Algemeen
Een hofje is een binnenplaats met kleine huisjes, bedoeld voor ouderen met weinig geld, vaak voor leden van een bepaalde kerk. Een hofje werd meestal gesticht door iemand met veel geld, die in zijn of haar testament een hofje bepaalde. De bewoners mochten er gratis wonen. Ze kregen elke dag brood om te eten, turf om het warm te stoken en bier om te drinken. Dat waren nog eens tijden, iedere dag gratis bier! Maar iedereen dronk toen bier, omdat het water verontreinigd was. Het enige dat de bewoners terug hoefden te doen, was regelmatig bidden voor de stichter. Deze geloofde namelijk dat als er veel voor hem gebeden werd, hij een goed plekte in de hemel zou krijgen. Er zat dus wel wat eigen belang bij. Tegenwoordig noemen we dat in Leiden een win-win-situatie!

gratis bier

1. Sint Annahofje
Het Sint Anna Aalmoeshuis is het enige Leidse hofje waar ook een kapel in staat. Deze kapel is mooi op de postzegel te zien. Bijzonder aan de kapel is dat het interieur de beeldenstorm van 1566 heeft overleefd waardoor er een origineel altaar uit de 15e eeuw in te zien is. In de kapelramen bevinden zich de oudste gebrandschilderde glazen van Nederland. Het naar de heilige Anna (de moeder van Maria, dus de oma van Jezus) vernoemde hofje is in 1492 gesticht. In het hofje mochten 13 vrouwen wonen. De ingang bevindt zich aan de Middelstegracht. Op zaterdag (buiten coronatijd) is deze kapel te bezoeken tegen een kleine vergoeding. Het is één van de mooiste hofjes van Leiden.

Door een gewijzigd kader voor de persoonlijke postzegels in 2018 zijn er 2 varianten hiervan.

2. Klein Sionshof
In 1480 werd het (Groot) Sionshof gesticht. De oprichter noemde het hofje naar de berg Sion, waar het laatste avondmaal werd gehouden. Het hofje was bedoeld voor oudere echtparen. Wanneer de vrouw overleed, mocht de man er blijven wonen. Overleed de man echter, moest de vrouw het hofje uit. De reden hiervan was dat men in die tijd van mening was dat een alleenstaande vrouw een `gevaar’ was voor de andere getrouwde mannen in het hofje. Emerentia Banninghs, vrouw van burgemeester Van Brouckhoven, had medelijden met deze weduwen en stichtte het Klein Sionhof voor hen in 1641. Zij staat afgebeeld op de postzegel. Rechts onder het portret van Banninghs staat het symbool van de vrouwen-emancipatie. Klein Sionshof was dus een weduwenhof. Het hofje met 4 kleine huisjes is in de Schoolsteeg maar is helaas niet toegankelijk voor publiek.

3. Jean Pesijnhof
Jean Pesijn en zijn vrouw Marie de Lannoy, beide van Waalse afkomst, hadden veel geld verdiend in de lakenindustrie. Zij stichtten in 1683 een hofje voor de oudere en arme Waalse geloofsgenoten. U ziet beide stichters en het hofje op de postzegel. Voordat dit hofje gebouwd werd, stonden er zo’n 20 kleine huisjes voor de Pilgrim Fathers op dit terrein. Ook hun dominee, John Robinson woonde daar. Het werd toen de ‘Engelse poort’ genoemd. Het hofje is toegankelijk voor publiek.

4. Eva van Hoogeveenhof
Een prachtig hofje werd in 1650 nagelaten door Eva van Hoogeveen. Eva was maagd en vond dat een goede levenswijze, waar zij trots op was. Zij bepaalde dat in het hofje alleen ‘kuise maagden’ en ‘eerbare weduwen’ mochten wonen. Tot 1982 was dit dan ook een vrouwenhofje. De ingang van het hofje is in de Doelensteeg. In de toegangshal ziet U een schilderijtje van de kuise maagd Eva. Als U verder naar binnen gaat, ziet U prachtige kleine huisjes (5 bij 4 meter) van 2 kleuren steen, wat heel bijzonder was in die tijd. Op de achtergrond een schitterende rode beukenboom. Geniet van de rust!

5. Tevelingshof
Het Tevelingshof werd gebouwd in 1666, in opdracht van de Leidse kooplieden Jacob en Charles Tevel. Zij lieten tijdens de pestepidemie van 1655 in hun testament vastleggen dat na hun dood een hofje met twintig huisjes gebouwd moest worden voor kinderloze echtparen. De beschikbare ruimte waar het gebouwd moest worden had een ruitvorm. Architect Van der Helm maakte van de nood een deugd, en voerde de ruitvorm door in de plattegrond van het hofje, de huisjes, de waterpomp en de tegels van de hal. Hierdoor kreeg het hofje de bijnaam ‘Het Wybertje’. Op de postzegel zien we ook een ruitvorm in het rood, tussen de broers Tevel in.

6. Sint Jacobshof
Het Sint Jacobshof werd gesticht in 1672, in opdracht van de Leidse koopman Gomarus van Craeyenbosch, voor katholieke stadsgenoten. Dit kon hij niet bij testament vastleggen vanwege het calvinistische regiem in Leiden. Hij loste dit op door trouwe roomse stadsgenoten te benoemen als regenten. Van Gomarus van Craeyenbosch is zijn ‘Stuck Boeck’ bewaard gebleven. Hierin hield hij tussen 1661 en 1671 zijn lakenhandel bij, samen met lakenmonsters in allerlei kleuren. Het ‘Stuck Boeck’ met kleuren zien we ook op de postzegel terugkomen. Sint Jacob is afgeleid van de Heilige Jacobus, een apostel van Jezus. Een RK-verpleegtehuis in Amsterdam is daar ook naar genoemd.

7. Brouchovenhof
Dit hofje aan Papegracht, het Brouchovenhof, werd gesticht rond 1640 door Jacob Van Brouchoven. Het hofje bestaat uit 16 woningen. Het hofje heeft een natuurstenen poort met daarboven een regentenkamer. Van Brouckhoven was een omstreden jurist. Hij was een fel tegenstander van de Remonstranten en was één van de rechters die Johan van Oldenbarnevelt ter dood veroordeelden in 1619. Zijn vrouw Emerentia Banninghs stichtte het onder 2 genoemde Klein Sionshof.

8. Bethlehemshof
Het Bethlehemshof staat aan het Levendaal in Leiden, gesticht in 1630 door de Leidse koopman Gerrit Frankens van Hoogmade, die ook de naam van het hofje koos. Bethlehem betekent ‘Broodhuis’. In 1701 sloten de doopsgezinden van dit hofje zich aan met het hofje De Houcksteen ook gelegen aan de Levendaal. In 1811 werd uit financiële redenen beide hofjes samengevoegd onder de naam Bethlehemshof, naar de geboorteplaats van Jezus in Israël, te zien op de automaatstrook.

9. Schachtenhof
Het Schachtenhof is een hofje aan de Middelstegracht. Het werd gesticht in 1664 in naam van de weesjongen Theunis Jacobsz. van der Schacht. In zijn testament stond dat een hofje met 12 huisjes moest worden gebouwd. Hij bepaalde dat bewoners van 40 jaar en ouder er gratis mochten wonen en er was een voorkeur voor familieleden van Van der Schacht en bewoners die net als Van de Schacht in het Weeshuis van Leiden waren opgegroeid. In het hofje staat een pomp uit 1730. Deze zien we ook terug op de postzegel.

10. Hof Meermansburg
De Hof Meermansburg aan de Oude Vest is de grootste hof van Leiden met 30 huisjes. Het werd in 1680 gesticht door Maerten Meerman (bewindsman van de VOC) en zijn vrouw Helena Verburgh. De naam is een samentrekking van de achternamen van de stichters. Het hofje was uitsluitend bestemd voor “eerbaere, nugtere weduwen ofte vrouspersonen, ter goeder naeme en fame sijnde, ten minste boven de veertig Jaeren out sijnde, geen kinderen hebbende”. Die waren er genoeg in Leiden!

Voor meer informatie over de hofjeszegels en beschikbaarheid daarvan: https://hemelop.nl
U kunt natuurlijk ook zelf een wandeling langs de prachtige Leidse hofjes maken. En als U daar liever een gids bij hebt, wil ik dat graag voor U verzorgen. Mail: willem.hogendoorn@hccnet.nl

Als afsluiting een persoonlijk Kerstverhaal
Men vraagt weleens aan mij: ‘Willem, wat is er nu leuk aan postzegels en schrijven voor Postzegelblog?’ Ik antwoord dan altijd: ‘Ik kom dan weer achter onverwachte wetenswaardigheden.’
Ik zal een voorbeeld geven aan de hand van deze blog: Het eerste Leidse hofje dat ik noemde in deze blog was het Sint Annahofje. Ik ben niet katholiek opgevoed, dus ik vroeg me af: wie is Sint Anna? Dan ga ik op internet zoeken, en kom ik erachter dat St. Anna de moeder van Maria was, en concludeer ik dat zij dus de oma van Jezus was. De volgende vraag die ik mij stel is dan: ‘Is er in de filatelie iets te vinden over deze 3 generaties op één postzegel?’ Meestal vind ik dan wel wat en op mijn zoekvraag verschenen (verrassend) de Nederlandse zomerzegels 1971 op mijn scherm.

Om eerlijk te zijn had ik deze postzegels nog nooit echt goed bestudeerd. Op de postzegel van 25+10 cent blijkt een beeld van het Rijksmuseum Amsterdam te staan, waar St. Anna en haar man Joachim op staan. Bingo dacht ik: de opa van Jezus heette dus Joachim. Maar dat was nog niet alles. Het beeld van de zegel van 45+20 blijkt te staan in het kunstmuseum Bonnefanten in Maastricht. Het beeld heet: ‘Anna te Drieën’. En wat is Anna te Drieën? Anna te Drieën is een voorstelling uit de christelijke iconografie van de heilige Anna met haar dochter Maria en haar kleinkind Jezus. Dus: 3 generaties. En laat ik daar nu ook nog een mooie maximumkaart over vinden! Mijn dag kon niet meer stuk. In de decembermaand de stamboom van het kindje Jezus ontrafeld. Filatelie is prachtig!!!

Niet vergeten om na dit mooie verhaal ook nog even op de site van de hofjes postzegels te kijken:
https://hemelop.nl/de-zegels/leidsche-hofjes/
Tot zover mijn verhaal over de Leidse hofjes. Ik hoop dat U het leuk vond. Ik zou het op prijs stellen als U een reactie plaatst. En voor een leuke Leidse hofjes wandeling, mail naar: willem.hogendoorn@hccnet.nl

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Thematisch • Israël • Architectuur • Religie

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(9 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...