of in schamele onderkomens gebouwd van materialen die uit de ruïnes konden worden gebruikt. Hongerige mensen vochten voor het dagelijks brood en men had angst voor de soldaten die het land hadden bezet. Veel consumptiegoederen waren op de bon en de levering van levensbehoeften was moeilijk. Daarom bloeide de zwarte markt overal op en werden vele goederen en levensmiddelen tegen woekerprijzen te koop aangeboden. In volkstaal werd de zwarte markt ‘im Schleich’ genoemd en de zwarthandelaren ‘Schieber’. Die zwarthandelaren werden rijker en rijker door hun praktijken, vaak ongemoeid gelaten door de ambtenaren van de bezettende machten. Ook vele ambtenaren werden steeds meer bemiddeld door het aannemen van steekpenningen en corruptie. En als men veel geld heeft wil men dat ook wel besteden. Vooral de hoge militairen en ambtenaren van de Westelijke bezettende mogendheden konden zich renpaarden in de jaren 1945 en 1946 veroorloven.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog had de postdienst van de nazi’s een aantal postzegels uitgegeven met als thema ‘paardenrennen’. Voorbeelden zijn de jaarlijkse postzegels ‘Bruine Band’ uitgegeven in 1941, 1942, 1943 en 1944. Postzegels met een ‘normale’ frankeerwaarde maar met een zeer hoge toeslag. De frankeerwaarde was in principe bestemd voor aangetekende brieven tot 20 gram. Het tarief voor de brief was 12 Pfennig en het aantekenrecht was 30 Pfennig, 42 Pfennig bij elkaar. Maar elk met een enorme toeslag van 108 Pfennig! De naam Deutsches Reich was vanaf 26 juni 1943 veranderd in Grossdeutsches Reich.
Maar in Oostenrijk werden door de postdienst van de nazi’s Duitse postzegels uitgegeven met het thema ‘paardenrennen’. Het waren twee series van twee stuks gewijd aan de Grote Prijs van Wenen. Ze werden uitgegeven in 1943 en 1944. In 1943 was de uitgiftedatum van twee zegels uitgevoerd in hetzelfde ontwerp op 14 augustus. Het ontwerp was van de Oostenrijker Hans Ranzoni. De frankeerwaarden waren 6 Pfennig voor briefkaarten en 12 Pfennig voor brieven tot 20 gram. Maar de toeslag was voor de postzegel van 12 Pfennig maar liefst 88 Pfennig!
In 1944 was de uitgiftedatum in augustus. De twee zegels hadden dezelfde frankeerwaarde en hoge toeslag als in 1943. Het ontwerp van de postzegels was van de in mei 1884 in Wenen geboren Hans Frank. Hij overleed op 19 december 1948 in Salzburg. Hij had een tweelingbroer Leo die kunstschilder was geworden. De Grote Prijs van Wenen werd elk jaar gehouden op de paardenrenbaan van Freudenau in Wenen. Deze renbaan werd al in 1839 geopend en de grote tribune met bijbehorende gebouwen werd in aanwezigheid van Keizer Franz Joseph I in 1858 ingewijd. Op het einde van de Tweede Wereldoorlog werd de renbaan zwaar door bombardementen getroffen maar in de herfst van 1945 weer in volle luister hersteld met geld dat beschikbaar was gesteld door de regering van Groot-Brittannië.
Groot was dan ook de woede van niet alleen postzegelverzamelaars maar vrijwel de gehele bevolking van Oostenrijk bij de uitgifte van een serie van vijf postzegels met toeslag voor de paardenrennen om de ‘Grote Prijs van Oostenrijk’ op 20 oktober 1946. Dat het gewone volk moest opdraaien voor sponsoring van paardenrennen in die tijd van gebrek aan onderkomens en voedsel was te veel. En dan nog wel vijf postzegels met een gezamenlijke toeslag van vier Schilling! Totaal acht Schilling voor een serie postzegels. Het was, aldus veel commentaar, een voortzetting van het verfoeide uitgiftebeleid van de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. De postzegels waren niet eens verkrijgbaar via de postkantoren maar alleen met een abonnement bij de Oostenrijkse Post. Verder waren de zegels uitsluitend te koop tijdens de paardenrennen in Freudenau. Maximaal vier series per persoon kon men kopen op vertoon van een entreekaart voor de rennen.
De postzegels werden ontworpen door de Oostenrijkse kunstschilder Carl Franz Bauer. Hij werd geboren op 15 juli 1879 in Wenen en overleed op 16 augustus 1954, eveneens in Wenen. Bauer was zeer gespecialiseerd in het natuurgetrouw schilderen van paarden en bracht veel tijd door op de renbaan van Freudenau om daar schetsen en tekeningen te maken.
De omranding en tekst op de postzegels werd ontworpen door Prof. Hans Strohofer, geboren en overleden in Wenen. Hij was kunstschilder en illustrator van boeken. Hij vervaardigde vele tekeningen en litho’s, meestal van personen, vooral dames. Hij leefde van 1885 tot 1961. Op de postzegel is een springruiter afgebeeld. Op de achtergrond een deel van de hoofdtribune met de typische ornamenten aan de pilaren die nog steeds bestaan.
De oplage van de serie was 800.000 stuks van elke waarde, omdat de Oostenrijkse Post ervan uitging dat alleen complete series zouden worden gekocht. Maar de verkoop viel tegen en werd al snel gestaakt. De zegels werden bijna niet gebruikt voor de frankering van poststukken. Het einde van de datum van geldigheid van de zegels voor de frankering werd bepaald op 30 november 1946 dus slechts 41 dagen geldig! Men besloot om de overgebleven series voor een groot deel van een stempelafdruk te voorzien en voor een lagere prijs aan te bieden aan de postzegelhandel. Daarom komen de meeste gestempelde zegels voor met afdruk van een dagtekeningstempel van Wenen. Vaak zijn deze series te herkennen aan de volle gom.
Had de Oostenrijkse Post leergeld betaald vanwege het fiasco van 1946? Maar heel weinig want het volgende jaar, op 29 juni 1947, verscheen een postzegel ter gelegenheid van de Grote Prijs van Wenen met een frankeerwaarde van 60 Groschen en een toeslag van 20 Groschen voor het Weense Paardenrennen Fonds. De oplage was 1.500.000 postzegels. Maar wederom kreeg de Oostenrijkse Post veel commentaar te verduren want de bevolking en vooral de postzegelverzamelaars hadden heel wat anders aan het hoofd dat sponsoring van paardenrennen. Men had gebrek aan voedsel en honger overheerste alom. Vooral de hoofdprijs van 50.000 Schilling zette veel kwaad bloed. Maar ook de ontwerper van de postzegel, Bauer, kreeg ervan langs omdat de afbeelding van het renpaard niet klopte. Drie benen van het paard raken de grond met de hoeven en dat is niet naar de werkelijkheid. Het commentaar van paardenkenners was: ‘zo loopt een giraf of een kameel maar geen Engelse volbloed’. Spottend kreeg de postzegel dan ook de bijnaam ‘de kameel’. De omranding was wederom ontworpen door Prof. Hans Strohofer. Ook deze postzegel had maar een korte looptijd, nu van enkele maanden, en werd nauwelijks voor de frankering gebruikt. Het einde van de geldigheid voor de frankering was bepaald op 31 oktober 1947. Ook nu werden vele vellen zegels van een afdruk van het dagtekeningstempel voorzien en te koop aangeboden via de postzegelhandel. Vandaar dat men zoveel postzegels kan tegenkomen uit deze jaren die zijn voorzien van een afdruk van een stempel zonder ooit dienst te hebben gedaan op een poststuk waarvoor ze in principe zijn uitgegeven. Bekend fenomeen?
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Duitsland • Frankrijk • Groot Brittannië • Oostenrijk • Sovjet Unie • Verenigde staten • Schilderkunst • Tweede wereldoorlog
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij Collect Club.
(8 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)
Laden...
Reacties (1)
Dat de Oostenrijkse postzegelverzamelaars en eigenlijk de hele bevolking woedend waren bij de uitgifte van een serie postzegels met toeslag voor de paardenrennen op 20 oktober 1946 wist ik niet. Mooi verhaal Cees.
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)